XIX – XX ғ.ғ иррационализм философиялық көзқарастар Шопенгауэр, Ницше, Кьерхогер

Шопенгауэр Артур (22.2. 1788, Гданьск – 21.9.1860, Майндағы Франкфурт) – неміс философы, идеалистік бағыттың өкілі. Негізгі шығармасы “Ерік және түсінік ретіндегі әлем”. Шопенгауэр диалектика мен тарихилыққа, әсіресе, Гегельдің панлогизміне қарсы шығып, И.Кантқа бет бұрып, кантшылдықты платонизммен және волюнтаризммен ұштастырды. Шопенгауэр философиясының негізгі арқауы, жан-жақты бастама принципі – ерік. Ол үшін ерік – абсолютті бастама, бүкіл дүниедегі бар заттар мен құбылыстардың түп-тамыры, қайнар көзі мен түп негізі. Шопенгауэр шынайы философия материалистердің іліміндегі объектіден немесе идеалистердің іліміндегі субъектіден басталмайды, сананың алғашқы сатысы түсініктен басталуға тиіс дейді. Шопенгауэр ілімінде “дәйекті негіз заңы” объектінің формасы болады және ол болмыс заңы (кеңістік пен уақыт), себептілік заңы (материалдық дүние), логиканынң негіз заңы (ғылыми таным) және мотивация заңы (адамның әрекетке ынталануы) болып төрт түрде көрініс табады. Шопенгауэр философиясы өз заманында ескерілмей тек 20 ғасырдың орта кезінде таралып, иррационализмнің дамуына әсер етті.

Шопенгауэрден көптеген дана сөздер қалған, соның бірнешеуі:

1. Ақымақ уақытты қалай тез өткізуді ойлайды. Ақылды адам уақытты қалай тез пайдалануды ойлайды.

2. Кішпейілдік - қабілеті шақты адам үшін адалдық; қабілеті асып-тасыған адам үшін жасандылық.

3. Өте дөрекілік танытқан адам бейне өзінің бүкіл шапанын шешіп тастап, алдымызда тыр-жалаңаш тұрғандай күй кешеді.

4. Топас-тоғышар байып кетсе адамдық қасиеті одан сайын кемиді.

5. Байлық теңіз суы секілді, ішкен сайын шөлдейсің. Атақ-даңық та сондай нәрсе.

Шығармашылығы

«Жеткілікті негіздің төрттүрлі негізі туралы»

«Көру мен түстер туралы» (Über das Sehn und die Farben, 1816)

«Ерік және елес ретіндегі дүние» (Die Welt als Wille und Vorstellung, 1819)

«Табиғаттағы ерік туралы» (Über den Willen in der Natur, 1836)

«Ерік бостандығы туралы» (Über die Freiheit des menschlichen Willens, 1839)

«Мораль негізі туралы» (Über die Grundlage der Moral, 1840)

«Этиканың екі негізгі мәселесі» (1841)

«Parerga und Paralipomena» (1841, 1851 — екі том)

«Жаңа Paralipomena» (1860)

«Өлеңдер»

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: