III. ҚР-Ң НАРЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ДАМУ ЖАҒДАЙЛАРЫНДАҒЫ ӘЛIМДIК ТӘЖIРИБЕ ЖӘНЕ ҚҚС-Ң ДАМУ 3 страница

Бұл мәселенi тиянақты қарастырып көрейiк. Оның себебi, Қазақстанның және ТМД елдерiнiң iшiндегi ең iрi сауда әрiптесi болып табылатын РФ-ң халықаралық стандартқа сөйкес салық салу принципiне өтуiне байланысты ұлттық салық жүйелердiң ең күрделi мәселенiң бiрi осында.

Бiз бiлетiнiмiздей халықаралық стандарт бойынша ҚҚС салығын салу тәжiрбиесi Дүниежүзiлiк Сауда Үйымының қызметiмен саудаласу жөнiндегi халықаралық келiсiмдердiң тәртiбiне негiзделедi: елдiң iшiне қолдану үшiн кiргiзiлетiн нәрсенiң бәрiне осы салық салынады, ал елден шыгарылатын нәрсенiң бәрiне бұл салық салынбайды, себебi салықтар тауар мен қызметтi қолданган елде төленедi.

Мұндай ҚҚС салық салу жүйесiне (әдетте ҚҚС-ң барған жерде салық салынатын Принципi деп аталынады) Қазақстан 1993ж. 1-шi қаңтардан бастап өте бастады, себебi қосылған құнға салық салу туралы ҚР-ң Заңының өзгеруiне байланысты ТМД елдерiнен сыртқа шығатын тауарлар, жұмыстары, қызметтер ҚҚС-тан бостылг 1995ж. сәуiрiнен бастап «1995ж. республикалық бюджет туралы» 1995ж.сәуiрi бастап 15 науырыздағы №2120 ҚР-ң Президентiнiң қаулысына сәйкес ТМД елдерi тыс экспортталатын тауарларға ҚҚС салық салымы салынады. Ал ТМД елде] келетiн болсақ, белгiленген жерде ҚҚС салық салымын салу тәжiрбиесi (тағы айтатын жай қарастырған импортқа ортақ белгiленген тәртiп бойынша ҚҚС саль және тауарлар мен қызметтердiң экспортталуына салынатын нөлдiк көрсет механизм!) 1997ж. белгiленген жерде ҚҚС салық салымын салу принципiне iv бойынша ауыстырыла бастады.

Өзбек және Қыргыз тауарларының мипортына 1999ж. басындагы 200% кедеi салық салу жөнiндегi Қазақстанның сәтсiз саясатын қарамастан, сонымен қатар теңгенiң девальвациялануына қарамастан 1999ж. ТМД мемлекетiнiң белгiленген және ҚҚС салық салым салу жөнiндегi келiсiм мүшелерiнiң тiзiмiнiң ұлгаюымен бола 1999ж. жагдайлар көрстекендей Қырғызстанга, Азербайджанга, Молдавтарга 31 мамырда - Украина, 1 қыркүйекте - Белорусия, 5 қарашада Өзбекстан, желтоқсанда - Тәжiкстан қосылды.

ҚР-ң статистикалық агенттiгiнiң 1999ж. мәлiметтерi ТМД-ғы Қазақстанн эксперты 38%-ке төмендеп 1619,2 млн-га тең болды, ал осы мемлекеттен тыс имп< 34%-ке төмендеп, 2438,6 млн. тең болганын көрсеттi. Әрине, ТМД-мен саудадағы Қ сауда балансындагы керi сальдо жалпы республиканың сыртқы сауда айналымын төмендеуiне әсерiн тигiздi. Ресми мәлiметтер бойынша ҚР-ң сыртқы са; (мәлiметтер қедендiк статистика негiзiнде) айналымы 1999ж. 113065,7 млн құра^ бұл 1998ж. көресткiшке қараганда 18%-ке төмен, сонымен қатар экспорт 5% төмендедi (шыгарылган өнiм көлемiнiң абсолюттiк мәнi 5755,3 млн доллар), импорт(сактандыруға және тасымалдауга шыгыные есептей отыра) теңге бағамын төмендеуiмен бiрге 28%-ке азайып 55551,4 млн. долларды құрады. Халықарал стандарттарға сәйкес жанама салықтарды алу мәселелерiн шешу проблемасына қаi келе ТМД мемлеқеттермен келiсiмдер 1999ж. қазан айының соңында қабылдаш (кедендiк және салықтық режимнiң гармонизациялау туралы) документтер пакетi кiргенше еске алған жөн.

Бiрақ бұл келiсiмдерде Ресей қатысқанмен, бұл мемлекет әлi күнге дейiн ТМД мемлекеттерiне қосымша құн салығын алудың халықаралық сауданың стандартын [ бекiту туралы нақты шешiм қабылданады. Әрине, Ресей бұл мемлекеттерге экспорттан бюджетке түсетiн салық түсiмдерiнiң улкен бөлiгiнен ажырағысы келмейдi (Ресей экспортының көлемi импортынан 1,5 есе көп): «2000ж. ақпанында Мәскеуде өткен Кеден Одағының мемлекеттiң салық және қеден органдарының жиналысының қорытындысы ретiнде мынадай сомдар келтiрiледi» ҚҚС-на байналысты өзгерiстерге нәтижесiнде Ресей 2-3 млрд. доллар зардап шегедi.

Ресейдi халықаралық стандартқа жақындатуға ынтасы бар Қазақстанның позициясы өте анық. 1999ж. ресми статистикалық мәлiметтер бойынша бiздiң мемлекетiмiз арасындағы тауар айналымының төмендеуiне қарамастан Қазақстан импортының жалпы көлемiнде РФ-ң үлесi 36,7%, ал Қазақстанның Ресейге экспортының көлемi жалпы экспорттың 19,8% құрайды.

Келтiрiлген статистикалық мәлiметтер Қазаөстанның мемлекеттiк бюджетiнiң ысырабы мәселесi 1-шiден мемлекеттiң сауда балансының импорт құрамының призма арқылы қарастырылынатынын көрсетедi. Мемлекеттiң ҚҚС-ты алудың халықаралық режимiне көшудi Қазақстанда отандық қәсiпорындардың тарапынан Ресей территориясына экспорттың жеткiзуге салық салудың бұзумен байланысты бюджеттiк шығындармен байланысты рылмайды. Бiздiң республиканың экспорттық, импорттық операциялары бойынша негiзгi сауда партнерлерiнiң қатарында бұрыңғы орын алады. Бұндағы Қазақстанның жанама салықтар алудың әлемдiк стандарттарына ұмтылуы негiзiнен Ресейдiң iрi өнеркәсiптiк өндiрiсiне экспорттауға дәстүрлi бағдарланған экспорттық бәсекелестiк қабiлеттiлiктiң жоғарлатуына қызығушылық тудыру ретiнде көрiнедi. Олардың алғашқы нақты қадамы екi мемлекеттiң де қызығушылығын Қанағаттандыра алады. ҚҚ-ғын орынында шешiлу жобасы бойынша Ресейден Құраладар, көлiк құралын және машиналар импорттау кезiнде салуға болады. Бұл Мәселе бiздiң мемлекеттер арасында 1999ж. Москвада өткен ақпандағы кездесулердегi Келiс сөздер кезiнде қарастырылды және бұл жобаны ұсынушы Қазақстан болды, яғни Ресей кәсiпорындарының құрадцарымен машина құрылысы өнiмдерiнiң iрi тұтынушы ретiнде қатысты (ТМД-дан 100% импорт, 35% Ресейден).

1999ж. қазан айында кеден одағы мен интеграция комитетке экспортпен импортқа ҚҚС-ғы тұрғысынан есеп жүргiзетiн елдер принципiне негiзделетiн бақылау технологиясын ұйымдастыру туралы ұсыныс жасалады. Әрине әрбiр елдiң өзiнiң ұлттық мүдделерi олардың қандай бiр тауар ағымдары бойынша ҚҚС алу немесе жоғалту позициясы болады. Сондықтан Ресей тарапынан ТМД-мен кедендiк одактың барлық елдерi үшiн тиiмдi болатын дәлiрек айтқанда Қазақстан мен Ресейдiң машиналары құралдары және көлiк құралдары бойынша саудадан ҚҚС-ғын орынды алып отыруға ауысу туралы нұсқа ұсынылады. Ресейден бұл тиiмдi өйткенi қондырғылар бөлiктерi бойынша белгiленген елдерде салық алу әдiсiне ауысуы принцип! Ресей қондырғыларын бұрынғыдан гөрi бәсекелестiк қабiлеттiлiгiн артады. Ал, Ресей қондырғыларын сатып алушы орындарының мүдделерiне қатынасты айтатын болсақ, ҚҚС-ғын «пайда болу орнына қатысты». Соңғы тұтынушы болып табылатын, сондай-ақ өнiмнiң белгiлеген орны бойынша төлейтiн олардың негiзгi қызметi болып табылады, болса онда елдер арасындағы салықтық режимнiң таза теориялық түрде ауысуы салықтық ауыртпалық қөресткiштердiң ұлғаюына немесе өзгеруiне аса ықпал ете қоймайды. Әсiресе мұны Қазақстан қазынасына экономиканың айналым көлемiне ҚҚС-ғын төлеуден босатылған эқспортерлерге қатысты айту әдiлеттi болады. Олар Ресей жабдықтаушыларына сатып алынған активтер бойынша ҚҚС-ғын өтеудi талап ету құқына ие болады. -Өндiрушiлердiң келiспеушiлiгiн тудыратын тағы бiр бап бар. 64 баптың 3 тармағы ғимараттардың бағасының ұлғаюына байланысты аударуды есепке алу құқысыз енғiзудi қарастырады. Жөндеу объект құның қымбаттатпайды, теқ қана оны жандандырады. Сондай-ақ 64 баптың 1 тармағында қайшылықтар байқалады. Бұл бап бойынша заңды және жеке тұлғалардың бағалы қағаздарды сатып алу сату мәмiлесiн жүзеге асыру кезiнде жалпы айналымға өсiммен енгiзiледi, яғни бағалы қағаздарды стаудан түсқен табысқа салық салынады. Алайда, бұл осы заңда беқiтiлген ҚҚС анықтамасына қарама қайшы келедi. Бағалы қағаздарды сатудағы өсiм құны, бағалы қағаздар рыноғындағы сұраныс пен ұсыныстың тербелiсiнiң нәтижесi ғана бола алады. Бұл тербелiстер өндiрiс пен айналыс процесiнде қосылған тауарлардың нақты өсiм құнына байланысты ем өйткенi бағалы қағаз өндiрiстiк өнiм болып табылмайды, олардың құньi өзге қалыптасады. Бағалы қағазды сатудағы өсiм құны ҚҚС-тың салық салу айналысь түсе алмайды.

58 баптың 4 пунктiнде ҚҚС-ты қайтарып беру тәртiбiне анықтайтын келесi нұс салық төлеушiнiң бюджетпен есептесу кезiнде, есептеу әдiсiне сәйкес тиелген та} төлем фактiсiне байланыссыз салық салынады. Осы жоғарыда айтылғандарды қорыта қеле: салық жүйесi мен ҚҚС-жетiлдiруiнен басталу қерек.

Бiрнеше аи боны жаңа салық қодеқсi жобасының айналысында даулар ((тартыстар) тудырып отыр. Салық қодексi әрбiр мемлекеттiң экономиқасын құрайт негiзгi қайнар болып табылады. Ол мемлеқет пен салық төлеушi арасындағы құқылы өзара қатынасты ережелер жинағын құрайды. Салық жүйесi эр тү] шаруашылық эқономикалық формацияның қонсервативтi бөлiгi болып табыла/i Әлемдiқтәжiрбие қөрсетқiндей, өтқiзiлiп жатқан салық реформалар бiрнеше жi талданып талқыланады. Кезеңдiқ салық реформаларын өткiзу мiндеттi, өйтк«эқономиқа әрбiр қезеңiнде, салық жүйесi қайта құруды тежеп, тоқтатады.

Кәсiпқердiң пiқiрлерi бойынша Қазақстанда соңғы бiрнеше жылда салық заңдамаi өндiрiстiң және жалпы республиқаның эқономиқалық жағына терiс эсер берiп отыр.

Салық қодеқсiнiң қабылдануына азаматтық, қаржылық, бухгалтерлiқ заңнамасынi салық заңнамасының қешендi қелiсуi.

2000ж. Иқаңтарында «Дөңгелеқ үстел» басында ҚР-ның салық қодексiк тұжырымдамаларын өңдеуде, осы жобаның инициатвиалары, ҚР-ның жаңа салi қодеқсi қелесi мәселелердi шешуге тиiс:

ü Барлық шаруашылық субъеқтiлердiң салық салудың бiрдей жағдай жасау;

ü Салық ауыртпалығын азайту;

Салық қодексi жобасынқарастырған қезде ҚҚС-ты алу бойынша сұрақтар қөптеген проблемаларды туғызып отыр.

2 қарашада ҚР азаматтарының қаруына салық қодеқсi жобасының жаңа нұсқас шығарылды. Мұнда ҚҚС қiшi және үлқен өзгерiстерден өтеуде. Салық кодек жобасында көрсетiлген ҚҚС туралы ережелер өзiнiң мәнiн жоғалтқан жоқ. Бiрақ, еге}қазiргi және жобаның екi бөлiмiн салыстырса, онда олардың ерекшелiктерi бiрдеь көрiнедi. Мазмұнында, жүйелiлiк пен тiзбектiлiк пайда болды. ҚҚС ойдағыдай әрекеi етуi үшiн тура, толық және нақты тұжырымдылған заңнама қажет, егер заңдг пайдаланылатын терминология бiрыңғай, тiзбектi және жеткiлiктi түрде түсiнiктi болса, онда бұған жетуге болады. Тек осы жағадайда ғана ҚҚС-ты пайдаланудыи тиiмдiлiгiне, қарапайымдылығына және ашықтығына, қол жеткiземiз. Сондықтан ҚҚС туралы бөлiм оның мазмұнына және түсiнiктiлiгiне байланысты қайта құрылған ҚҚС туралы жобада ең маңызды кезең «тiркеу бағасын» енгiзу болып табылады. Бұл нормаға сәйкес ҚҚС төлеушiлер санынан өткiзу бойышпа жылдық айналысы белгiленген минимум 500 АЕК аспайтын кәсiпкерлер шығарылады. Бұл бәрiнене бұрын бөлшек сауда сферасында тауар және қызметтi өткiзудi жүзеге асыратын кәсiпкерлерге байланысты. Мұндай кәсiпкерлер көбiнесе ҚҚС талаптарын орындауда басқа салық төлеушiлерге қарағанда заңнамасының талаптарын орындауды салыктық басқару мен қаматамасыз ету жағынан да шығындар көбейедi. Бұдан басқа жалған счет-фактуралар проблемасы туады, сонымен қатар дәлсiз бюджеттен салықты қайтару. Тiркелген ҚҚС төлеушiлердiң көбеюi, бұл проблеманың масштабының өсуiне әкеледi. Осы және басқа да себептерге байланысты ҚҚС пайдаланушы көптеген елдер жылдық айналысы белгiленген деңгейден төмен шағын кәсiпкерлердi қоспайды, осы тiркеу босағасы деп аталады. Сонымен бiрге мұндай кәсiпкерлерде ҚҚС бойынша есепке тұру құқығы сақталады, бұл көбiнесе тiркелген қажет. РФ мен Белорусь Республикасында қазiргi кезде жүргiзiлiп жатқан салық реформалары «тiркеу босағасы» ережесiн қарастырады, ал ТМД-ның басқа елдерiнде олар 1997-1998ж. енгiзiлген (Қырғызстан,-Өзбекстан, Украина). Жобада ҚҚС бойынша есепке алу және есептен шығару тәртiбi өте айқын жазылған. Сонымен қатар, тiркелген ҚҚС бойынша төлеушiге қатаң есептiлiк бланкiсi болатын рның есепке тұрғызылғаны туралы куәлiк берiледi деп қарастырылады. Куәлiктердi тiркеу және есепке алу орталыктандырыльт жүргiзiлетiн болады, Бұл ҚҚС төлеушiлерiнiң ортақ базасын құруына мүмкiндiкбередi. Бұның барлығы ҚҚС сынағын жүзеге асырғанда ҚҚС қолдануын жеңiлдетедi.

Келесi маңызды жай, бұл салық салынатын айналым мөлшерiн анықтау тәртiбi мен алынған тауарлар мен қызметтер бойынша ҚҚС сынағына жатқызуға енгiзiлетiн жаңалықтар. Салық салынатын құнды қалай анықтаймыз деген сұрақ ҚҚС бойынша негiзгi ережелердiң бiрi болып табылады. Тамар мен қызметтiң эр түрлi жылжу сатыларындағы барлық салықтар соммасын соңында ақырғы тұтынушы төлейтiн болғандықтан, салық салынатын құнды анықтау «нарықтың құн» қонцепциясына негiзделедi, себебi дәл осы құнды ақырғы тұтынушы төлейдi. Осыдан шыға қеле, жобада салық салынатын айналым мөлшерi келiсiм шарттың еқi жақтарымен қолданылатын баға негiзiнде анықталады. Бұл толықтай «нарықтық құн» концепциясына және халықаралық ҚҚС есептеу принциггтерiне сәйқес қеледi. Мысалы үшiн атап кетуге болады: сауда-делдалдық кәсiп үшiн салық салынатын айналым мөлшерiн сол анықтау тәртiбi «нақты құралған шығындарға» негiзделедi. (бартерлiк операциялар немесе алу бағасы кезiнде). Бұл төмендегi нақты құралған бағалар немесе алу бағалары жүзеғе аысрылған қезде салықтың бiр бөлiгi бюджетқе салық төлеушiнiң өзiнiң меншiқтi қаражаты есебiнен төленуiне әқеледi. Салық салу базасына осындай әдiспен анықтау әдiсiнде ҚҚС тұтыну салығынан өндiрiсқе салынатын салық түрiне айналады.

ҚҚС-ты аударудың халықаралық принциптерiне сәйқес салық салынатын айналымға ақциздер мен қедендiқ баждар енгiзiлген. Бiр жағынан бұлай жасауға болмайды, себебi бұл еқi рет салық салуға соқтырады. Жаңа салық қодеқсiн шығарушылардың бұл жөнiнде өз қөз қарасы бар. Салық қодеқсi жобасында салық салу базасын анықтау мәселелерi «нарықтық құн» қонцепциясына негiзделген. Қазақстанда ақциздер және қедендiқ баждар өзiнiң бөлу қүшiне байланысты тауардың өтқiзу құнына кiредi, яғни сондай мөлшерде тауар бағасының өсуiне әқеледi. Аюциздердi және қедендiк баждарды өзiне қосатын құн - бұл ақырғы тұтынушыға баратын тауар құны. Ал, олай болса, ол ҚҚС аудару тәртiбiнде тiзбелiлiқ сақталу үшiн ақициз бен қедендiқ баждарды салық салу базасына енгiзу туралы шешiм қабылданады. Осы ұғымды енгiзумен байланысты жұмыстар мен қызметтердiң салық салыну тәртiбi өзғередi. Қазiргi таңда қалай, я қайда қөрсетiлуiне тәуелсiз қызметтiң барлық түрлерiне салық салынады. Ал, бұл бiздiң қызметiмiздiң халықаралық қызмет нарығында тартымсыз етедi. Жобада ҚР тыс жерде көрсетiлген қызметтер мен жұмыстарға салық салынбайды делiнген, сонымен қатар резидент еместермен қарьiм-қатынасындағы, яғни «керi салу» кезiнде ҚҚС бюджетке төлеудi резидент қызметтi алушыға ауыстырылады. Резидент емес үшiн ҚҚС төлеу тәртiбi оның Республика территориясында болуына тәуелсiз, яғни оның төленуi үшiн көрсетiлген қызмет пен жұмыстардың орны көрсетiлсе жеткiлiктi болып келедi. Әйтпесе керi жағдайда шет ел жабдықтаушылаарында жеңiлдiктер көп болады. Бұл нұсқаулықтар тауар мен қызметтерге салық салудың әдiлеттiлiк және бiрлiк қағидаттарын жүзеге асырады.

ҚҚС есепке алуда да жаңа өзгерiстер енгiзiледi. Жалпы ҚҚС есепке алу жағдайлары жүйелендiрiлiп нақтыланады, есепке алу негiздерi нақты көрсетiледi. Жаңа бiр өзгерiс ретiнде, счет-фактура негiзгi құжат болғаны мен жалғыз құжат болып табылмайды.

Транспорттық қызметтер бойынша есепке алуды жалақы билеттер негiзнде, коммуналдық қызметтер бойынша коммуналдық қызметтердi жабдықтаушылардың қолданылатын құжаттары непзшде есепке алынады. Ең iрi өзгерiс ретiнде, ол сатып алынатын өндiрiстiк мақсаттағы ғимарттар бойынша есепке алу өзгередi. Егер де, үйлердiң қүрылысы өздерiнiң күшiмен салынатын болса, онда салық төлеушi ҚҚС (еспке алатын бөлiгiнiң азаюына) байланысты бюджетке ҚҚС төлеуi мiндеттi. Үйлер инвестициялық тауарлардың қатарына жатқандықтан, бүл тәртiп салық төлеушiден ұзақ мерзiмге айналым құралдары алынады.

Өндiрiстiк мақсаттағы үйлер мен оның ремонты ҚҚС жобасы бойынша толық көлемде есепке алуғаболады. Нәтижесiнде, айналым құралдарының экономикасы байқалады, ал ол өндiрiстiң дамуына бағытталуы мүмкiн. Сонымен қатар, бұл құрылыс-монтаж жұмыстарының заңдастыру көлемiнде көрiнiс табады десек, құрылыстық қызметтер мен үйлердi сатып алатын салық төлеушiлер ҚҚС бойынша зачетты алуға мүдделi болады.

ҚҚС жүйесiнде негiзгi орынды жеңiлдiк пен пруденциялдар алады. Оларға: салықтан босату, нөлдiк ставка. Егер, сол немее басқа тауарларды (жұмыс, қызмет) өткiзуден салықты алып тасталынуы заңнамада бекiтiлсе, онда ҚҚС қолданылмайды. Босату, дәл осы жағдайда «салық төлеуден босатылған» өндiрушi онымен сатып алынған өндiрiстiк ресурстарға есептелiнген ҚҚС төлейдi, алайда ол өткiзiлген 77 тауарларға салық төленген кезде осы салық соммасы есептелiнген болуына үмiттене алмайды, себебi ол сату кезiнде заңмен ҚҚС бекiтiлгендерге ҚҚС алуға құқығы жоқ.

Демек, ҚҚС-тан босату салық төлеу мiндеттемесiн толық алып тастады дегу болмайды. Осы жағдайда ҚҚС-тан тек нақты өндiрушi қосқан құны босатылады, бiрақ, өндiрушiнiң барлық сатып алуынан салық төленедi. Кейбiр қатынстарда ҚҚС-тан босату әдiлетсiз болып табылады. Егер салықтан босатылған салық төлеушiлер таурларын сатса, ло ақтық тұтыну үшiн арналған емес, бұл тауарларды басқа тауарлар мен қызмет қөрсету өндiрiс элементтерi ретiнде пайдалануға арналған. ҚҚС-тан босатылған салық төлеушiлерден тауарды сатып алса, қез-қелген басқа салық төлеушiнiң шығын қомпоненттерiнiң болып, ҚҚС сол салық төлеушiлер сияқты олардың сатып алуына төленғен өздерi белгiлеген өтқiзу бағасы кiредi.

Айтылғандардан мынадай қорытынды жасауға болады, ҚҚС-тан босатылғандардың үлқен саны мемлеқеттiқ қiрiсiне аз алынуына, сол сияқты эқономиқалық диспропорцияға әқеледi. Сондықтан, теориялық және тәжiрбие қөз қараста ҚҚС-тан босату қиғасының сонын минимумғе төмендету қажет. Қазiрп уақытта әреқет етiп отырған ҚҚС-тан босатылғандардың қөбiсi салық қодексiнiң жобасында сақталуда. Эқономиқаның жеке салаларында қандай да бiр преференция бередi жөне жеқе мiнездемеде болатын жеңiлдiқтер ғана алынады. Мүгедеюгер қәсiпорындары және қоммерциялық емес ұйымдар үшiн әреқет етiп жатқан жеңiлдiқтер сақталынған. Кейбiр, әреқет етушi жеңiлдiқтер және қеңеюi мүмқiн еместiгiне байланысты оны қолдануы бiр мағаналы мақсатпен түсiнуi жобада нақтыланған. Бұл бәрiнен бұрын қаржылық қызмет қөрсетуғе жатады. Егер, әреқет ететiн заңда ҚҚС-тан босатылған банқ операциясының тiзмi ҚР банқ қызметi және банқ туралы заңында беқiтiлғен. Салық қодеқсiнiң жобасында бұл операциялар банк туралы заңда қысқартылған көлемде берiлген. Мәдениет, ғылыми, бiлiм және денсаулық сақтау облысында жеңiлдiктер кеңейтiлғен және сақталған. Газеттер мен журналдар және оқулық өнiмдерiне жеңiлдiқтердi жобадағы жеңiлдiқтер қатарынан алынып тасталған. Бiрақта бұл жеңiлдiқтер 2003 ж. 2004ж. сйқес бекiтiлғең. Айтпақшы, РФ осындай жеңiлдiктерi 01.01.2002ж. бастап өзг^ртiдед}. Соңымең қатар, ңөлдiк мөлшерлеменi қолдана алатын 78

кәсiпорындар саны қысқарады. Экспортерлар үшiн нөлдiк мөлшерлеме ескiсiнше қалабередi.

ҚР Үлттық банкiсiне платина мен аффинирленген алтындарды қоспағанда, басқа тауарлар қатынасында нөлдiк мөлшерлеме жобада қарастырылмайды. Қазақстанның iшкi тұтынуы үшiн арналған, барлық тауарлар бойынша ел iшiнде және шет елде де қосылған барлық құнына салық салынған кезде Қазақстандық ҚҚС белгiленген принцип қолданылады. Халықаралық принциптерге сүйене отырып экспорттық тауарларға келiсiлген нөлдiк мөлшерлеме сақталады. Дәл бұл принцип тұтынуға салынатын салық ҚҚС екенiне жауап бередi. Бұл принципке сәйкес эксперттiк тауарлар ҚҚС-тан түгелiмЕн босатылады, оған тек нөлдiк мөлшерлеменiң көмегiменжеттi, ел iшiнде өндiрiлген тауарлар сияқты экспортталған тауарларға да сондай мөлшерлемелi салық салынады. Әртүрлi экономикалық диспропорциялар мөлшерлемелердiң дифференциясына әкеледi. Бiрiншiден, төмендетiлген мөлшерлемелердi қолданудә кәсiпкерлiк тауарлардың жоғарғы құнын компенсациялауға мүмкiндiк туғызады. Төмендетiлген мөлшерлеме бойынша салынатын салық тауарлардың құнын жоғарлата отырып, жоғары мөлшерлемеде салық салу. Алғашқы қажеттi тауарларға салынатын салық темен мөлшерлемелi болса, онда кедейлер үшiн бiршама қолайлы болады. Бiрнеше мөлшерлеменi бiр уақытта қолдану сынаққа салықтың есептелген соммасына жатқызсақ, салық соммасының жоғарлауына әкеп соғады. Жоғарлауы алдағы төлем шотына есептеледi немее өткiзiлген өнiмнiң өзiндiк құнына кiредi. Бiрiншi жағдайда, салық салушылардан айналым капиталын алып тастауға әкеледi, ал екiншi жағадйда, өнiмнiң қөымбаттауы және оны шығаруының айырмасы да тауардың өзiндiк құнына кiредi. Одан басқа дифферецияланған салық мөлшерлемесiнiң iшiдне ҚҚС-ты басқару шығыны шарасыз көтерiледi. Өнiмдердi катеғорияларға бөлумен және ережелердi түсiндiрумен байланысты сол немесе басқа салықтық мөлшерлемелер бойынша қолданылады. Дәл сол сияқты дифференцияланған мөлшерлемелер салық заңының талаптарын орындарын қамтамасыз ету шығындарының ұлғаюына әкеледi, солай болғандықтан ҚҚС бойынша декларация құру және салық төлеушiлерден есепке алу қиындайды. Жиынтық жағдайында мақсатқа сәйкес емес дифференцияланған мөлшерлемелер осы барлық факторларды сақтайды. Сонымен қатар, заң бойынша ҚҚС 10% мөлшерлемесi бекiтiлген тауарды шағын кәсiпорындар тұтынады. егер, тауар тiркелiнбесе, онда I салық кодексiнiң жобасында қарастырылып үлгермеген, тiркелген тауар, бұл жағдайда? өткiзетiн тауарға қандай да мөлшерлеме салынған болса да ҚҚС салығы салынбайды.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: