ЯСАЛ­МА КЕ­ШЕ­ЛӘР, ЯКИ 4 страница

МИЛ­ЛИ ТА­РИХ ЧИК­ЛӘ­РЕ

Хи­кә­ят

Та­тар, урыс, ук­ра­ин бер ку­пе­да ба­ра­лар икән. Әү­вә­ле та­тар­ны ачу­лан­ган­нар:

— Син, та­тар,— дип,— без­не ни­чә йөз ел­лар бу­е­на иза чик­тер­дең, без­дән ясак тү­ләт­тең! Им­пе­рия тот­кан ха­лык — хә­ер­сез ха­лык ул!

Ан­на­ры урыс­ка күч­кән­нәр һәм:

— Син дә ин­де дүрт йөз ел­лап им­пе­рия тот­тың... Си­нең ире­гең өчен су­гыш­тык, си­нең бә­хе­тең өчен ты­рыш­тык, бер дә без­не рә­хәт яшәт­мә­дең!— дип ачу­лан­ган­нар.

Чи­рат ук­ра­ин­га җит­кән.

— Нәр­сә?— ди икән бу.— Ми­нем им­пе­рия тот­ка­ным юк! Исе­гез кит­кән... Та­тар­ның де­ге­те­нә бу­я­лып, урыс­ның га­зын ис­нәп яшим икән, мо­ның өчен ми­ңа кай­тар­ма-компен­са­ция тү­лә­ве­гез ти­еш­ле!

БЕ­ЛЕП СӨЙ­ЛИ

Хи­кә­ят

Бер урыс­ның кы­зы та­тар­га кия­ү­гә чы­гам дип әти-әни­се­нең ко­тын ал­ган. Бо­лар ап­ты­рап уты­ра­лар, ди.

— Яра­там дип әй­тә бит!— ди икән әни­се.

— Шу­лай ди шул!— ди икән әти­се.

— Дин­нән дә язам, аның ди­нен алам. Ис­лам ди­не — Ал­ла­һы­ның адәм­нәр­гә тап­шыр­ган соң­гы ха­кый­ка­те. Аңа кү­чү­не дө­рес­лек­кә чы­га­ра,— ди икән әни­се.

— Шу­лай ди шул!— дип җөп­ли әти­се.

— Аның өчен ут­ка да ке­рәм, су­га да тө­шәм ди бит,— ди­я­рәк уф­та­на әни­се.

— Аны­сы ин­де,— дип әй­теп куя әти­се,— та­тар­га чык­кач, ут­ка да төш­те, су­га да бат­ты ди­гән сүз! Бе­леп сөй­лә­ве.

БУЛ­ДЫК­ЛЫ РӘ­ИС

Хи­кә­ят

Бер күм­хуҗ рә­и­се, йө­рә­ге­нә код­рәт оя­лап­мы шун­да, авыл ура­мын­нан җан-фәр­ман­га ча­бып бар­ган трак­тор­ны тук­та­та. Та­гыл­ган са­ба­ны да бар икән мо­ның. Трак­тор­чы­дан со­рый рә­ис:

— Син кая ба­ра­сың?— ди.— Өй­лә җи­теп ки­лә бит ин­де!

— Эш­кә ба­рам, ар­гы ба­су­ны сө­рер­гә,— ди трак­тор­чы.

— Нин­ди эш­кә ба­ру,— ди рә­ис, ачу­ла­ныр­га итеп,— эш­тән кай­тыр ва­кыт җит­кән­дә?

— И, бел­мә­дем бит,— ди трак­тор­чы, мин әле, кай­тыр­га ир­тә дип, бир­ге ба­су­ны сө­реп бе­тер­дем дә, ар­гы­сы­на кү­чеп ма­та­ша идем. Эш­тән кай­тыр­га ва­кыт җит­те­ме­ни, рәхмәт яугыры?!.

Трак­то­рын бо­ра да кай­тып ки­тә.

ТЕ­ЛЕ­ФОН РӘ­ХӘ­ТЕ

Хи­кә­ят

Ав­то­бус­та бер әби, те­ле­нә са­лы­на-са­лы­на, әле ге­нә Маһ­руй ди­гә­нен ачу­ла­нып таш­ла­ды, ан­на­ры Әни­сә ди­гә­не­нә дә эләк­те. Ну, сүз­ләр­не кыз­ган­ма­ды да ин­де.

Уңы­ма-су­лы­ма ка­рыйм. Сөй­ләш­кән-ачу­лан­ган ке­ше­лә­ре дә кү­рен­ми. “Са­та­ша тор­ган­дыр бу әби, акы­лы кит­кән­дер, ах­ры­сы!”— дип уй­лап өл­гер­мә­дем, ко­ла­гын­нан ке­сә те­ле­фо­нын тө­шер­де. Ми­нем акыл­га да ба­рып җит­те: хә­зер­ге тех­но­ло­ги­я­ләр үсе­ше рә­хәт­лән­де­рә ха­лык­ны!

Те­ле­фо­ны тә­рә­зә­сен­нән әби бик озак нәр­сә­дер эз­ләп ап­ты­ра­ды. Ан­на­ры мин­нән со­ра­ды:

— Кем бе­лән сөй­ләш­тем соң әле мин? Сә­ки­нә бе­лән бит? Тә­рә­зә­сен­нән ка­рап кы­на әйт әле!

Ка­ра­дым. Соң­гы сөй­ләш­кән ке­ше­се­нең исе­ме чык­ты.

— Маһ­руй әби бе­лән сөй­ләш­кән­сез!— ди­дем.

— И чу­кын­гы­ры,— ди­де әби,— Сә­ки­нә бе­лән дип то­рам.

ҮЗЕ­БЕЗ­НЕ­КЕ­НӘ — ЯРЫЙ

Хи­кә­ят

Ко­яш­та кы­зы­нып йок­лап ят­кан мә­че яны­на ки­леп, че­би со­рый икән:

— Син кем бу­ла­сың?

Мә­че­нең, әл­бәт­тә, мы­е­гы гы­на сел­ке­неп куя. Че­би: “Ә­һә, бу мо­ны тар­тыр­га куш­ты бул­са ки­рәк!”— дип, мә­че­нең чын­нан да мы­е­гын­нан тар­та. Те­ге­нең пси­хы чы­гып, си­ке­реп то­ра, че­би­не эләк­те­реп ал­мак­чы бу­ла, әм­ма та­вык­лар пат­ша­сы әтәч­нең мон­да гы­на йө­рү­ен кү­реп ала да:

— Мин сез­нең ко­лы­гыз бу­лам, че­би ту­га­ным!— дип җа­вап би­рә. Шу­лай да ачу­ын­нан йон­на­ры кө­еп чы­гар­дай бу­ла, че­би исә ут­лы та­ба­га та­гын да май өс­ти:

— Ә, ишә­ге­без ин­де, алай­са, ул ва­кыт­та йок­ла­саң да ярый!— дип үз юлы бе­лән ки­теп ба­ра.

СҮЗ ХИК­МӘ­ТЕ

Хи­кә­ят

Адәм­нең кү­ңе­лен­дә ни бул­са, те­ле­нә шул чы­га, имеш. Кү­ңе­ле усал­лар­ның те­ле дә усал­лык бе­лән га­зап­лый, кү­ңе­ле йом­шак зат­лар­ның те­ле дә йом­шак­лык үр­нә­ге бу­ла, ди.

Бер ке­ше бик тә усал икән, чит-ят­лар­ны гы­на тү­гел, үз га­и­лә­сен дә шул те­ле бе­лән “ут­та көй­де­рә” бу. Бер­ва­кыт ха­ты­ны түз­ми, мо­ңар­га әй­тә:

— Син — җә­һән­нә­ми!— ди.

Адәм аң­лап ала һәм:

— Ал­ла­һы тә­га­лә бән­дә­лә­ре­нең ту­ры сүз­ле бу­лу­ын сөя!— дип бел­де­рә. Ха­ты­ны да юга­лып кал­мый:

— Ту­ры сү­зең­дә ни хик­мәт, әгәр дә ул буш ис­кән җил ке­бек су­кыр, яң­гыр­сыз ка­ра бо­лыт ке­бек иге­лек­сез бул­гач,— дип җа­вап би­рә.— Сүз ул саф су­лы чиш­мә ке­бек, әм­ма тән­не тү­гел, җан­ны су­га­рыр өчен бар кы­лын­ган.

БЕР ЯВЫЗ­ГА — БЕР ИП­ЛЕ

Хи­кә­ят

Бер ир­гә ха­ты­ны тын­гы бир­ми ап­ты­ра­та:

— Си­нең ке­бек­кә бар­ган­чы, ко­ры та­як­ка ябы­шып йө­рү­ең мең ар­тык!— ди.— Әнә ке­ше­ләр­нең ир­лә­ре, ма­тур итеп тә яши­ләр ин­де. Ә си­нең ни ку­лың­нан, ни те­лең­нән кил­мә­де!

Ире эн­дәш­ми. Ха­ты­ны һа­ман са­ен ко­ты­ра ба­ра:

— Син бит үзең­не як­лап, ак­ла­нып сүз дә әй­тә ал­мый­сың. Бак­ча ка­рач­кы­сы сы­ман тел­сез бит син. Кар­га да кү­тә­реп кит­ми бит си­не!— дип зә­һәр­лә­нә. Шун­да гы­на ире:

— Ал­ла­һы тә­га­лә, җан­нар­ны бар кыл­ган­да, бер ях­шы­га — бер яман, бер чи­бәр­гә — бер ямь­сез, бер уң­ган­га — бер бул­дык­сыз дип ясый торгач, син ях­шы бул­сын­га ми­ңа яман атлы ка­лыр­га ту­ры кил­де ин­де,— дип җа­вап би­рә.

КҮ­ҢЕЛ КҮ­ЗЕҢ КҮР­МӘ­СӘ

Хи­кә­ят

Бә­рәң­ге әр­че­гән­дә бер ха­тын­ның бар­ма­гы ки­се­леп кит­кән. Бүл­мә буй­лап кан агы­зып йө­ге­реп йө­ри икән бу. Аңа баш­ка­лар:

— Ки­тер, бар­ма­гың­ны бәй­лик, авыр­туы ба­сы­лыр,— ди­ләр.

Юк, ә бу һа­ман йө­ге­реп йө­ри:

— Шул ки­рәк аңа,— ди,— авырт­сын, пы­чак­ка баш­ка ва­кыт­та кү­рә то­рып ба­рып кер­мәс, җа­е­на гы­на кы­ла­ныр!

— Ни­гә алай бул­гач үзең йө­ге­реп йө­ри­сең соң? Бар­мак­ны җә­за­лыйм дип үзең­не га­зап­лый­сың,— ди­ләр мо­ңа.

— Бик шу­лай да бит,— ди бу ха­тын,— әм­ма бар­мак­ның, ба­шы бул­са да, күз­лә­ре юк, ә күз­ләр маң­га­ем­да иде, югый­сә. Ме­нә шу­ңа кү­рә дә йө­ге­реп йө­рим ин­де мин. Кү­ңел кү­зең күр­мә­сә, маң­гай кү­зең — бо­так ти­ше­ге, ди­ләр­ме? Кү­ңе­лем-җа­ным бар­ма­гы­ма тө­шеп, үз га­е­бен кү­реп мен­сен, дим!

ҮТ­КЕН ПЫ­ЧАК БӘ­ЛА­СЕ

Хи­кә­ят

Бер ха­тын ирен ачу­ла­на:

— Пы­чак­лар­ны бик үт­кен кай­ра­ган­сың, бар­мак­ла­рым­ны өзеп чы­га­рыр­га гы­на то­ра­лар!— дип.

— Соң,— ди ире, ирен­нә­рен тур­сай­тып,— си­ңа үт­кен­лә­сәң дә ярап бул­мый, үт­кен­лә­мә­сәң дә.

— Ме­нә шул шул ме­нә,— ди ха­ты­ны да,— алар­ны да­ими үт­кен­ләп тор­саң, алай бул­мас иде­ләр. Мин бит си­нең үт­мәс пы­чак­ла­ры­ңа кү­не­геп бет­кән.

— Ярый. Алай­са,— ди ире, бер дә юга­лып кал­мый­ча,— ки­тер пы­чак­лар­ны, таш су­еп ке­рим, хә­зер үт­мәс­лә­нер­ләр! Син дә элек­ке­чә үт­мәс пы­чак­лар бе­лән, ку­рык­мый­ча үз эшең­не баш­ка­рыр­сың!

— Бар-бар, шу­лай ит әле, ирем,— ди ха­ты­ны да, исе кит­ми­чә,— үзең­нән бә­рәң­ге әр­че­тер­мен!

НӘ­СИ­ХӘТ ҖАЕ

Хи­кә­ят

Че­би­гә әтәч акыл са­ба­гы өй­рә­тә икән:

— Сак бу­ла бе­лер­гә ки­рәк. Әнә, кү­рә­сең­ме, күк­тә очып йө­рү­че ка­ра­кош тил­гән хә­тер­ләп ке­нә то­ра. Ва­ем­сыз ча­гың­да тө­шә дә тыр­на­гы­на эләк­те­реп алып ки­тә, ха­рап кы­на бу­ла­сың!— дип.

Че­би со­рый:

— Ул си­не дә алып ки­тә­ме соң?

— Юк,— ди әтәч,— мин олы бит, кө­че җит­ми аның ми­ңа!

— Соң, алай бул­гач, биг­рәк ях­шы,— ди че­би.— Ул ми­ңа тыр­нак­ла­рын су­за баш­ла­са, син аның ки­рә­ген би­рә ала­сың. Ку­ып җи­бә­рер­сең!

— Һи, бик шу­лай итәр идем дә,— ди әтәч,— әм­ма ул ка­ра­кош кү­ре­нү­гә — ко­тым ка­ча. Син ин­де ми­нем нәсихәтем­не тот, әм­ма, бә­ла­гә тар­саң, яр­дә­мем­не өмет итә күр­мә.

ЭТ­ЛЕ-МӘ­ЧЕ­ЛЕ

Хи­кә­ят

Ике эт су­гыш­ка­нын бер мә­че кап­ка ба­га­на­сы өс­тен­дә ка­рап уты­ра, ә үзе те­ге­ләр­гә дәрт би­рә:

— Ту­нын ерт, бо­ры­нын­нан кап­тыр, кой­ры­гын теш­лә! Ме­нә шу­лай, ме­нә шу­лай!

Эт­ләр су­гы­шу­дан тә­мам арып-ал­җып тук­тый­лар. Бе­раз­дан бер­се со­рый:

— Без нәр­сә өчен су­гыш­тык соң әле?

— Әнә те­ге, кап­ка ба­га­на­сы өс­тен­дә утыр­ган мә­че ар­ка­сын­да бу­гай,— ди икен­че­се.— Ул си­ңа ми­нем ту­ным­ны ер­тыр­га, бо­ры­ным­нан кап­ты­рыр­га, кой­ры­гым­нан теш­ләр­гә ко­тыр­тып утыр­ды.

— Ме­нә нәр­сә икән әле,— ди шун­да бе­рен­че­се.— Ә мин аны си­нең як­лы ди­гән идем. Ка­ра әле ике­йөз­ле­не, то­тып ашар­га ки­рәк үзен!

Һәм эт­ләр шул мә­че­гә таш­лан­ган­нар.

РИ­ЗЫК ХИК­МӘ­ТЕ

Хи­кә­ят

Бер эт ка­быр­га ки­ме­реп ята. Аның яны­на икен­че­се ки­лә, ирен­нә­рен ялый, се­лә­гәй­лә­ре ага.

— Ка­ра әле, әйе, агай-эне,— ди,— ми­ңа да кал­дырырсыңмы?

— Кы­зык икән­сең син,— дип җа­вап би­рә аңа ка­быр­га ки­ме­рү­че­се.— Мо­ны ми­ңа ху­җам ту­гы­ры хез­мә­тем өчен бир­де. Бе­лә­сең бит алар­га яла­гай­ла­ну­ның нин­ди авыр га­мәл икән­ле­ген!

— И-и,— ди те­ге се­лә­гәй эт,— мин дә алай эш­ләп ка­ра­дым, аяк та­ба­ны­на ка­дәр яла­дым. Әм­ма сы­ңар ки­сәк тә бир­гә­не юк.

— Юләр,— ди аңа ка­быр­га ки­мер­гә­не,— авы­зы­ңа шун­дый сый­рак ке­рер­гә ма­таш­кан, ә син ялап кы­на кал­ган­сың. Ка­бып йо­тар­га ки­рәк иде адәме белән... Ме­нә шу­ңа күрә ка­быр­га да эләк­ми ин­де си­ңа!

МУЛ­ЛЫК ХИК­МӘ­ТЕ

Хи­кә­ят

Эт­ләр­дә эт ки­ңә­ше эт­ләр­чә бу­лыр, ди­ләр. Дө­рес­тер ин­де, юк­са тел­гә шу­лай дип кер­мәс иде.

Авыл мул­ла­сы­на бер агай тор­мыш­тан зар­ла­на икән, ә ан­на­ры, ял­гы­шып ки­теп, Ал­ла­һы­ны да те­ле­нә ал­ган:

— Нин­ди гө­наһ­ла­рым өчен ул ми­не бо­лай җә­за­лый икән?— дип.

Мул­ла аны тың­лап-тың­лап тор­ган да, янын­да­гы бер ки­тап­ны ачып укып күр­сәт­кәч, әй­тә ди:

— Син зә­кәт бир­дең­ме? Га­шу­ра тап­шыр­дың­мы? Мә­чет­кә дип са­да­ка илт­тең­ме? Аш­ка ку­нак­лар ча­кыр­дың­мы?..

Һәм ул шу­лай те­зеп-те­зеп кит­кән. Агай тың­лап-тың­лап тор­ган да:

— И тә­ре,— дип әйт­кән,— мин әле дөнь­ям­ның авыр­лы­гын ял­гыш­лык бе­лән сәр­хуш­лар­га хә­ер би­рү­ем ар­ка­сын­да ди­гән идем, бак­сам, сә­бә­бе бик аз­дан гы­на тор­ган икән! Мулланы кайгыртырга кирәк булган!

СӨ­ЯК­ТӘ­МЕ­НИ ХИК­МӘТ

Хи­кә­ят

Бү­ре, бер кә­җә ар­тын­нан ча­бып ки­лә тор­гач, ту­ры­дан кис­те­рим дип си­ке­реп, абай­ла­ма­вы ар­ка­сын­да нәкъ арыс­лан­нар ара­ны­на ба­рып төш­кән.

— Ме­нә,— ди икән ата арыс­лан,— Ал­ла­һы­ның код­рә­те зур аның, би­рим ди­сә ко­лы­на, ки­те­реп са­ла ал­ды­ңа!

Шун­да ук бер кө­тү ба­ла-ча­га­сы:

— Ми­ңа сый­ра­гы, ми­ңа май­лы ка­быр­га­сы!— дип, йө­ге­ре­шеп ки­леп тә җит­кән­нәр. Бү­ре­нең ко­ты тә­нен­нән тө­шеп кит­кән, шу­лай да әй­тә икән бу:

— Ме­нә, Арыс­ла­ным-па­ди­ша­һым, сез­гә рәх­мә­тем зур бул­ды го­мер­гә. Сез ми­ңа ү­гез­дән соң тат­лы сө­як­ләр кал­ды­рып, зат­лы өс­тәл­ләр кор­дыр­ды­гыз. Шу­лар­ны исе­мә тө­ше­реп, сез­гә дип бер кә­җә­не ку­ып ки­лә идем, га­и­лә­гез иш­ле бу­лу­ны кү­реп, үгез ки­тер­гән­дә ях­шы икән, ди­дем, кә­җә­не кай­та­рып җи­бәр­дем. Шу­лай да бе­ле­шим, үз­лә­ре нәр­сә әй­тер икән ди­я­рәк кар­шы­гыз­га ки­лү­ем иде!

Арыс­лан­га мо­ның сүз­лә­ре хуш кил­гән. Үзе уй­лый икән: “Бү­ре — төл­ке тү­гел ин­де ул, ал­дый бел­ми. Сү­зе дө­рес­тер!”— дип. Ә ан­на­ры әйт­кән:

— Ярый алай бул­гач, бар, баш­та үге­зең­не алып кил, ан­на­ры си­нең хак­та уй­лар­быз!

Бү­ре, исән-сау ко­ты­лу­ы­на сө­е­неп, үз юлы бе­лән ки­теп бар­ган. Шу­лай да, ко­ты уры­ны­на кайт­кач, уй­лый икән бу: “А­рыс­лан ка­дәр арыс­лан­ны ал­да­дым. Әм­ма ул ми­не мо­ның өчен га­фу ит­мәс. Әл­лә ба­рып га­фу үте­ним­ме?”— дип.

Шун­да юлы­на төл­ке оч­ра­ган. Хәл­не аңар­га сөй­ләп бир­гән. Төл­ке әйт­кән:

— Һәм дө­рес! Кит­тек, мин нәкъ аңа ба­ра идем. Хә­лең­не аң­ла­тыр­мын, га­фу итәр!

Ки­тә­ләр. Арыс­лан­нар ара­ны­на ба­рып ке­рә­ләр. Те­ге­ләр аж­гы­ры­шып кар­шы ала. Төл­ке:

— Арыс­ла­ным-пади­ша­һым, ме­нә, ми­нем бу­ры­чым бар иде. Те­ре бү­ре алып кил­дем, итен ашар­сыз, ту­нын аяк ас­ты­гыз­га са­лыр­сыз!— ди.

Би­ча­ра бү­ре­нең тагын ко­ты оча. Үзен төл­ке нин­ди бә­ла авы­зы­на алып кил­гә­нен аң­лап, тиз­рәк мон­нан ка­чып котылмакчы, тай­мак­чы бу­ла. Әм­ма аны арыс­лан тук­та­тыр­га өл­ге­рә:

— Юк ин­де, төл­ке агай,— ди,— мин бу бү­ре­не үгез алып ки­лер­гә җи­бәр­гән идем. Син аны хәй­ләң бе­лән юлын­нан бор­ган­сың­!

Төл­ке шун­да ук акы­лы­на ки­лә һәм:

— Шу­лай­рак бул­ды шул!— дип ел­мая.— Ул үз җил­кә­се­нә сез­дән тө­ше­рел­гән эш­не зур авыр­лык­ка са­нап, бул­ды­ра ал­ма­мын, үзен то­тып аша­вы­гыз хә­ер­ле­рәк ди­гәч, аның сү­зе­нә ыша­нып, мон­да ияр­теп алып кил­гән идем. Сү­зем­дә ял­ган юк, үзен­нән со­ра­гыз!— ди.

Бү­ре­нең тагын да кур­ку­ын­нан сөяк­лә­ре тә­не­нә тар­ты­лып тор­ган ти­ре­се эчен­дә кап­чык­та­гы ке­бек шал­тыр-шол­тыр ки­лә­ләр. Арыс­лан бу хәл­не кү­рә дә, бү­ре­гә:

— Агай-эне, май­лы кал­җа ашар­га ки­рәк, юк­са, кал­дык-пос­тык сө­як җы­еп йө­реп, эчең тә­мам шу­лар бе­лән ге­нә тул­ган!— дип ки­ңә­шен би­рә, аннары, алардан чирканып, ике­сен дә үз юл­ла­ры­на җи­бә­рә.

ҖӘН­НӘТ­ЛЕ НӘ­СИ­ХӘТ

Хи­кә­ят

Бер авыл мул­ла­сы озын-озак итеп хөт­бә укыр­га, нәсихәт­ләр сөй­ләр­гә бик тә яра­та икән. Ил­һам­ла­нып ки­теп, әл­лә кай­лар­да­гы тә­муг­лар­ны һәм җән­нәт­ләр­не дә, Бу­рак­ка ат­лан­ган Мө­хәм­мәд пәй­гам­бә­ре­без­ белән бергә булып кайткандай, бер дә аптырап тормыйча, сүз­ләрендә йө­реп чыгу­чан, ди. Шу­лай бер­ва­кыт, авыл агай­ла­рын тә­мам ал­җы­тып бе­тер­гәч, ара­дан бер­се бүл­де­реп со­рый мо­ңар­дан:

— Ка­ра­гыз әле, хәз­рәт, без­нең сүз ба­шы нәр­сә иде соң әле?— дип.

— Сез­не­кен бел­мим,— дип җа­вап би­рә ачуы кил­гән мул­ла,— әм­ма без­не­ке ба­шы­ңа җи­тү бе­лән тә­мам­лан­ма­гае! Җән­нәт­кә ке­реп бар­ган­да гы­на, юлым­нан тук­та­тып, ки­ре бо­рып ма­та­шу­ың­ны әй­тер идем ин­де!

НА­ДАН­ЛЫК КУР­КЫ­НЫЧ ТҮ­ГЕЛ

Хи­кә­ят

Дө­я­нең мөф­ти бу­луы мәгъ­лүм факт. Бер­ва­кыт бу ни сә­бәп­ле­дер ишәк­не ка­зый итеп ку­яр­га тәкъ­дим ит­кән.

— Ме­нә,— ди икән,— без­нең ишәк ке­бек акыл­лы хай­ван юк. Бер эш­кә дә кат­наш­мый, бә­хәс­ләр­дә бүл­де­реп ап­ты­рат­мый. Аңар­дан да дө­рес затны атый алмыйм!

— На­дан тү­гел­ме соң ул?— ди­ләр мо­ңа.

— Аны­сы да зыянсыз,— ди дөя,— мин үзем дә га­лим заттан тү­гел идем. Ме­нә мөф­ти­лек чал­ма­сын ки­еп ал­гач, үзем­не на­дан дип атар­га кай­сы­гыз­ның ба­шы­на ки­лер? Без­дә шу­лай бит ул, урын­га бәй­ле һәм­мә­се дә! Би­ек урын на­дан­ны да га­лим ясау кө­че­нә ия. Шу­лай­мы, ишәк?

— Әйе, һәм дө­рес,— ди­гән ишәк.— Дө­я­без­нең на­дан­лы­гы кур­кы­ныч тү­гел, тик ме­нә ах­мак­лы­гы гы­на кур­кы­та!

ИМАМ­ЛЫК ТА­ЛӘП­ЛӘ­РЕ

Хи­кә­ят

Хай­ван­нар дөнь­я­сы дин­гә ке­рер­гә бул­ган. Мәчет тә тө­зет­кән­нәр. Имам сай­лый­лар икән. Шә­ри­га­ть­чә бул­сын дип өч та­ләп­не ал­га чы­гар­ган­нар: бе­рен­че­дән, имам мө­ла­ем сүз­ле ки­рәк, икен­че­дән, имам­ның та­вы­шы ко­лак­ка ятыш­лы бу­лу ки­рәк, өчен­че­дән, имам­ның га­дәт­лә­ре ях­шы­дан бу­лу фа­рыз, ягъ­ни аракы эчү, тәмәке тар­ту, чит-ят ха­тын-кыз­га хы­я­лый күз са­лу ке­бек сый­фат­ла­ры кү­рен­мә­сен!

Әтәч­кә әй­тә­ләр ди:

— Син мә­зин бу­лыр­сың, та­вы­шың да көр, ир­тә уя­на­сың! Бу урын­га син­нән дә ях­шы­сы юк! Ә ме­нә имам­лык­ка кем­не дип то­ра­сыз?

— Үзе­без­не дип то­ра идек әле,— ди­гән әтәч, бер дә ап­ты­рап кал­мый­ча.

— Ни өчен алай уй­ла­ган иде­гез?

— Соң, ми­нем бит ха­тын­на­рым иш­ле, ә сез­не­ке — бе­рәр ге­нә! Имам­лык­ка мин­нән дә ку­лай кем бар, шу­лай бул­гач?— дип әтәч аң­ла­тып бир­гән.— Чит-ятларга күз салырга да вакыт калмый.

ТА­ВЫК­ЛАР ХӘЙ­ЛӘ­СЕ

Хи­кә­ят

Бер та­вык­ның га­дә­те­нә кыт­кыл­дап йө­рү кер­гән. Мо­ның бе­лән ни бул­ды икән дип ап­ты­рый­лар баш­ка­ла­ры. Җа­вап кы­на та­ба ал­мый­лар. Шу­лай баш­ла­ры кат­кач, үзен­нән со­рар­га итә­ләр:

— И ахи­рәт­кә­ем, син ниш­ләп бо­лай тук­тау­сыз кыт­кыл­дап йө­ри­сең, бе­раз ты­нып тор­мас­сың­мы?

— Үзем дә бо­лай йө­реп ап­ты­рап бет­тем ин­де,— ди­гән бу та­вык.— Әтә­че­без миңа бер дә игъ­ти­бар ит­ми баш­ла­ды, шу­ны гы­на кы­зык­ты­ру иде те­лә­гем!

Аның бу җа­ва­бын ишет­кәч, һәм­мә та­вык­лар ко­ты­рып “җыр­лар­га” ке­реш­кән­нәр. Ә те­ге та­вык ин­де шым гы­на йө­ри икән. Әтәч мо­ңар­дан үз итеп ке­нә со­ра­ган ди:

— Ни бул­ган бо­лар­га?

— Мин­нән көн­лә­шү­лә­ре!— дип җа­вап бир­гән ул та­вык.

ТӨЛ­КЕ­НЕ АЛ­ДАУ ҖАЕ

Хи­кә­ят

Ку­ян ар­тын­нан төл­ке ку­ып ба­ра. Тә­мам хәл­дән ки­тә, ан­на­ры:

— Ка­ра­гыз әле, Ку­ян дус­тым,— ди,— бе­раз тук­тап тор­са­гыз­чы, су­лы­шым кы­сыл­ды, ял итеп алыйк!

Тук­тый­лар. Төл­ке та­гын әй­тә:

— Нәр­сә дип шу­шы ка­дәр ча­ба­сыз?

— Сез­дән ка­чам!— ди ку­ян.

— Ни­гә?

— Тот­са­гыз, ашый­сыз бит!

— Ә әйе бит әле!— ди дә, төл­ке та­гын ку­ян­ны куа баш­лый. Ур­ман­ны өч әй­лә­нә­ләр. Дүр­тен­че­сен­дә төл­ке­нең та­гын хә­ле бе­тә. Тук­тар­га, ял итеп алыр­га со­рый.

— Юк әле,— ди ку­ян,— ми­ңа бо­лай йө­ге­реп йө­рү бик оша­ды, та­гын бер әй­лә­неп ки­лим дә... Сез ял итә то­ры­гыз!— дип ки­теп тә ба­ра.

Төл­ке: “Ә­һә, мо­ны әй­лә­неп кил­гән­енә кадәр кө­тим. Авы­зы­ма үзе ба­рып ке­рер!”— ди, сө­е­неп.

Сөй­ләү­лә­ре­нә ка­ра­ган­да, әле һа­ман да кө­теп уты­ра икән.

КӘ­ҖӘ ЧО­КЫ­РЫ

Хи­кә­ят

Ху­җа­ның бак­ча­сы­на кә­җә ке­реп ап­ты­рат­кач, баз ка­зып, ял­ган­чы чо­кы­ры ясап, өс­те­нә кә­бес­тә яф­рак­ла­ры таш­лый бу. Кә­җә, га­дә­тен­чә, аның бак­ча­сы­на ия­лән­гән сук­ма­гы буй­лап ке­рә һәм те­ге ял­ган­чы чо­кыр­га тө­шә. Кы­чкы­рып ята баш­лый. Ху­җа ки­лә дә:

— Әһә, эләк­тең­ме, мур кыр­гы­ры!— дип сө­е­не­чен бел­де­рә.

Әм­ма кә­җә чо­кыр тө­бен­дә ни­дер та­ба, ис­нә­нә. Ху­җа:

— Нәр­сә тап­тың ан­да?— ди.

Кә­җә:

— И Ху­җа, чо­кыр ка­зып дө­рес эш­лә­гән­сез, әм­ма хә­зи­нә­гә җит­кәч ке­нә тук­та­ган­сыз. Мон­да ни­ка­дәр эн­җе-мәр­җән, шу­лар­ны чүп­лим!— дип сөй­лә­нер­гә то­ты­на.

— Ти­мә, кал­дыр, чо­кыр­ны мин ка­зы­дым, хә­зи­нә­се дә ми­не­ке!— дип, Ху­җа чо­кыр тө­бе­нә тө­шә. Ул да тү­гел, аның сыр­ты­на си­ке­реп ме­неп, кә­җә чо­кыр­дан чы­гып та ка­ча.

Хуҗа алдануын чокыр төбендә генә белеп ала.

ЧИ­БӘР­ЛЕК ХӘС­РӘ­ТЕ

Хи­кә­ят

Ак­кош­лар су­да йөз­гән­нә­рен­дә, үз­лә­ре­нең кү­лә­гә­лә­рен кү­реп, чи­бәр­лек­лә­ре­нә аһ итә­ләр, шу­лай су­рәт­лә­ре­нә си­хер­лә­нә­ләр. Гү­зәл ха­тын­нар да алар ха­лә­тен­дә, имеш. Көз­ге­дән үз­лә­рен кү­реп, бу ма­тур­лык­тан ае­ры­ла ал­мый­ча сә­гать­ләр-ми­нут­лар буе уты­ра­лар-уты­ра­лар һәм уты­ра­лар.

Шу­лай бер чи­бәр кыз көз­ге­дән со­рый:

— Мин гү­зәл бит, әйе­ме?

Көз­ге эн­дәш­ми.

— Нәр­сә,— ди кыз,— ми­нем чи­бәр­лек­тән те­лең­не йот­тың­мы әл­лә?

— Аны­сы йо­ту­ын йот­ма­дым,— дип җа­вап би­рә көз­ге,— әм­ма кө­не буе си­ңа ка­рап уты­ру­дан гы­на туй­дым. Бер дә ял ит­кә­нем юк. Көн­дез дә, төн­лә дә кар­шым­нан кит­ми­сең. Баш­ка эше юк ми­кән­ни бу кыз­ның дип ап­ты­ра­вым!

ЧӘЧ АЛУ ОС­ТА­ЛЫ­ГЫ

Хи­кә­ят

Та­вык чәч­та­раш-­ха­нә ач­кан. Бик ты­ры­шып, җи­ре­нә җит­ке­реп эш­ли икән бу. Кис­кән чәч­ләр дә бик ма­тур чы­га­лар. Әм­ма эше озак ба­ра, бер дә ман­тый, ба­еп ки­тә ал­мый­ча иза­ла­на. Бай­лык­та һәм мул­лык­та яшәү­че чәч ки­сү­че­ләр­дән со­раш­ты­рып ка­рый, бер дә сер­лә­рен чиш­ми­ләр.

Һәм ме­нә аңар­га бе­рәү мон­дый ки­ңәш би­рә:

— Син,— ди ул,— һәм­мә җи­ре дә ки­лер­лек итеп ки­сә тор­ган­сың­дыр. Аның өчен бик күп ва­кыт са­рыф ите­лә... Аны баш­ка­ча да эш­ләп бу­ла бит: ан­нан-мон­нан гы­на кыр­кы да чы­гар, кыр­кы да чы­гар. Ха­нә­ңә ки­лү­че­ләр дә кү­бә­ер, үзең дә ба­ер­сың!

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: