Бесініші принцип – функциональды қалпына келтіру

Травматология және ортопедияда ОТЖ бөлімінің әсіресе көп жарақат зақымдануында, қалпына келтіруде қазіргі уақытта басты болып саналады.

Реабилитация деген не? Бастапқы сатыда реабилитация дамуының мақсаты зақымданған адамда еңбек терапиясының көмегімен қалпына келтіру болды. Еңбек терапиясы алғаш рет бірінші дүниежүзілік соғыс жылдары Ұлыбританияда ортопедиялық емханада емдік процессінде қолданған. Емдік процесі ретінде еңбек терапиясын енгізуде Ресей психиаторлары үлкен еңбек сіңірген. Олар дүниеж.зінде бірінші рет жан- дүниесі ауыратын науқастарға еңбек терапиясын тәжірибе жүзінде қолданған.

Травмотолого- ортопедиялық профилде реабилитация жөнінде тәжірибелері жинала түскендіктен 1976 жылы А.Ф.Каптелин емнің қолайсыз соңы көп жағдайда уақытында реабилитацияны қолданбағандығынан екенін айтқан. Жраақаттан кейін тіннің анотомиялық бүтіндігін иммобилизация көмегімен қалпына келтірсе, қарама- қайшы тапсырма ретінде зақымданған жерге күш түсіру, қозғалту арқылы қалпына келтіреді. О.Н. Недригайлов (1995), В.Ф.Мирошниченко (1975), А.Н.Шиабарецков (1985) және тағы басқа зерттеулерінде жарақаттанған науқастың тыныңшық жағдайында буын және бұлшық еттің терең трофикасы бұзылып, бұлшық ет атрофиясы дамыған. Бұлшық ет ұзақ тыныштығы жағдайында біртіндеп негізгі функциональды жиырылу қасиетінен және күшінен айырылады. Сүйек сынықтарының кезінде бастапқы 9-11-ші күні жұмсақ тіндердің тыртықтап бітуы және сүйектер сүйелденеді. Буындардың қозғалысы жағдайы буын шеміршегінің тегістігі жойылып, талшықтанады. Бұл өзгеріс буын беттерінің арасында гранулияциялық тіннің өсуі күшейе түседі. Ары қарай гранулияциялық тін талшықты, тыртықты тінге айналады. Буын капсуласы және байлама аппаратының бырысуынан артрогенді контрактура дамиды.

Буын контрактурасы өзінің дамуында үш фазадан; контрактура алды, тура емес контрактура және тұрақты контрактураға бөлінеді. Контрактура алды фазасы ауырсынуды азайту шін науқас мәжбүрлі жағдайда отырады. Бұл фазада контрактура жоқ.Тура емес контрактура фазасы ұсақ буындар жарақат алғаннан кейін бірненеше күнде, ал үлкен буындар жарақат алғаннан кейін 3-4 аптада дамиды. Бұл контрактураны реаьилитация көмегімен қалпына келтіруге болады. Тура емес контрактура фазасында толық қалпына келмейді. Жарақаттан кейін контрактураның потогенезінде бастапқы рөлді нерв- бұлшық ет аппаратының нервті реттелуі бұзылады. О.В.Тарушкинғ А.В.Гандельсманн және тағы басқалар афферентті импульстің зақымдануы қозғалыс анализаторында тежелу процессі дамуында, импульс ағымының тез азаюымен байланыстырады. Тежелу процессі жұлын мотонейрондарын тежеп, бұлшық ет гипертензиясын дамытады. Зақымданған аймақтың ұзақ иммобилизациясы біртіндеп моторлы денервацияға әкеледі.

Жарақаттанған науқастың реабилитация жүйесі 3 сатыдан тұрады:

Ø қалпына келтіру терапиясы – бұл сатының тапсырмасы сынған жерді анатомиялық қалпына келтіру, жұмсақ тіннің регенерациясы, буын қозғалысының қалпына келтіріру, бұлшық ет тонусы және кшін, қан және лимфа айналысын жақсарту;

Ø зақымданған буынның функциональды қалпына келтіру емі қозғалған уақытына байланысты:

1) ерте- буын қозғалысының жарақаттан кейін немесе операциядан кейін бастапқы 10 күн ішінде жеделдеу;

2) жеделдеу 11-40 күн аралығы;

3) кешінкіреген 41-70 күнге дейін;

4) кешіккен 70 күннен жоғары;

Буынның қозғалту уақыты сынық фиксация әдісімен анықталады. Ерте функционалды қалпына келтіруде тұрақты фиксаторлар остеосинтез аппараты (Илизарова, Калиберза, Ткаченко және тағы басқа) интрамедуллярлы остеосинтез және сүйек үсті остеосинтез компрессиялық пластинкалар (АЛ ПОЛЬДИ, МЕТОС және басқалар), оның белсенді қозғалысының функциональды емі –емдік гимнастика көмегімен жүзеге асады. Кешіккен функциональды емге сыныққа тура емес фиксаторлар қолданады, 4-7 аптадан кейін периостальды және эндоостальды сүйек сүйелденуі қалыптасады, оған комбинирленген консервативті ем қолданады. ККЕ – қанқадан тарту 3-6 аптадан кейін гипстік иммобилизация 4-6 апта- ға салады. Функциональды емі болып емдік гимнастика ретінде белсенді қозғалыс. Кеш функциональды емінің сынық фиксаторы, функциональды емес гипстік тану болып табылады. Опперациядан кейінгі кезеңде 70 күннен жоғары уақытқа дейін гипстік тану ұсынылады. Кеш функциональды ем негізінде тура контрактура және бұлшық ет атрофияға қарсы жүргізіледі. Қалпына келтіру еміне буын белсенді қозғалысы мен механотерапия көмегіммен пассивті қозғалысы кіреді. Сонымен қатар кеш функциональды емінің реабилитация процессіне;

Ø емдік физькультура;

Ø сылап- сипау;

Ø физиоем;

Ø механотерапия;

Ø еңбектерапиясы;

Ø санаторлы курортты ем.

Реабилитациялық емінің дамуына байланысты травматологтар 50 жылдардан бастап, жедел жіне кешіңкіреген функциональды емді тәжірибеде кең қолданыс тапқан.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: