Царциаты фæндиæгтæ сæ кæстæртæн

Иуахæмы Царциаты хистæртæ сæ Ныхасы бадынц. Сæ иутæ дзурынц:

— Хуыцау ныл йæ фыдæх калы æмæ сæфдзыстæм, фæлæ ма нæ кæд исчи баззайа, уæд сын нæ фæндиæгтæ уадзæм æмæ нын нæ ном мысдзысты.

Æндæртæ зæгъынц:

— Хуыцау ныл рахаттис, уый хорз æмбарæм, фæлæ нæ кæстæртæй исчи зайдзæнис æмæ сын нæ фæндийæгтæ раттæм.

Царциатæ сæ кæстæртæм фæдзырдтой сæ Ныхасмæ. Суа сыстади æмæ зæгъы:

— О, кæстæртæ, бирæ æмæ уæрæх цы уат, уый уын фестæд Суайы сæр. Хуыцау рахатти махыл, нал нын бары, фæлæ ма сымахæй исчи зайдзæни æмæ-иу нæ фæндиагæй цæрут. Мæ фæндиаг у сымахæн ахæм: нæ хорздзинадыл фидар-иу хæцут, æмæ Царциаты сæрбахъуыды боны уæ фæстæ кæнут. Чи уæ хæссы йæ ныфс, уый айсæд мæнæ мæ бæрзы къалиу йæхимæ, уым ис мæ хорздзинад.

Иу кæстæр рахызти размæ, райста Суайы бæрзы къалиу æмæ зæгъы:

— Уæ сæрыл махæн кадимæ мæлын у стыр хорзæх, цæмæй сымахау базонæм цæрын.

Уæд Едыссæ дæр дзуры:

— Царциаты кæстæртæ! Нывонд уын мæ сæр фæуæд, цард кæстæртæй фидауы. Махыл Хуыцау рахатти, фæлæ уын мæ фæллой хæлар кæнын сымахæн, цæмæй кæстæртæ куы уой æфсæст нæ уарзтæй, наиб-иу фæуæд, фæлæ-иу хатут, кæй сæфæм рæстæй. Мах хорзæн чи мыса, уый айсæд мæ кæфой, уым ис мæ хорздзинад.

Дыккаг кæстæр райста Едыссæйы кæфой æмæ зæгъы:

— Хуыцау нæ бары, фыдæх йæхæдæг, фæлæ æмбарæд, йæ ныхмæ сыстдзæн нæ зæххон зæнæг.

Сыстади Хæтгар æмæ зæгъы:

— Уæ, Царциаты кæстæртæ, уæ сæрылхаст фæуæд мæ сæр. Хуыцауæн æз нæ барстон, нæдæр æй уарзтон. Царциатæм уыдтæн æз фыццаг фæдисон æмæ фæдисы фыццаг цы лæг фæцæуы, уый сæрыл хаст у, судзгæ бæллæхтæ уый сæрыл цæуы. Ахæм уæ кæцы уыдзæн, уый айсæд мæ фарсылдарæн кард.

Царциатæй æртыккаг кæстæр бацыдис æмæ райста Хæтгары фарсдарæн кард. Æрбаста йæхиуыл æмæ зæгъы:

— Фыдбон, фыдхъызтæн вæййы кæрон дæр, зонут, хистæртæ, нывонд уыдзыстæм сымахау мах дæр.

Фарнæг рахызти æмæ зæгъы:

— О, Царциаты кæстæртæ, фарн уæм бадзурæд, фæлæ Хуыцау махыл рахæтыд, мах кæд сæфдзыстæм, уæддæр ма сымахæй исчи зайдзæни æмæ нæ мысдзыстут. Фарны æвзагæй уæм фæдзырдæуæд, фæлæ ис нын иу Хуыцау — зынданы [1] суадон, йæ ном æлгъыстаг, мах бабын кæндзæн фыдæхы афон. Мæ фæндиагдзинад сымахæн у, — уат кадджын æмæ цыты лæгтæ, уымæ йæ ныфс чи хæссы, уый айсæд мæ лæдзæг.

Цыппæрæм кæстæр бацыди, райста Фарнæджы къухæй лæдзæг æмæ раарфæ кодта:

— Мæстджын лæг царды — карз æмæ азар, æфхæрды фæстæ дæхи дæр бахиз, ссар дæ хæдзар, æмæ нæхи нæ бабын кæндзыстæм.

Уадæг сыстади æмæ зæгъы:

— О, Царциаты кæстæртæ! Фылдæрæй-фылдæр цы кæнат, уый уын мæ сæр фестæд, фæлæ мах, Царциатæ, кафгæ æмæ заргæйæ цыдыстæм нæ дунейы, нæ ном нын хорзæй мысут-иу, чи ма баззайа не сæфты фæстæ, уыдон. Хуыцау ныл рахаттис, сафыны фæнд нæ скодта йæ зынгæй æмæ дзы курæм: Хуыцау, кæд сафыс ныр мах дæ зынгæй, уæд тагъддæр, цæмæй бынтон фесæфæм нæ царды зынтæй. Нæ ном уæ чи мыса, махау чи зара æмæ кафа, уымæн мæнæ мæ хус хæтæл. Чи йæ айса, уымæн мæ хорз фæндиæгтæ.

Фæндзæм кæстæр бацыд, райста хус хæтæл, стæй зæгъы:

— Хуыцау, дæ номæн фыццаг нуазæн, дыккаг нæхи у, а æртыккаджы хæларæн нуазæм. Уæ ном уын хæларæн мысдзыстæм.

Царциаты хистæртæ та зæгъынц:

— Нæ кæстæртæ нæ цæмæй мысой, уый тыххæй æмбисæндтæ ныууадзæм.

Суа зæгъы:

— Æз ахæм æмбисонд уадзын: нæ фæстагæттæ нæ ном хъусæнт, фæлæ чи стæм, уый мауал зонæнт.

Едыссæ зæгъы:

— Æз та уадзын ахæм æмбисонд: нæ мыггаг диссагæн хæссинаг фæуæд, фæлæ чи стæм, уый зонæг нæ мауал уæд.

Фарнæг зæгъы:

— Æз та уадзын ахæм æмбисонд: Царциаты ном уæд æнæмæлгæ, фæлæ чи стæм, уый та — æнæзонгæ.

Хæтгар зæгъы:

— Æз та афтæ зæгъын: æмбисондхæссæн фæуæд нæ мыггаг, цæмæй бынтон ма фесæфа нæ фæстаг.

Уадæг зæгъы:

— Мæн та афтæ фæнды: таурæгътæ ныл цæгъдæнт нæ кæстæртæ, фæлæ нын нæхи зонæг ма уæд.

Царциатæ афтæтæ куы дзырдтой, уæд сæ кæстæртæ та лæвæрттæ сæ хæдзæрттæм рахастой.

Дыккаг бон та Царциатæ сæ Ныхасы сты æмæ сæ кæстæртæ зæгъынц:

— А лæвæрттæ райстам, фæлæ сын сæ миниуæг куы нæ зонæм, уæд нæ цæмæн хъæуынц?

Бæрз къалиу цы лæппу райста, уый йæ хæдзары фæскъул æрсагъта æмæ зæгъы:

— Æппарын дæ мæ цæст нæ уарзы, фæлæ гъе уым бæрз бæласы номæй баззай.

Бæрзы къалиу хæрдмæ сбырыди, рабæлас ис æмæ дзуры лæппумæ:

— Уæ, Царциаты кæстæр, дæ кæрты астæу мæ куы ныссагътаис, уæд дæ хæдзар кусæрттагæй байдзаг уыдаид. Хорз æмæ мæ дард не ’рсагътай дæ хæдзармæ, дæлæ акæс, кусæрттæгтæ дæм сæхи къахæй æрбацæуынц æмæ-иу физонджытæн мæ къалиуæй спайда кæн, уæд дæ физонджытæ хæрзаддæр уыдзысты.

Лæппу хорзау нал фæцис, бæрз бæласыл атыхстис, фæфæсмон кодта æмæ хатыр ракуырдта.

Кæфой цы кæстæр айста, уый фæсмусонгмæ бацыди æмæ кæфойы уым баппæрста, стæй зæгъы:

— Аппарын дæ мæ цæст нæ уарзы, фæлæ фæсмусонджы лæуу.

Кæфой йæхи батылдта æмæ дзуры:

— Уæ, Царциаты кæстæр, мусонджы астæу мæ куы ’рæвæрдтаис, уæд дæ хæдзар хорæй байдзаг уыдаид, хорз у, æмæ мæ дард нæ аппæрстай, бакæс дæ гонтæм, фенай цас хор сæ ис, уый.

Уæд лæппу хорзау нал фæцис, кæфойы ахъæбыс кодта, йæ гонты хорæй дзагæй куы федта, уæд хатыр ракуырдта кæфойæ æмæ йæ цæджындзыл сауыгъта.

Фарсдарæн кард цы кæстæр райста, уый кард дард фехста, зæгъгæ, мæ цæмæн хъæуы. Кард атахти, иу саджы ныхыл сæмбæлди æмæ саг лæппуйы размæ æд кард æртылди.

Кард дзуры:

— Уæ, Царциаты кæстæр, афтæ мæ куы нæ фехстаис, уæд дын дæ кæрты саджы мæрдтæй байдзаг кодтаин, цуаны цæугæйæ дæ фарсыл баст хъуамæ уыдаин æмæ æфтиагджын кодтаис. Ныр уал ацы саджы мардæй физонджытæ кæн.

Ацы лæппу дæр фæфæсмон кодта, хатыр кардæй ракуырдта æмæ йæ йæ роныл æрбаста, уæдæй баззади кард роныл бастæй хæссын.

Цыппæрæм лæппу лæдзæг фæскъулмæ баппæрста æмæ зæгъы:

— Цы кæнын ацы хус лæдзæгæй, цы мын ратдзæни, кæй хъæуы?

Фæскъулмæ йæ баппæрста, уæд æм лæдзæг радзырдта:

— Гъе, лæппу, фæскъулмæ мæ куы нæ баппæрстаис, уæд дын дæ кад уæлхохмæ систаин. Зæххыл дæ ном ахъæр уыдаид, хорз у, æмæ мæ дард нæ аппæрстай, уый тыххæй дын мæ цæст уарзы дзырдарæхст æмæ зонд: туджджынты фидауæг фæу, хъæуы сæр су.

Лæппу фæфæсмон кодта, лæдзæджы æрбахъæбыс кодта æмæ йе уæнг фæрæуæгдæр ис. Хатыр дзы ракуырдта. Уымæ алырдыгæй цыдысты хатæг бафидауыны тыххæй æмæ-иу йæ лæдзæджимæ цыди, йæ фæллад ын сæфта, йæ удæн ын æнцой лæвæрдта.

Царциаты фæндзæм кæстæр рахаста йæ хус хæтæл æмæ зæгъы:

— Цы кæнын ацы хус хæтæлæй, фæлæ йæ мæ цæст аппарын нæ уарзы, фæлтау æй цæндыл æрсадзон, уадз æмæ уым уа.

Хус хæтæлы Царциаты кæстæр цæндыл æрсагъта. Иу сæгъ æм февнæлдта æмæ хæтæлы цъупп стыдта, хæтæл фæндырау сцагъта. Лæппу йæм джихæй кæсгæйæ баззади. Сæгъы асырдта. Уæд æм хæтæл дзуры:

— Гъе, Царциаты кæстæр, цæндыл мæ куы нæ ’рсагътаис, фæлæ мæ дæ цæхæрадоны куы ’рсагътаис, уæд дын дæ хæдзар хъæлдзæгдзинадæй байдзаг кодтаин. Уæддæр сæгъы кæй атардтай, уымæй бузныг.

Царциаты лæппу дзы хатыр ракуырдта, хус хæтæлæй уадындз сарæзта æмæ дзы æрцагъта. Зæххыл змæлæг цы уыди: сырдæй, маргъæй — се ’ппæт дæр кафæг систы, сæ зард нæрыди. Царциатæ дæр æм ныхъхъуыстой. Уæд Царциаты хистæртæ фæрсынц сæ кæстæрты:

— Цæй, куыд уæм кæсынц нæ лæвæрттæ?

— Тынг хорз, — зæгъынц Царциаты кæстæртæ, — амæй фæстæмæ фæуæд фæткæн:

Хистæры ном хорзæн чи ары,

Уымæ-иу кæсæд,

Цыма йын хистæр сыгъзæрин тауы.

Ныййарджыты хъомыл — арвмæ фæндаг у,

Цу йыл æдæрсгæ,

Кад сын скæнай, уый та дæ бар у.

Хъомылгæнæгæн у йе ’цæгдзинад дæуыл аудын,

Цæмæй дзы райсай дæ сомбон цинад.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: