Компьютерлік радиобайланыс құрылғылары

Микропроцессор бір кристалда үлкен интегралдық сұлбалар –ҮИС, олар әртүрлі типтегі ЭЕМ-ды жасауға керекті элемент болып табылады. Оны әртүрлі логикалық функцияны орындайтын етіп программалауға болады, сондықтан программаны өзгерту арқылы микропроцессорды арифметикалық құрылғы немесе енгізу-шығару жұмыстарын басқарушы рөлінде қолдануға болады. Микро-процессорге жедел және тұрақты жад, енгізу-шығару құрылғыларын қосуға болады.

IBM тәрізді компьютерлерге INTEL фирмасының және басқа фирмалардың да бір-біріне үйлесімді микропроцессорлары пайдала-нылады.

Микропроцессорлардың бір-бірінен өзгешелігі олардың типтерінде (модельдерінде) және оның қарапайым амалдарды орындайтын жұмыс жылдамдығының көрсеткіші – мегагерц – (МГц) бірлігімен тактылық (қадамдық) жиілігінде жатады.Кең тараған модельдерге INTEL-8088 (‘5 МГц), 80286 (’20 МГц), 80386Х (’25 МГц), 80386 DX (40 МГц), 80486 (100 МГц-ке дейін), PENTIUM (‘75МГц-тең немесе жоғарғы) болады, бұл тізім олардың жұмыс өнімділігі мен соған сәйкес бағасының өсуі бойынша реттеліп келтірілген. Кейде конструкциялық ерекшеліктеріне қарай бір модельге кіретін процессорлардың жиіліктері әртүрлі бола береді – жиілігі артқан сайын оның жұмыс жылдамдығы да өсе түседі.

INTEL 8088, 80286, 80386 тәрізді бұрын шыққан микро-процессорлардың аралас сандар мен амалдарды жылдам орындайтын арнаулы командалары жоқ, сондықтан олар жұмыс өнімділіктерін арттыратын қосымша математикалық сопроцессорлармен жабдық-талады. Компьютерлерді алып жүретін түрлері жасалды (LAPTOP NOTE және BOOK). Мұндай ЭЕМ-да жүйелік блок, монитор және пернелік бір қорапта жасалған: жүйелік блок пернеліктің астында, ал монитор пернеліктің қақпағы түрінде орналасқан.

ЭЕМ-нің жедел жады оперативті есте сақтау құрылғысы немесе ЭЕМ-нің жедел, сондай-ақ тұрақты есте сақтау құрылысы компьютерлердің ішкі жадын құрайды, осы екеуімен процессор жұмыс кезінде мәлімет алмасып отырады. Өңделуге тиісті кез келген мәлімет алдымен компьютердің сыртқы жадынан (магниттік дискілерден) жедел жадына жазылады.

Компьютердің жедел жадына осы мезетте дереу өңделуге тиісті мәліметтер мен программалар ғана сақталады. Информация керек кезінде магниттік жадқа дискіден жедел жадқа көшіріліп, өңделген соң олар қайта сыртқы жадқа сақталып қойылады. Жедел жадқа информация тек жұмыс кезінде сақталып, ондағы мәлімет ЭЕМ сөндірілгенде немесе электр торабында ақау болып, ток өшкен ұзақ шақтарда ізсіз жоғалды. Осыған байланысты әрбір адам өзіне ұзақ уақыт керек болатын информацияны жоғалтып алмауы үшін оны магниттік дискіге жазып отыруы керек.

Компьютердің жедел жадының көлемі өскен сайын оның есептеу жылдамдығы да артады. Информация көлемін өлшеуде сегіз биттен (бір мен ноль тізбегі) тұратын байт бірлігі қолданылады. Осы өлшем бірлігі арқылы жедел жадтағы не магниттік дискеттегі сақталатын информация 360 кб, 720 кб немесе 1,2 Мб болып жазылуы мүмкін. Мұнда 1кб (1 килобайт) = 1024 байт, 1Мб (1 мегабайт) = 1024 кб, ал винчестер деп аталатын қатты дискіде, 1000-4000 Мб (1-4 Гигобайт) және одан да көлемді информация жазылып сақталады.

Әдетте IBM PC XT компьютерлерінің жедел жадының көлемі 640 кб, IBM PC АT үшін – 1 Мб-тан жоғары, ал олардың жоғарғы модельдері 1-ден 8 Мб-қа дейін, бірақ оның көлемі 16·32Мб не одан жоғары бола береді – жедел жадтың көлемін оның негізгі тақшасына микросхема қоса отырып үйренуге болады.

Компьютердің жедел жадынан өзгеше оның тұрақты жады бар, ол өзгермейтін информацияны сақтайды, ешкім оны өшіріп қайта жаза алмайды, оны тек оқуға болады. Әдетте тұрақты жадтың көлемі шағын 32-64 Кб шамасында. Тұрақты жадқа керекті программалар оны шығаратын заводқа жазылады, олар көбіне компьютерді токқа жалғаған кезде оны тексеріп іске қосу қажет.

Сыйымдылығы 1 Мб болып келетін компьютердің жедел жады екі бөлімнен тұрады-алғашқы 640кб қолданбалы программалар мен операциялық жүйе үшін, қалғаны төмендегідей мақсаттарға пайдала-нылады:

- операциялық жүйенің алғашқы жүктемесін және компьютердің жұмысқа жарамдылығын тексеретін операциялық жүйенің бөлігін сақтауға, төменгі дейгейдегі қарапайым енгізу-шығару жұмыстарын орындау үшін;

- экранға кескіндерді беру үшін;

- компьютердің қосымша құрылғыларымен бірге келетін опера-циялық жүйелердің әртүрлі кеңейтілген мәліметтерін сақтау үшін.

Жедел жадтың көлемі туралы сөз болғанда, оның бірінші бөлігі туралы айтылады, ал ол кейбір программаларды орындауға жеткіліксіз болып қалады. Осындай кезде компьютердің жедел жадының кеңейтілген бөлігі мен қосымшасы пайдалынады.

INTEL фирмасының 80286, 80386 SX сияқты процессорлары 16 Мб жедел жады көлемінен 80386 және 80486 процессорлар – 4 Гб жұмыс істей алады. Бірақ операциялық жүйе көлемді жадты толық пайдалана алмайды. Қосымша жадқа қатынасу үшін арнаулы программалар-драйверлер жасалынады, олар қолданбалы программадан тапсырма алады да процессордың қорғалған режим жүйесіне көшеді.Тапсырманы орындаған соң, драйвер алғашқы режимге көшуде қамтамасыз етеді.

Процессордың өте жылдам істейтін тағы бір шағын көлемді жады бар, оны кеш-жад деп атайды. Ол дәнекер жад ретінде пайдаланылады.

5.2. Қуатты және кернеулі күшейткіштері.

Көптеген кернеулік күшейткіш құралдарын (к.к.қ) қысқаша –электронды техникалық немесе технологиялық өндірістердің қондырғы-ларында кернеуді жоғары коэффициентке күшейтуге пайдаланады. К.к.қ. өздерінің аттарына сәйкес бірнеше түрлерге бөлініп жұмыс атқарады. Оларға көп каскадты күшейткіштер, тұрақты ток күшейткіштері, қуат күшейткіштері және т.б. көптеген түрлері жатады. Солардың бір түрін қарастырайық.

Резестивті – сыйымдылықты байланысы бар кернеулік күшейткіш. П-р-п текті биполярлы транзистордан жасалған резистивті –сыйымдылықты байланысты екі каскадты кернеулік күшейткіш сұлбасын қарастырайық, 5,1 суретте көрсетілген.

Сурет 5,1. Екі каскадты кернеулік күшейткіш сұлбасы

Күшейткіш нобайы екі күшейткіш каскадты жалпы эмиттермен конденсаторлар арқылы жалғанып, транзистордың коллектор арқылы және транзистордың базасымен қосылған. Конденсатор – ,Т базалық транзистор тізбегінің транзисторының коллекторлық тұрақты құраушы кернеуін жібермейді. Ал конденсатор транзистор -нің тұрақты құраушы коллекторлық кернеуін күшейткіші жүктеме құрылымына жібермейді. Әр күшейткіш каскадтарына эмиттерлік температуралық стабилизация қолданылған, олар және эмиттері арқылы жағдай жасалынады.

67-суретте көрсетілген схеманың ауыстыру схемасының жүктеме құралсыз көрсетілген, сондықтан байланыс конденсаторы берілмеген. басқа сыйымдылық элементі сыйымдылығының 2-ші каскадта және сыйымдылық монтажына байланысты:

, (1)

мұндағы: – екінші каскадтағы кернеу күшейткіш коэффициенті; – екінші транзистордың коллектор асуының сыйымдылығы.

Күшейткіштің күшейту коэффициентін анықтау үшін күшейткіш каскадты эквивалентті генератормен (68 сурет) алмастырамыз, оның э.қ.к. жүктелмеген күшейткіш жалпы шығу кедергілік каскадтың шығу кернеуіне тең болады:

және .

Жүктелмеген жалпы эмиттерлі күшейткіш кернеу коэффициенті теңдеуі:

; (1)

(2)

егер онда , (3)

мұндағы

сондықтан күшейткіш каскадтың кернеулік күшейту коэффициенттік модулі:

. (4)

(4) кіру және шығу кернеуінің арасындағы фазалық ығысу бұрышы:

(5)

оның ; (6)

(7)

төменгі жиілік коэффициенті (8)

өте төменгі жиілікте ал амплитудалық –жиілікті (а) сипаттамасы.

а) б)

Сурет 68. Күшейткіштің күшейту коэффициент графигі

Төменгі және жоғарғы жиілікке күшейту коэффициенті төмендеуін-жиілік қисығы деп атайды.

Ол М – әрпімен белгіленеді.

Көп к.к.коэф. .

Мұндай () күшейткіш интегралды микросхемада сериясы К123.К140.

Күшейту жіберу жиілік аралығы 200 Гц-100 кГц.

Күшейту коэффициенті 30-500:

болса онда күшейткіш жіберу сызығы каскадтар көбейсе азаяды.

Электронды өндірісте күшейіткіш каскадтар өте кішкентай электрлік сигналдарды (кернеу В, ток А, қуат Вт) күшейтеді.

Олардың қолданылатын жерлері, радиосигналдарды қабылдау, бақылау және техникалық процесстерді автоматтандыруға, басқаруға, операторға байланыс жүйелерін басқаруға және т.б. техниканың көптеген жерлерінде қолданады.

Күшейткіш каскад ретінде – биполярлық немесе өрістік транзисторларды пайдаланады. R-резистор және электр энергия көзі Е қолданылады. Күшейткіш каскад кіру тізбегінде U_кіру-кіру кернеуі мен күшейтілген сигнал шығу кернеуі U_шығу шықпаларынан тұрады. Сигнал қуат көбейтуге электр энергия көзі пайдаланылады.

Күшейткіш каскад негізгі параметрлері:

Кернеу күшейткіш эффектісі: K_U=U_шық/U_кір.

Тоқ күшейту коэффициенті: K_i=I_шық /I_кір.

Қуатты күшейту коэффициенті: K_p= P_шық/ P_кір=U_шықI_шық/U_кірI_кір.

Көп каскадты күшейткіш коэффициенті: K_U=U_шық(n)/ U_кір(і)

егер U_{шық (1)}=U_кір(2) U_{шық 2}=U_кір3 U_ш.n-1=U_k.n,

сондықтан K_U=U_{шық (n)} /U_кір(і) = К₁К₂...К₃.

Төменгі күшейту жиілігі 15-20 кГц.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: