Республика Беларусь в интеграционном

процессе современности *

Новое суверенное государство на карте Европы – Республика Беларусь – имеет уходящие в глубь веков демократические традиции. Уже в XIII в. в белорусско-литовском федеративном государстве был свой хорошо развитый высший законодательный и представительный орган, говоря сегодняшним языком, – ПАРЛАМЕНТ Великого княжества. Некоторое время он назывался РАДА, это значит СОВЕТ, а позже – СОЙМ.

В начале XVI в. государство имело развитую систему права, свод законов, свою Конституцию, если угодно, или, точнее, СТАТУТ Великого княжества Литовского, работа над которым по велению великого князя Жигимонта Первого Старого длилась, начиная с 1522 г., семь лет. В 1529 г. Статут был одобрен, принят и вступил в действие.

В те далекие времена в политико-правовом аппарате не было, очевидно, понятия права человека. Однако многие позиции данной средневековой Конституции белорусско-литовской федерации регулировали и эту извечную для общества проблему.

XVII, XVIII, XIX века – время исторических бурь и невзгод для белорусов и других этносов, населявших нашу землю, оно принесло очевидный провал в области суверенитета и независимости этих народов и их государства, привело к исчезновению традиционных национальных демократических институтов.

XX век был отмечен решительной и трагичной борьбой сил возрождения за восстановление белорусского государства и его демократических традиций.

Наконец, история и судьба вернули белорусам свои долги: вот уже четыре года мы живем в условиях государственного суверенитета и независимости. У нас функционирует суверенный белорусский парламент, избран первый в истории Беларуси Президент, укрепляется почти полностью разрушенная неуправляемой перестройкой государственная власть, принята и действует первая Конституция независимой Республики Беларусь, Конституционный суд, стоящий на страже норм Конституции и прав человека, действуют и набирают силу другие институты развитой демократии, присущей цивилизованному обществу.

На этой основе Республика Беларусь активно стремится к интеграции в мировую демократическую систему.

Сегодня наше государство – активный член Организации Объединенных Наций, Организации по безопасности и сотрудничеству в Европе, ЮНЕСКО, Международной организации труда, мы принимаем деятельное участие в работе Комиссии и Комитета по правам человека. Республика Беларусь является членом многих других международных организаций.

Нами подписан Договор «Партнерство ради мира», в итоге длительных переговоров Беларусь думает о сотрудничестве с ЕС, готовится к вхождению в Совет Европы.

Республикой ратифицированы важнейшие международные правовые акты. В их числе Международные пакты и Конвенция о защите прав человека и основных свобод, Факультативный протокол к Международному пакту о гражданских и политических правах и многие другие.

В усилиях по интеграции в мировую демократическую систему мы исходим из конституционного положения о стремлении нашего государства к нейтралитету. Размышления последнего года приводят к выводу о том, что в объективно изменившемся мире изменилось и содержание понятия государственный нейтралитет. Если классическая традиционная трактовка нейтралитета была связана с отношениями неучастия в противостоящих друг другу политических и военно-политических объединениях, с отношениями изоляции и самоизоляции отдельных государств, то, по нашему мнению, в сегодняшнем мире преодоленного в целом антагонистического противостояния мировых систем нейтралитет неучастия, нейтралитет изоляции и самоизоляции, т. е. ПАССИВНЫЙ НЕЙТРАЛИТЕТ, изживает себя.

Думается, что сегодня ГОСУДАРСТВЕННЫЙ НЕЙТРАЛИТЕТ должен быть НЕЙТРАЛИТЕТОМ УЧАСТИЯ во всех возможных не противостоящих друг другу, неантагонистических объединениях, он должен быть нейтралитетом ИНТЕГРАЦИИ и ВЗАИМОИНТЕГРАЦИИ во все общемировые и региональные объединения и отношения, он должен быть АКТИВНЫМ НЕЙТРАЛИТЕТОМ.

Это значит, что при условии строгого следования общемировому объективному интеграционному процессу Республика Беларусь свободно может совместить участие в ООН с участием в ОБСЕ, участие в Ташкентском Договоре о коллективной безопасности стран СНГ с участием в натовском «Партнерстве ради мира», соглашение о сотрудничестве с ЕС и экономический союз с Россией, то, что наше государство осуществило и продолжает осуществлять.

ПРИНЦИПИАЛЬНО, НА ОСНОВЕ СОБЛЮДЕНИЯ ТОГО ЖЕ УСЛОВИЯ, НАШЕ ИЛИ ЛЮБОЕ ИНОЕ ГОСУДАРСТВО МОГЛО БЫ СОВМЕСТИТЬ УЧАСТИЕ, СКАЖЕМ, В ТАШКЕНТСКОМ ДОГОВОРЕ О КОЛЛЕКТИВНОЙ БЕЗОПАСНОСТИ СТРАН СНГ С УЧАСТИЕМ В НАТО.

Результатом такого участия, такой взаимной интеграции и была бы реализация нового типа нейтралитета, называемого нами АКТИВНЫЙ НЕЙТРАЛИТЕТ, когда на основе взаимной заинтересованности НИКТО НИКОМУ НЕ ПРОТИВОСТОИТ – ВСЕ СО ВСЕМИ СОТРУДНИЧАЮТ.

Однако только в воображении антагонистическое противостояние мировых общественно-экономических систем и сверхдержав может исчезнуть вдруг и навсегда. Реальность сложнее воображения и схем идеологии. Несмотря на падение Берлинской стены, объединение двух Германий, падение советского социализма и развал СССР, в нашем мире довольно ощутимые последствия военно-политических систем налицо. Например, как иначе можно расценить тот факт, когда, скажем, Россия не является членом НАТО, а определенные силы настойчиво форсируют продвижение этой организации к ее западным границам? Здесь вполне логично и возможно заключение, что данное форсирование есть проявление атавизма старого военно-политического противостояния и холодной войны. Но это та ситуация, когда и Беларусь будет возражать против продвижения НАТО на Восток.

Вместе с тем на основе идеи ООН о едином общепланетарном доме Беларусь готова внести достойный вклад в общемировой процесс объективной взаимной интеграции стран, народов и государств. Об этом убедительно свидетельствует добровольный отказ нашего государства от обладания ядерным оружием. Об этом свидетельствуют все наши международные контакты, в том числе и вступление в Межпарламентский союз.

Мы искренне намерены принимать активное участие в работе этой авторитетной организации. Начиная прежде всего с использования ее богатых возможностей, ее огромного опыта для демократизации своего общества и государства. Мы рассчитываем на помощь Межпарламентского союза по экспертизе проектов законов, разрабатываемых белорусским парламентом, по инкорпорации международных норм прав человека в национальное законодательство, по разработке механизма реализации норм Конституции и воспитания высокой конституционной культуры.

Сегодня нам было бы весьма кстати ваша конкретная помощь по проведению выборов в новый, постсоветский парламент Республики Беларусь, которые должны состояться 15 мая 1995 г.

Паўночнаатлантычны вектар міжнароднай палітыкі: магчымасці i перспектывы *

Галоўнай мэтай дэлегацыі быў удзел у 40-й штогадовай cecii Паўночна-атлантычнай Асамблеі. Прыватны па сваіx вытоках візіт перарос фактычна ў афіцыйны візіт парламенцкай дэлегацыі Рэспублікі Беларусь у Злучаныя Штаты Амерыкі, бо дэлегацыя па ініцыятыве амерыканскага боку мела перамовы са Спецыяльным саветнікам па Новых Незалежных Дзяржавах Дзярждэпартамента ЗША Паслом Джэймсам Колінзам, была прынятая міністрам абароны i мела працяглае абмеркаванне ўзаемных праблем з намес-нікам міністра абароны ЗША Энтанам Картэрам. Старшыня Вяр-хоўнага Савета быў прыняты Старшынёй 49-й cecii Генеральнай Асамблеі ААН, меў рабочую сустрэчу з бізнесменамі, беларускімі дыпламатамі, прадстаўнікамі яўрэйскай абшчыны i беларускай дыяспары ў Нью-Йорку.

АФІЦЫЙНЫЯ ПЕРАМОВЫ Ў ВАШЫНГТОНЕ

14 лістапада 1994 г. у Дзяржаўным дэпартаменце ЗША ў г. Ва-шынгтоне адбылася сустрэча Старшыні Вярхоўнага Савета Pэcпyблiкi Беларусь М. І. Грыба са Спецыяльным саветнікам Дзярждэпартамента ЗША па Новых Незалежных Дзяржавах Паслом Джэймсам Колінзам. На сустрэчы прысутнічалі з амерыканскага боку – каардынатар дапамогі ЗША Новым Незалежным Дзяржавам Пасол Томас Сайманс i супрацоўнік офіса Дзярждэпартамента ЗША па справах Незалежных Дзяржаў i Садружнасці Майкл Сноўдэн; з беларускага боку – старшыня камісіі Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь па міжнародных адносінах i знешне-палітычных сувязях I. Цярэшка, старшыня камісіі Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь па дзяржаўнаму будаўніцтву У. Леўчык, Пасол Рэспублікі Беларусь у ЗША С. Мартынаў, другі сакратар Пасольства Рэспублікі Беларусь у ЗША В. Рыбакоў, саветнік Старшыні Вярхоўнага Савета па праблемах знешняй палітыкі i знешне-эканамічных сувязяў Л. Яўменаў.

Старшыня Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь падрабязна інфармаваў аб эканамічных i палітычных пераўтварэннях, якія адбываюцца ў Беларусі. Высока ацаніўшы развіццё двухбаковых адносін паміж Рэспублікіай Беларусь i ЗША, ён пад-крэсліў, што Беларусь строга выконвае ўсе ўзятыя на сябе міжнародныя абавязкі ў галіне раззбраення, нягледзячы на вялікія фінансавыя цяжкасці, звязаныя з вывадам ракетных войскаў з тэрыторыі рэспублікі i са знішчэннем звычайных узбраенняў па Дагавору аб ЗУСЕ (звычайных узброеных ciлax у Еўропе), таксама ўказаў, што фінансавую дапамогу Беларусі ў сувязі з выкананнем рэспублікай абавязацельстваў па знішчэнню звычайных узбраенняў аказваюць толькі Злучаныя Штаты, i выказаў надзею на тое, што ЗША паспрабуюць пераканаць сваіx еўрапейскіх партнёраў аказваць такую ж дапамогу рэспубліцы. Kipaўнік дэлегацыі звярнуўся з просьбай да Дзярждэпартамента ЗША падтрымаць у перамовах з Расіяй пазіцыю Беларусі адносна таго, што кампенсацыя за здабываемы матэрыял з выводзімых з тэрыторыі рэспублікі ядзерных боегаловак павінна перадавацца Злучанымі Штатамі непасрэдна Беларусі, а не праз Paciю. Было падкрэслена, што Беларусь добраахвотна адмовілася ад валодання зброяй i не шкадуе аб гэтым. Тым не менш рэспубліцы востра неабходны фінансавыя сродкі для вырашэння эканамічных, сацыяльных i экалагічных праблем.

Было выказана меркаванне аб вострай неабходнасці стварэння ў Бeлapyci Цэнтра навукі i тэхнікі па аналогіі з тымі, якія дзей-нічаюць у Маскве i Kieвe, для вырашэння пытанняў занятасці беларускіх вучоных-ядзершчыкаў, указана на неабходнасць аказання рэспубліцы тэхнічнай i фінансавай дапамогі для барацьбы з арганізаванай злачыннасцю, бо Беларусь становіцца перавалачным пунктам для гандляроў наркотыкамі.

Адзначана мэтазгоднасць таго, каб Рэспубліку Беларусь наведала высокапастаўленая дэлегацыя ЗША для абмеркавання ўcix праблем супрацоўніцтва. Такая прапанова ўжо была адрасавана адміністрацыі ЗША Прэм’ер-міністрам Рэспублікі Беларусь М. М. Чыгіром у ходзе яго візітy. Тэрміны могуць быць узгоднены па дыпламатычных каналах.

Дж. Колінз заявіў, што Злучаныя Штаты Амерыкі таксама з задавальненнем успрымаюць развіццё супрацоўніцтва з Рэспублікай Беларусь i ўважліва сочаць за ходам эканамічных рэформ у краіне. Ён заклікаў кіраўніцтва рэспублікі працягваць супрацоўніцтва з МВФ i іншымі міжнароднымі фінансавымі арганізацыямі, падкрэсліўшы, што менавіта гэтыя органы даюць сігналы інвестарам i прыватным прадпрымальнікам адносна магчымасцей супрацоўніцтва з той ці іншай краінай. Дж. Колінз таксама заявіў, што ЗША 3 ЗАДАВАЛЬНЕННЕМ УСПРЫНЯЛІ ТОЙ ФАКТ, ШТО ВЯРХОЎНЫ САВЕТ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ ПАДТРЫМАЎ АНТЫКРЫ3ІСНУЮ ПРАГРАМУ ПРЭЗІДЭНТА ЛУКАШЭНКІ.

Т. Сайманс падкрэсліў, што ЗША зацікаўлены ў эканамічных рэформах у Беларусь. Рэспубліцы неабходна стварыць іншую эканоміку, i ЗША i МВФ будуць гатовы аказаць неабходную дапамогу ў выпадку, калі рэформы набудуць паслядоўны, глыбокі характар без руху назад. Ужо распачатыя меры з'яўляюцца крокамі ў правільным напрамку, аднак гэтага недастаткова. Эканамічная дапамога ЗША Беларусі будзе накіравана на падтрымку рэформ. У напрамку рэалізацыі сумесных рашэнняў Рэспублікі Беларусь i ЗША, прынятых у студзені 1994 г., пачнецца работа ў Беларусі ўжо ў 1995 г. Барацьба са злачыннасцю таксама з'яўляецца праблемай эканамічнай, i яе не вырашыць толькі з дапамогай міліцыі. Сайманс таксама падкрэсліў, што ЗША ў прынцыпе гатовы да расшырэння супрацоўніцтва з Беларуссю ў гэтай галіне ў тых аспектах, якія носяць міжнародны характар.

Дж. Колінз зрабіў акцэнт на тым, што, на думку ЗША, Беларусі неабходна вярнуцца да пытання аб ратыфікацыі Вярхоўным Саветам Дагавора па адкрытаму небу, які служыць справе ўмацавання даверу i бяспекі. Было б вельмі добра, калі б гэты Дагавор быў ратыфікаваны Беларуссю да адкрыцця міжнароднай канферэнцыі АБСЕ ў Будапешце. Ён таксама ўказаў, што ЗША гатовы аказаць любую дапамогу i прадаставіць любую інфармацыю па гэтаму пытанню для паскарэння працэсу ратыфікацыі Дагавора.

15 кастрычніка 1994 г. у Міністэрстве абароны ЗША ў г. Вашынгтоне адбылася пратакольная сустрэча Старшыні Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь М. І. Грыба з міністрам абароны ЗША Ўільямам Перы i працяглая гутарка з намеснікам міністра абароны ЗША Эштанам Картэрам.

На сустрэчы прысутнічалі: з амерыканскага боку – дырэктар аддзела па справах Pacii, Украіны i Eўразіі брыгадны генерал Джон Рэперт, Спецыяльны каардынатар па пытаннях ядзернай бяспекі Глорыя Дафі i супрацоўнік аддзела па справах Pacii, Украіны i Eўразіі маёр Дэйв Хамперт; з беларускага боку – Пасол Рэспублікі Беларусь у ЗША С. Мартынаў i другі сакратар Пасольства Рэспуб-лікі Беларусь у ЗША В. Рыбакоў.

Кіраўнік парламента Беларусі выказаў меркаванне, што Рэс-публіка Беларусь высока цэніць праграмы Нана-Лугара i ролю Міністэрства абароны ЗША ў ix рэалізацыі з улікам спецыфікі ўмоў рэспублікі ў сувязі з пераадоленнем вынікаў знаходжання на яе тэрыторыі ядзернай зброі i неабходнасцю ажыццяўлення шырокамаштабнай, шматпланавай канверсіі. Ён падкрэсліў неабходнасць хутчэйшага стварэння ў Мінску Цэнтра навукі i тэхнікі па аналогіі з цэнтрамі, якія дзейнічаюць у Маскве i Kieвe, для вырашэння праблем занятасці беларукіх вучоных-ядзершчыкаў.

Звярнуўшы ўвагу на той факт, што толькі Злучаныя Штаты Амерыкі аказвалі дапамогу Беларусі ў рэалізацыі праграмы знішчэння звычайных узбраенняў, Старшыня Вярхоўнага Савета выказаў надзею на тое, што ЗША змаглі б прыцягнуць да вырашэння гэтай праблемы i сваіх саюзнікаў па НАТА.

Высока ацаніўшы супрацоўніцтва паміж двума міністэрствамі абароны па праграме «ваенныя – ваенным», М. І. Грыб звярнуўся з просьбай да Міністэрства абароны ЗША разгледзець магчымасць аказання дапамогі Міністэрству абароны Беларусі як у абучэнні беларускіх ваеннаслужачых у ваенных акадэміях ЗША, так i ў забеспячэнні тэхнікай i абсталяваннем для вышэйшых ваенных навучальных устаноў у Рэспубліцы Беларусь. Было адзначана, што падрыхтоўка афіцэраў у ваенных акадэміях Pacii абыходзіцца вельмі дорага.

Намеснік міністра абароны ЗША Э. Картэр высока ацаніў развіццё кантактаў паміж міністэрствамі абароны дзвюх краін. Ён заявіў, што амерыканскі бок не ведаў аб праблеме падрыхтоўкі беларускіх афіцэраў i абавязкова разгледзіць гэта пытанне з мэтай вывучэння магчымасцей дапамогі.

Э. Картэр заявіў, што ў ЗША памятаюць аб тым, што Беларусь сама нясе асноўныя затраты ў сувязі з выкананнем сваіx абавязкаў па Дагавору аб ЗУСЕ, i ужо ўнеслі невялікі ўклад для таго, как аказаць рэспубліцы фінансавую дапамогу. Ён таксама падкрэсліў, што экспертам дзвюх краін час сабрацца i абмеркаваць канкрэтныя праграмы i праекты, на якія будзе затрачана 25 мільёнаў долараў, выдзеленых Беларусі на 1995 г. па праграмах Нана-Лугара ў ходзе візіту Прэзідэнта ЗША Біла Клінтана ў студзені 1994 г. Ён паведаміў, што 16 мільёнаў долараў, выдзеленых ЗША Рэспубліцы Беларусь па пагадненню ад 1993 г. на рэалізацыю экалагічных праграм, якія былі часова замарожаны, зноў свабодныя i можа быць пачата ix практычнае асваенне, для чаго неабходна сумесна працаваць над канкрэтнымі праектамі.

Э. Картэр адзначыў, што ЗША падтрымліваюць пазіцыю Беларусі адносна кампенсацыі за высокаўзбагачаны ўран на перамовах з Расіяй i лічаць, што павінна быць заключана адпаведнае пагадненне пaмiж Расійскай Федэрацыяй i Рэспублікай Беларусь па гэтаму пытанню. Магчыма, у гэтай справе карыснымі былі б дамоўленасці, дасягнутыя паміж Расіяй i Украінай.

Э. Картэр таксама ўзняў пытанне адносна ўступлення Беларусі ў праграму «Партнёрства ў імя міру», падкрэсліўшы, што Рэспубліка Беларусь застаецца практычна адзінай еўрапейскай краінай, якая не зрабіла гэтага. Ён падкрэсліў, што Беларусь сама будзе выбіраць ступень удзелу ў гэтай праграме, i такі ўдзел можа насіць у прынцыпе фармальны характар i не мець фінансавых вынікаў ці, у выпадку абмежаванага ўдзелу, невялікія фінансавыя затраты. Акрамя таго, Кангрэс ЗША, як чакаецца, выдзеліць спецыяльнае фінансаванне для ўсходнееўрапейскіх краін, якія будуць удзельнічаць у гэтай праграме. Частка гэтых сродкаў можа быць перададзена i Беларусі ў выпадку яе далучэння да Партнёрства для фінансавання ўдзелу.

Э. Картэр таксама заклікаў Вярхоўны Савет ратыфікаваць у бліжэйшым будучым Дагавор па адкрытаму небу.

Г. Дафі заявіла аб тым, што ў адпаведнасці са шматлікімі запытаннямі беларускага боку прынцыповае рашэнне па адкрыццю Цэнтра навукі i тэхнікі ў Мінску ў 1995 г. прынята. Сродкі для стварэння такога цэнтра ў памеры 5 мільёнаў долараў выдзелены. Усе тэхнічныя пытанні па адкрыццю Цэнтра ў Мінску будуць абмеркаваны пры далейшых кантактах паміж Міністэрствам абароны ЗША i пасольствамі Рэспублікі Беларусь i ЗША. Да прыняцця канкрэтных мер па стварэнню Цэнтра амерыканскаму боку неабходна ўдакладніць пазіцыю Рэспублікі Беларусь адносна спрыяльнага статусу Цэнтра: ці філіял маскоўскага Цэнтра, ці самастойны Цэнтр. М. І. Грыб падкрэс-ліў неабходнасць адкрыцця ў Мінску самастойнага Цэнтра.

Э. Картэр заявіў, што ў жніўні перадаў ад імя Міністэрства абароны ЗША запрашэнне міністру абароны Рэспублікі Беларусь наведаць ЗША з афіцыйным візітам, i выказаў надзею на тое, што такі візіт адбудзецца ў бліжэйшым будучым.

Бакі былі аднадушныя ў тым, што супрацоўніцтва паміж Рэспублікай Беларусь i ЗША будзе i надалей развівацца ў пазі-тыўным плане.

ДЗЕЛАВЫЯ СУСТЭЧЫ Ў НЬЮ-ЙОРКУ

16–17 лістапада ў Нью-Йорку адбыліся сустрэчы Старшыні Вярхоўнага Савета Беларусі са Старшынёй 49-й cecii Генеральнай Асамблеі ААН, з групай амерыканскіх бізнесменаў, якія шукаюць магчымасці інвесціраваць свае капіталы ў беларускую эканоміку, прадстаўнікамі яўрэйскай абшчыны на чале з галоўным равінам Нью-Йорка Шнаерам, кіраўнікамі беларускай дыяспары ў ЗША i дыпламатамі Прадстаўніцтва Beлapyci пры ААН i Сакратарыята ААН па беларускай квоце.

Галоўнай тэмай гутаркі са Старшынёй 49-й cecii Генеральнай Acaмблei ААН спадаром Амарам Эci былі праблемы дэма-кратызацыі, абароны правоў чалавека, ядзернага i звычайнага раззбраення ў Беларусі на фоне пераадолення яе эканамічнага i палітычнага крызісу.

Перад спадаром Эci было пастаўлена адно канкрэтнае пытанне: паспрыяць Беларусі ў вырашэнні праблем узносаў у рэгулярны бюджэт арганізацыі i ў бюджэт аперацый па падтрыманню Mipy.

Старшыня cecii вельмі зацікаўлена i са шчырай прыхільнасцю паставіўся да праблем Беларусі, паабяцаўшы па пытаннях узносаў быць актыўным адвакатам Беларусі ў ААН.

На сустрэчы з бізнесменамі з амерыканскага боку прысутнічалі Ciмac Beлонскіс – прэзідэнт «Альберт Інтэрнэйшнл Карпарэйшн», Жозэф Ганжэр – «Амерыкс Трайдзінг», Рональд Грынвальд – віцэ-прэзідэнт «Альберт Інтэрнэшнл Карпарэйшн», Менна Ратцкер – «Металіа ЮСА», Ашэр Шонкапф – «Гроўн Полішынг», Брус Словэн – прэзідэнт «Рэўлон Груп», Вільям Волкер – «Гольдэн Іслэс Авіэйшн», а таксама прадстаўнік Micii ЗША пры ААН Жэфры Класман.

Беларускі бок быў прадстаўлены М. І. Грыбам, С. М. Мартынавым (пасол Рэспублікі Беларусь у ЗША), A. M. Сычовым (прадстаўнік Рэспублікі Беларусь пры ААН), Л. Ф. Яўменавым (саветнік Старшыні Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь). Гэты ж склад з беларускага боку меў месца i ва ўcix астатніх перамовах у Нью-Йорку.

Сустрэча, што праходзіла па формуле «пытанні – адказы», была накіравана на выяўленне таго, якія галіны беларускай вытворчасці маглі б інвесціраваць прадстаўнікі амерыканскага бізнесу i якія ўмовы існуюць сёння на Беларусі для такой дзейнасці.

Прысутныя бізнесмены выказалі зацікаўленасць i гатоўнасць мець сваю справу ў Беларусі пры ўмове надзейнай абароны ix інвестыцый з боку дзяржавы, пры ўмове мець права прыватнай уласнасці на зямлю i рэальнае спрыянне з боку беларускай дзяржавы.

Праблема канкрэтнай дапамогі Беларусі ў яе выхадзе з экана-мічнага крызісу была галоўнай i на сустрэчы Старшыні Вярхоўнага Савета з вельмі ўплывовай асобай у палітычным i эканамічным асяроддзі ЗША галоўным равінам Нью-Йорка Шнаерам. Яго першае пытанне да М. І. Грыба было менавіта такім: «Мы хацелі б ведаць, чым i як можна дапамагчы Беларусі тут, у Амерыцы?» Старшыня Вярхоўнага Савета Беларусі грунтоўна давёў да ведама прысутных кіраўнікоў яўрэйскай абшчыны Нью-Йорка, што гэта, з аднаго боку, уплыў на міжнародныя банкі i кіруючыя колы ЗША па актывізацыі абяцанай iмi дапамогі Беларусі, з другога – уплыў на развітыя краіны Еўропы з мэтай актывізацыі ix рэальнай дапамогі Беларусі ў справах пераходу да рынкавай эканомікі.

У сваю чаргу яўрэйскі бок паставіў пытанне аб вяртанні былой маёмасці беларускай яўрэйскай абшчыны (сінагогі, тэатры, школы), аб ушанаванні памяці ахвяр фашысцкага генацыду. У адказ было паабяцана, што з цягам часу ў адпаведнасці з поспехамі экана-мічнага адраджэння гэтыя праблемы будуць вырашацца. А пакуль яўрэйскі бок быў запрошаны ствараць новыя асяродкі яўрэйскай культуры на беларускай зямлі.

Прадстаўнікі беларускай дыяспары атрымалі пад час сустрэчы разгорнутую інфармацыю аб ходзе эканамічнага i палітычнага рэфармавання на Беларусі. Яны былі закліканы Старшынёй Вярхоў-нага Савета ствараць паўсюдна ў Амерыцы дзейснае лобі, якое спрыяла б вырашэнню унутрыбеларускіх праблем.

Перад беларускімі дыпламатамі ў якасці галоўнай патрыятычнай задачы была пастаўлена ўсямерная актывізацыя эканамічнай дыпламатыі i інфармаванне выканаўчых i заканадаўчых уладаў рэспублікі па актуальных праблемах i магчымасцях дапамогі Рэс-публіцы Беларусь.

УДЗЕЛ У РАБОЦЕ 40-Й СЕСІІ

ПАЎНОЧНААТЛАНТЫЧНАЙ АСАМБЛЕІ

Пасяджэнні Паўночнаатлантычнай Асамблеі праходзілі ў пяці пастаянных камітэтах. У Камітэце па грамадзянскіх справах быў прадстаўлены праект генеральнага даклада сп. X. Руперэза (Іспанія) «Дэмакратызацыя ў заходніх рэспубліках былога Савецкага Саюза», дзе разглядалася становішча ў Pacii, Беларусі, Малдове i на Украіне, з пункту гледжання падзялення ўлад, палітычнага плюра-лізму, правоў меншасцей, гарантый ад злоўжывання дзяржаўнай уладай, індывідуальных правоў i свабод, а таксама (вельмі коратка) эканамічныя ўмовы. У абмеркаванні гэтага даклада прымаў удзел I. Цярэшка. Па выніках абмеркавання камітэт прапанаваў Асамблеі рэзалюцыю «Аб падтрымцы дэмакратыі ў Беларусі, Малдове, Pacii i на Украіне», дзе, у прыватнасці, быў выказаны заклік да Вярхоў-нага Савета Рэспублікі Беларусь правесці свабодныя дэмакратычныя парламенцкія выбары не пазней вясны наступнага года. Гэта рэзалюцыя была аднагалосна прынята Асамблеяй.

Таксама прайшло абмеркаванне дакладаў па «чалавечаму вымярэнню» АБСЕ, па вопыту кантролю за парламенцкімі выбарамі ў Pacii, Малдове i на Украіне, па тэндэнцыях i будучыні дэмакратыі ў Паўночнай Афрыцы.

У. Леўчык выступіў у Эканамічным камітэце пры абмеркаванні даклада аб выніках уругвайскага раунда перамоў па Генеральнаму пагадненню па тарыфах i гандлю. Акрамя таго, у гэтым камітэце былі таксама абмеркаваны даклады па Еўрапейскай энергетычнай хартыі i па эканамічнай сітуацыі ў Aлбаніі.

У пасяджэннях Камітэта па абароне i бяспецы прымаў удзел А. Фёдараў. Асноўным быў вызначаны даклад «Бяспека НАТА: новыя прыклады ваеннага ўзаемадзеяння», але фактычна найбольшая ўвага была прыцягнута да абмеркавання пытання аб магчымым пашырэнні НАТА. За выключэннем прадстаўніка Pacii, усе выступіўшыя выказаліся за хутчэйшае пашырэнне НАТА. Таксама былі заслуханы даклады «НАТА, ААН i захаванне Mipy», «Бяспека Альянсу: новыя прыклады ваеннага супрацоўніцтва – аб’яднаныя ўзброеныя сілы», «Новая роля рэзервовых сіл». Камітэт прапанаваў Асамблеі рэзалюцыю «Меры па выкараненню наземных мінаў», якая была прынята.

Іван Цярэшка прыняў удзел у рабоце Палітычнага камітэта. Асноўны даклад «Кантынентальнае змяшчэнне», дзе аналізавалася будучыня НАТА, быў зроблены сп. Б. Джорджам (Вялікабрытанія). Акрамя таго, былі заслуханы даклады «Партнёрства ў імя міру i паза ім», «Супрацоўніцтва i бяспека ў Міжземнамор’і», «Пагроза бяспецы ў Цэнтральнай i Усходняй Еўропе». Асамблея прыняла прапанаваную гэтым камітэтам рэзалюцыю «Вычарпальны падыход да еўрапейскай бяспекі».

Галоўнай тэмай, што абмяркоўвалася на пасяджэннях гэтых двух камітэтаў, была праблема пашырэння НАТА. Былі сфармуляваны асноўныя аргументы «за» i «супраць» такога пашырэння.

Заходнія аргументы супраць хуткага пашырэнння НАТА:

1. Стратэгічна немэтазгодна праводзіцъ новую мяжу паміж Усходам i Захадам, што магло б стварыць умовы для будучай кан-франтацыі.

2. Хуткае дыскрымінацыйнае пашырэнне можа разглядацца Расіяй як правакацыйнае i можа зноў падштурхнуць нацыяналізм, які падвергне небяспецы становішча празаходніх рэфарматараў, павялічыўшы тым самым небяспеку адноўленай расійскай экспансіі, ад якой i шукаюць абароны цэнтральна- i усходнееўрапейскія краіны.

3. 3 палітычнага пункту гледжання надзвычайна цяжка выпрацаваць i матываваць крытэрыі ўдзелу новых краін: выкарыстанне суб'ектыўных крытэрыяў прывядзе да глыбокай крыўды i новых нестабільнасцей у выключаных краінах.

4. Існуе маральны аспект, звязаны з абмежаваным пашырэннем, які непазбежна выкліча пытанне, чаму новыя дэмакратыі павінны атрымаць прывілеяваны статус бяспекі.

5. Такое павелічэнне прывядзе да парушэння згуртаванасці НАТА i зробіць практычна немагчымым эфектыўнае прыняцце рашэнняў, якое ўжо зараз ідзе цяжка, у выніку чаго Альянс будзе паралізаваны ці зведзены да ўзроўню свабоднай сістэмы калек-тыўнай бяспекі.

6. У НАТА i ў заходняй грамадскасці (рэакцыя на Боснію) мала энтузіязму ў адносінах да распаўсюджвання арт. 5 Вашынгтонскага дагавора – калектыўная абарона ў выпадку нападу, а што-небудзь меншае прывядзе да таго ж Савета Паўночнаатлантычнага супра-цоўніцтва пад іншай назвай.

7. Hi адзін з магчымых новых членаў НАТА з ліку цэнтральна- i усходнееўрапейскіх краін не гатовы да поўнага членства з пункту гледжання ўсталяваных заходніх ваенных норм, такіх, як «грама-дзянізацыя» ваенных устаноў i сумяшчальнасць узброеных сіл i абсталявання.

8. Пашырэнне проста ўнясе ў НАТА новыя «унутраныя неста-більнасці», такія, як нявырашаныя этнічныя праблемы i праблемы меншасцей.

ЗАХОДНІЯ КОНТРАРГУМЕНТЫ

1. Прырода выклікаў бяспецы, з якімі зараз сутыкаецца НАТА, радыкальна змянілася. Распаўсюджванне стабільнасці на ўсход з’яўляецца цяпер важнай (магчыма, найбольш) функцыяй НАТА i стратэгічнай задачай. Гэта можа быць рэалізавана шляхам паступовага пашырэння (у традыцыях НАТА) у мэтах кантролю за маг-чымымі нестабільнасцямі замест таго, каб чакаць ix непазбежнага з’яўлення на сучаснай тэрыторыі НАТА.

2. Pacii не трэба даваць эфектыўнага права вета ў адносінах да ўсталявання заходняй бяспекі, што адбываецца шляхам свабоднага i дэмакратычнага працэсу, у выніку якога адбудуцца павышэнне ўзроў-ню бяспекі ў Еўропе i адмова ад правакацыйных дзеянняў.

3. Сцвярджэнне, што ўключэнне ў НАТА некаторых цэнтральна- i усходнееўрапейскіх кpaiн несумяшчальнае з працягам «стратэгічных партнёрстваў» з іншымі цэнтральна- i ўсходне-еўрапейскімі краінамі, зусім няправільнае, яно грунтуецца на старым мысленні.

4. Дакладнасць аб’ектыўных крытэрыяў i разумныя часовыя рамкі для задавальнення гэтых крытэрыяў не з’яўляюцца непера-адольнымі абставінамі пры дадзенай патрабуемай ступені палі-тычнай волі з боку НАТА i адпаведнага прызнання выгод, што прынясе Альянсу ў цэлым пашыранае членства.

5. Малаверагоднае сцвярджэнне, што адзінства НАТА i эфек-тыўнасць прыняцця рашэнняў істотна страцяць ад пашырэння. Можна меркаваць, што новыя члены будуць падзяляць погляды на тыя ж агульныя каштоўнасці i пагадненні. У любым выпадку НАТА рухаецца па шляху больш гібкай арганізацыі, напрыклад, стварэння «кааліцый па жаданню» i «аб’яднаных ciл для вырашэння сумесных задач», якія дазволяць выключыць неабходнасць у аднагалоснасці ў кожным выпадку.

6. Можа быць перагледжаны падыход НАТА да арт. 5, i адсутнасць імгненнага энтузіязму ў НАТА з нагоды яго пашырэння не павінна разглядацца як несумяшчальнасць з асобным відам прамежкавага статуса, прымальнага для некаторых цэнтральна- i ўсходнееўрапейскіх краін.

7. Арт. 10 Вашынгтонскага дагавора прадугледжвае магчымасць пашырэння НАТА за кошт любой еўрапейскай краіны «у выпадку мэтазгоднасці развіцця прынцыпаў гэтага дагавора i ўмацавання бяспекі паўночнаатлантычнай зоны». Каб абмеркаваць, што некаторыя ваенныя стандарты i нормы павінны быць задаволены перад прыняццем палітычнага рашэння аб пашырэнні, трэба перапісаць гісторыю самога НАТА.

8. 3 вялікай упэўненасцю можна меркаваць, што вырашэнне праблем меншасці i этнічных праблем у некаторых краінах можа быць лепш ажыццёўлена ў рамках стабільнага Альянсу, чым па-за ім, асабліва калі такое вырашэнне або канструктыўны кантроль за гэтымі праблемамі паставіць папярэдняй умовай поўнае членства.

9. Захад маральна i гістарычна павінен адчыніць дзверы краінам Цэнтральнай i Заходняй Еўропы i прапанаваць членства ў сваіх арганізацыях тым з ix, якія недвухсэнсоўна прызнаюць заход-нія дэмакратычныя каштоўнасці, нормы i абавязкі.

* * *

А. Фёдараў браў ўдзел у пасяджэннях Камітэта па навуцы i тэхніцы. Там былі зроблены даклады «Кантроль за перамяшчэннем i распаўсюджваннем звычайных узбраенняў i тэхналогій», «Ядзерная бяспека i экспартны кантроль», «Узнаўленне Дагавора аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі», «Услед за саммітам па Зямлі». Асамблеяй былі прапанаваны i ею прыняты рэзалюцыі аб раты-фікацыі Канвенцыі па хімічных узбраеннях i аб гарантыях бяспекі i ўзнаўленні Дагавора аб нераспаўсюджванні.

У апошні дзень cecii адбылося пленарнае пасяджэнне. Пасля кароткай уступнай прамовы Прэзідэнта Паўночнаатлантычнай Асамблеі спадара Л. Бувара выступілі новы Генеральны сакратар НАТА Bілi Клаес i міністp фінансаў ЗША Лойд Бентсен. Адбыліся выбары кіруючых органаў Асамблеі. Новым Прэзідэнтам быў абраны прад-стаўнік Германіі, сацыял-дэмакрат Карстэн Фойгт.

Затым кіраўнікам нацыянальных i асацыіраваных дэлегацый была дадзена магчымасць выступіць па тэме «Пашырэнне НАТА i Праграма «Партнёрства ў імя міру». Ад дэлегацыі Беларусі выступіў яе кіраўнік М. І. Грыб. Сутнасць прамовы: Беларусь гатова падтрымаць праграму Партнёрства, але Беларусь супраць пашырэння НАТА на ўсход. Трэба адзначыць, што практычна ўсе, акрамя прадстаўніка Pacii В. Віктарава, падтрымалі ў галоўным прапанаваную сенатарам ЗША Б. Ротам рэзалюцыю, у якой Асамблея звяртаецца да НАТА з заклікам хутчэй прыняць рашэнне аб пашырэнні гэтай арганізацыі, у першую чаргу за кошт прыёму Польшчы, Венгрыі, Чэхіі i Славакіі, i выпрацаваць механізмы такога пашырэння.

В Ы В А Д Ы

1. Візіт, як ужо было падкрэслена, перарос фактычна з прыватнага (па за-прашэнню Паўночнаатлантычнай Асамблеі) у афіцыйны візіт парламенцкай дэлегацыі Рэспублікі Беларусь у ЗША.

2. Перамовы ў Дзярждэпартаменце ЗША i Пентагоне далі чарговы i дзейсны імпульс па актывізацыі ўcix дамоўленасцей, што меліся раней.

3. Названыя перамовы засяродзілі ўвагу амерыканскага боку на новых магчымасцях супрацоўніцтва i дапамогі:

а) уплыў на саюзнікаў па НАТА ў справе матэрыяльнай пад-трымкі намаганняў Беларусі па раззбраенню;

б) удзел ЗША ў абучэнні афіцэрскага складу беларускай арміі;

в) тэхнічная i фінансавая дапамога ЗША для ўзмацнення барацьбы з арганізаванай злачыннасцю, асабліва ў галіне гандлю наркотыкамі;

г) мэтазгоднасць візіту на Беларусь высокай дэлегацыі ЗША для актывізацыі супрацоўніцтва па ўcix напрамках.

4. Візіт даў новы імпульс росту цікавасці амерыканскага бізне-су да праблемы рэальнага ўдзелу ў справе эканамічнага рэфармавання на Беларусь.

5. Візіт стварыў добрыя ўмовы для фарміравання эканамічнага лобі рэспублікі з боку яўрэйскай абшчыны i беларускай дыяспары ў Амерыцы i Заходняй Еўропе.

6. Візіт яшчэ раз засяродзіў увагу беларускай дыпламатыі на эканамічных праблемах Беларусі як прыярытэтных у іх дзейнасці.

П Р А П А Н О В Ы

Было б мэтазгодна:

1. На аснове Міністэрства замежных спраў i Міністэрства знешне-эканамічных сувязей рэспублікі стварыць пастаянна дзеючую змешаную рабочую групу па сувязях з офісам Джэймса Колінза i рабочую групу Міністэрства абароны рэспублікі па сувязах з Пентагонам.

2. Тэрмінова вызначыць пазіцыі Рэспублікі Беларусь у дачы-ненні да Праграмы «Партнёрства ў імя Mipy» i Дагавора «Адкрытае неба».

3. Шляхам мэтанакіраванай канструктыўнай работы з кіраў-ніцтвам яўрэйскай рэлігійнай абшчыны Беларусі весці справу па стварэнню на Захадзе арганізаванага яўрэйска-беларускага экана-мічнага лoбi.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: