Раздзел IІ. АпавЯдальныЯ крынiцы

Тэма 1. Летапiсы i хронiкi. Летапiсы як гiстарычная крынiца. Агульная характарыстыка. Пратограф (спiс, звод, рэдакцы). Этапы летапiсання на Беларусi.

Пачатак летапiсання. "Аповесць мiнулых гадоў". Крынiцы i значэнне аповесцi для вывучэння гiсторыi Беларусi. Узнiкненне мясцовых летапiсных цэнтраў. Полацкi летапiс. Методыка аналiзу летапiсных помнiкаў. А.Шахматаў.

Лацінамоўныя хронікі. Сагі як гістарычная крыніца. Нямецкiя i польскiя хронiкi XI - XV стст.

Агульнарускае летапісанне. Беларускае летапiсанне XV-XVI стст. Класiфiкацыя летапiсаў. Першы беларускi звод: гiсторыя стварэння, крынiцы i склад. Слуцкая i маскоўская рэдакцыi. Прычыны з'яўлення легендарнай часткi (аб паходжаннi вялiкiх князёў лiтоўскiх). Другi беларускi звод ("Хронiкi Лiтоўская i Жамойцкая"), яго рэдакцыi. Складанне III беларускага зводу ("Хронiкi Быхаўца"). Методыка аналiзу легендарных частак летапiсаў.

"Хронiка" Мацея Стрыйкоўскага. Крынiцы i значэнне хронiкi для вывучэння гiсторыi Беларусi.

Асаблiвасцi летапiсання XVII-XVIII стст. на Беларусi. Баркалабаўскi летапiс. Гарадскiя летапiсы (хронiкi): Магiлеўская (Тр.Сурты i Трубнiцкiх), Вiцебская (Панцырнага i Аверкi).

Тэма 2. Мемуарная лiтаратура. Агульная характарыстыка мемуараў як гiстарычнай крынiцы. Вiды мемуарнай лiтаратуры. Этапы развiцця мемуарнай лiтаратуры. Гiсторыка-мемуарная лiтаратура XVI-XVII стст. "Дзеннiкi" Я.Збароўскага, Л.Дзялынскага, Ф.Еўлашэўскага i І.Будзiлы. "Дыярыушы" Самуiла i Багуслава Маскевiчаў i iнш. Асаблiвасцi i асноўныя вiды мемуараў XVIII ст.

Запiскi замежных дыпламатаў i падарожнiкаў XVI -XVIII ст.ст. як крынiца па гiсторыi Беларусi.

Мемуарная лiтаратура XIX ст. i асаблiвасцi яе вывучэння. Запiскi расiйскiх падарожнiкаў аб Беларусi.

Мемуары навейшага часу. Характарыстыка асноўных этапаў i вiдаў. Успамiны удзельнiкаў грамадзянскай вайны, калектывiзацыi i другой сусветнай вайны, дзеячоў беларускай эмiграцыi, савецкiх i партыйных кiраўнiкоў. Вусныя ўспамiны, прынцыпы iх збору, улiку i вывучэння.

Тэма 3. Эпісталярныя крыніцы. Эпісталярныя крыніцы і эпісталярная форма стварэння крыніц іншых відаў (мастацкая літаратура, мемуарыстыка, публіцыстыка). Пісьмо і перапіска: суадносіны паняццяў. Афіцыйная перапіска. Пісьмы прыватнага характару. Паняцце эпісталярнага комплекса. Буйнейшыя эпісталярныя комплексы новага і навейшага часу. Праблемы атрыбуцыі і публікацыі эпісталярных крыніц.

Тэма 4. Лiтаратурныя i публiцыстычныя творы як гiстарычныя крынiцы. Вызначэнне паняцця «літаратурны твор». Асаблiвасцi вывучэння помнiкаў лiтаратуры як гiстарычных крынiц.

Асноўныя рысы лiтаратурных твораў XI - XIII ст.ст. "Слова аб палку Iгаравым". Пераводныя помнікі. Публiцыстычны i палемiчны жанры, яго станаўленне. "Павучэнне" Манамаха.

Жыційная літаратура. Мартырыі («страсці») Жыція Ефрасінні Полацкай, Кірыла Тураўскага і інш. Літаратурная дзейнасць мітрапаліта Кіпрыяна. Вывучэнне жыційнай літаратуры. В.В.Ключэўскі.

Літаратурныя і публіцыстычныя творы XVI-XVIII стст. Паэтычныя творы XVI - пачатку XVII стст. Прадмовы і пасляслоўі Ф.Скарыны, С.Буднага, В.Цяпінскага. Царкоўна-палемічныя сачыненні канца XVI - першай паловы XVII стст. Літаратурныя і публіцыстычныя творы другой паловы XVII-XVIII стст.

Асаблівасці вывучэння літаратурных твораў новага і навейшага часу. Адлюстраванне рэчаіснасці, светапогляду, індывідуальнасці ў мастацкіх творах розных эстэтычных накірункаў. Публікацыі мастацкай літаратуры. Журнальныя публікацыі мастацкіх твораў. Самвыдат. Улік формы публікацыі пры крыніцазнаўчым вывучэнні.

Публіцыстычныя творы новага і навейшага часу. Заклікі, лістоўкі, пракламацыі. Плакатныя формы і іх вывучэнне. Суадносіны мастацкай і публіцыстычнай літаратуры.

Тэма 5. Перыядычны друк. Магчымасці выкарыстання перыядычнага друку як гістарычнай крыніцы. Перыядычны друк як спецыфічная сістэма гістарычных крыніц. Праблемы сістэматызацыі і класіфікацыі перыядычных выданняў.

Этапы развіцця перыядычнага друку. Першыя перыядычныя выданні на тэрыторыі Беларусі. Афіцыйны друк. «Губернскія» і «Епархіяльныя» «ведамасці». «Заходнерусізм» і «Веснік» Гаворскага. Першыя неафіцыйныя выданні. «Мінскі лісток». Спецыялізацыя і палітызацыя перыядычнага руху. Легальны і нелегальны друк. Нацыянальныя выданні. «Наша Доля», «Наша Ніва».

Перыядычны друк і цэнзура. Цэнзурныя статуты і ўстановы, іх развіцце на працягу XIX - пачатку XX стст.

Перыядычныя выданні навейшага часу. Партыйна-дзяржаўны кантроль над перыядычным друкам у Савецкі час. Цэнзура ў Польшчы (1929-1939). Падцэнзурныя выданні і іх спецыфіка. Партыйны, савецкі, прафсаюзны друк. Раённыя выданні, іх роля ў прапагандзе афіцыйнай палітыкі.

Нелегальны друк у навейшы час. Апазіцыйныя выданні ў Заходняй Беларусі і на савецкай тэрыторыі. Самвыдат 60-90-х гг., характэрныя рысы газетна-журнальных выданняў самвыдату.

Калабарацыйны друк. Перыядычныя выданні беларускай эміграцыі.

Асаблівасці вывучэння перыядычнага друку 1990-х гг. «Незалежныя» выданні.

Рэклама, яе спецыфіка як формы перыёдыкі. Гісторыя рэкламы. Рэклама старонак беларускіх выданняў 1920-х гг. Рэклама ў Заходняй Беларусі. Рэклама 1990-х гг.

Праблемы крыніцазнаўчага вывучэння перыядычнага друку. Устанаўленне першапачатковага тэксту артыкулаў, цэнзурныя купюры. Праблемы паходжання і атрыбуцыі артыкула.

Літаратура

Да ўсіх тэм:

Актуальные проблемы изучения и издания письменных исторических источников. Всесоюзн. научн.сессия. г.Кутаиси. 18-20 окт. 1988 г.; Тез. докладов. Тбилиси, 1988. -148 с.

Бібліяграфія па гісторыі Беларусі. Феадалізм і капіталізм. -Мн., 1969. - 437 с.

Боброва Е.Ю. Основы исторической психологии. Спб., 1977.

Горбачевский Н. Краткія табліцы, необходимыя для историй, хронологии вообще для всякого рода археологических изследований. Вильна, 1867.

Игнатенко А.П. Введение в историю БССР. -Мн.: Высшая школа, 1965.

Историческое краеведение Белоруссии. -Мн.: Изд-во БГУ, 1980. -с.201-213.

Источниковедение и компаративный метод в гуманитарном знании. Тез. докл и сообщ. научной конфер. М., 1996. С.6-62.

Источниковедение истории СССР / Под ред. И.Д.Ковальченко. -М.: Высшая школа, 1981. -С.155-156, 165.

Кабанов В.В. Источниковедение истории советского общества. М., РГГУ, 1997.

Каменцева Е.И. Хронология. М., 1982.

Карскі Я.Ф. Славянская кірылаўская палеаграфія. М.: Навука, 1979.

Каханоўскі Г.А. Археалогія і гістарычнае краязнаўства Беларусі ў XVI-XIX ст. -Мн.: Навука і тэхніка, 1984. -С.13-16.

Ковальченко И.Д. Методы исторического исследования. М., 1987.

Куль-Сяльверстава С.Я. Беларуская палеаграфія. Навучальны дапаможнік. Гродна, 1996. 104 с.

Люблинская А.Д. Латинская палеография. М.: Высшая школа, 1969.

Пронштейн А.П., Задера А.Г. Методика работы над историческими источниками. Уч.-методич.пособие. Изд-во Моск.ун-та. 1977.

Сокольчик А.А. Дооктябрьская книга на русском языке о Белоруссии (1768-1917 гг.). Библиографический указатель. -Мн., /Государственная библиотека БССР/, 1976. 426 с.

Тихомиров М.Н. Источниковедение истории СССР: В 2 т. Т.І. -М.: Госуд.соц.-эк. изд-во. 1940. -С.127-128.

Тихомиров М.Н., Муравьев А.В. Русская палеография. М.: Высшая школа, 1982. 200 с.

Улащик Н.Н. Очерки по археографии и источниковедению истории Белоруссии феодального периода. -М.: Наука, 1973. 303 с.

Хронология Российской истории. Энциклопедический справочник. М., 1994.

Черепнин Л.В. Русская хронология. М., 1944.

Шкуратов И.А. Историческая психология. М.: «Смысл», 1997

Шмидт С.О. Путь историка: избр.труды по источниковедению и историографии. М., РГУ, 1997.

Да ўводзін:

Актавыя кнігі // Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т.1. -Мн., 1969. -С.202-203.

Актовое источниковедение: Сб.ст./Редкол.: С.М.Каштанов (отв.ред) и др.М.: Наука, 1979. 272 с.

Алексеев Л.П. Полоцкая земля (Очерк истории Северной Белоруссии) в ІХ-ХІІІ вв. -М.: Наука, 1966. -296 с.

Анішчанка Я.К. Генеральнае межаванне Полацкага і Магілёўскага намесніцтваў // Весці АН БССР. Сер.грамад.навук. 1990. № 6.

Анішчанка Я.К. Камеральнае апісанне – крыніца па сацыяльна-эканамічнай гісторыі Ўсходняй Беларусі (1772-74 гг.)// Весці АН БССР. Серыя грамад.навук. 1988. № 3.

Антонович А.К. Белорусские тексты, писанные арабским письмом, их графико-орфографическая система. Вильнюс, Моклас, 1958.

Архивоведческие и источниковедческие проблемы кинофотофонодокументов. М.: ВНИИДАД, 1990.

Бардах Ю. Литовские статуты – памятники права периода Возрождения // Культурные связи народов Восточной Европы в XVI в. -М.: Наука, 1976. -С.71-93.

Беленький И.Л. Разработка проблем теоретического источниковедения в исторической науке (1969-1983). М., 1983

Бережков Н.Г. Литовская метрика как исторический источник. М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1946. Ч.1. 179 с.

Бикерман Э. Хронология древнего мира. М., 1975.

Богданов А.П. Филиграноведение вчера и сегодня // История и палеография. Сб.статей. М., 1993. Ч.2. С.302-432.

Василяускене А.-В.В. Списки второго Литовского Статута на староболгарском языке (палеография, хронология, дипломатика): Автореф. дис.... канд. ист.наук / Вильнюс. ун-т. Вильнюс, 1990. 25 с.

Виноградов В.В. Проблемы авторства и теория стилей. М., 1961

Владимирский-Буданов М.Ф. Обзор истории русского права. 7-е изд. Пг.: Киев, 1915.

Воронкова С.В. Материалы особого совещания по обороне государства. Источниковедческое исследование. М., 1975.

Гарэцкі Г.І. Межы Заходняй Беларусі ў Польшчы (Нац.склад насельніцтва Зах.Беларусі). Мн., 1928.

Гарэцкі Г.І. Нацыянальныя асаблівасці насельніцтва БССР паводле перапісу 1926 г. Мн., 1929.

Гераклитов А.А. Филиграни XVII в. на бумаге рукописных и печатных документов русского происхождения. М.: Наука, 1963.

Laucevicus E. Popierius Letuvaje XV-XVIII b. Vilnus, 1967.

Да раздзела І:

Даўгяла Д.І. Літоўская метрыка і яе каштоўнасць для вывучэння мінуўшчыны Беларусі. -Рыга, 1933. -14 с.

Добнаш-Рождественская О.А. История письма в средние века: руководство к изучению латинской палеографии. М.: Книга, 1987.

Евграфов Е.М. Кинофотодокументы как исторический источник. М.: Моск.изд.-полигр.техн., 1973.

Ермолаев И.П. Историческая хронология. Казань, 1980.

Ефременков Э.Л. Раскрытие авторства на основе анализа идейного содержания произведений // Вопросы текстологии. Вып.2 М., 1960.

Жиромская В.Б. Всесоюзные переписи населения 1926, 1937, 1939 годов. История подготовки и проведения // История СССР. 1990. № 3. С.84-104.

Иванов Г.М. Исторический источник и исторической познание. Томск, 1973.

Иванов Г.М. О социальной природе исторического источника // Тр. Томского гос.ун-та. Томск, т.11. с.73-85.

Иванов Г.М., Коршунов А.М., Петров Ю.В. Методические проблемы исторического познания. М., 1981.

Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в центральном архиве в Витебске. Вып. 1-32. Витебск, 1871-1906.

Каштанов С.М. Очерки русской дипломатики. М.: Наука, 1970. 498 с.

Клейн Л.С. Археологические источники. Л: ЛГУ, 1978.

Климишин И.А., Календарь и хронология. М., Наука, 1985.

Ковальский Н.П. Источники по истории Украины XVI - первой половины XVII в. в Литовской метрике и фондах приказов ЦГАДА: Учеб.пособие. Днепропетровск: Изд-во ДГУ, 1979. 73 с.: ил.

Козловский П.Г., Чепко В.В. Инвентари и хозяйственные документы магнатских владений Белоруссии XVI-XVIII вв. и инвентари помещичьих имений первой половины XIX в. как исторический источник // Ежегодник по аграрной истории Восточной Европы. 1962. -Мн., 1964.

Копысский З.Ю. Источниковедение аграрной истории Белоруссии. -Мн.: Наука и техника. 1978. -136 с.

Лазутка С.А. 1 Литовский Статут – феодальный кодекс Великого княжества Литовского. Вильнюс, 1973. 211 с.: ил.

Лазутка С.А., Гудавичюс Э. Первый литовский статут: Палеографический и текстологический анализ списков. Вильнюс: Минтис, 1983-1985. Т.1, ч.1-2.

Лаппо И. Земский суд в Великом княжестве Литовском в конце XVI в. -1897.

Лаппо И.И. Великое княжество Литовское во второй половине XVI в. Литовско-русский повет и его сеймик. -Юрьев, 1911.

Лаппо И.И. Великое княжество Литовское за время от заключения Люблинской унии до смерти Стефана Батория (1569-1586). Т.1 -СПб., 1901. -С.181-189.

Лаппо И.И. Литовский статут 1588 года. Kaunas, 1934-1938. Т.1-2.

Леонтович Ф. Центральные судебные учреждения в Великом княжестве Литовском до и после Люблинской унии // Журнал Министерства юстиции. -1910. -№ 2.

Леонтьева Т.Е. Документальные материалы фонда князей Радзивиллов как исторический источник // Вопросы архивоведения и источниковедения в БССР. -Мн.: Вышэйшая школа, 1971. -с.320-328.

Литвак Б.Г. Перепись 1897 г. о крестьянстве России (источниковедческий аспект) // История СССР. 1990. № 1, с. 114-126.

Литовская метрика / Ред.: И.И.Лаппо, П.А.Гильтебрандт, С.Л.Пташицкий. СПб., 1903-1915. Отд.1-2. (РИБ; Т.20, 27, 30, 33).

Литовская метрика: Тез докл. межресп. науч.конф., апр. 1988. Вильнюс, 1988. 68 с.

Лойка П.А. Прыватнаўласніцкія сяляне Беларусі. Эвалюцыя феадальнай рэнты ў другой палове XV-XVIII стст. Мн.: Навука і тэхніка, 1991. С.17-22.

Любавский М.К. Литовско-Русский сейм. -М., 1901.

Максимейко Н.А. Сеймы Литовско-Русского государства до Люблинской унии 1569 г. -Харьков, 1902.

Малиновский И. Сборник материалов, относящихся к истории панов-рады Великого княжества Литовского. Ч.1-2. -Томск, 1901-1912.

Маньков А.Г. Уложение 1649 года – кодекс феодального права России / Отв. ред. К.Н.Сербина. Л.: Наука, 1980. 271 с.

Мараш Я.Н. Аграрная гісторыя Беларусі ў святле крыніцазнаўчага аналізу // Весці АН БССР. Серыя грамадскіх навук. -1979. -№ 6.

Медушевская О.М. Современное зарубежное источниковедение. М., Высш.школа, 1983.

Носовский Г.В., Фоменко А.Г. Новая хронология и концепция древней истории Руси, Англии, Рима. Факты, гипотезы. Т.1. Русь. М., 1995

О принципе определения авторства в связи с общими проблемами теории и истории литературы. Л., 1960.

Описание документов и бумаг, хранящихся в Московском архиве Министерства юстиции. Кн.21. -М., 1915.

От Нестора до Фонвизина. Новые методы определения авторства. Под ред. Л.В.Милова. М., 1994.

Пашуто В.Т. Немецкие хроники // Пашуто В.Т. Образование Литовского государства. -М.: Изд-во АН СССР, 1959. -С.127-148.

Первый Литовский Статут 1529 г. Материалы республиканской научной конференции, посвященной 450-летию Первого Статута. -Вильнюс, 1982. -155 с.

Первый Литовский Статут 1529 года: Материалы респ. науч. конф. / Редкол.: С.Лазутка (отв.ред) и др. Вильнюс: Минвуз Лит. ССР, 1982. 154 с.

Пиотровский Р.Г. Анонимные произведения и их авторы (предисловие). Мн., 1988.

Пичета В.И. Аграрная реформа Сигизмунда-Августа в Польско-Русском государстве. -М.: Изд-во АН СССР. 1958. -545 с.

Пичета В.И. Белоруссия и Литва XV-XVI вв. -М.: Изд-во АН СССР, 1961. -С. 11-182, 503-521, 525-592.

Плошко Б.Г., Елисеева И.И. История статистики. Учебное пособие. М., 1990.

Полоцкие грамоты ХІІІ - начала XVI вв.: Тексты / Сост. А.Л.Хорошкевич. М., 1977-1985. Вып.1-5; Указатели. М., 1989. 206 с.

Польский сейм. -Варшава, 1959.

Поляков Ю.А. Житомская В.Б. Киселев И.Н. Полвека молчания (Всесоюзная перепись населения 1937 г.) // Социол.исследования. 1990. № 7.

Привилеи городам // В кн.: Копысский З.Ю. Социально-политическое развитие городов Белоруссии в XVI - первой половине XVII вв. -Мн.: Наука и техника, 1975. -С.21-30.

Проблемы устной истории СССР (тезисы научной конференции). Киев, 1990.

Пронштейн А.П. Кияшко В.Я. Хронология. М., 1981.

Пронштейн А.П., Данилевский И.Н. Вопросы теории и методики исторического исследования. М., Высш.школа, 1986.

Пташицкий С.Л. Описание книг и актов Литовской метрики. -СПб., 1887.

Пушкарев Л.Н. Классификация русских письменных источников по отечественной истории. М., 1975.

Пушкин В.Н. Эвристика – наука о творческом мышлении. М., 1967.

Рейсер С.А. Русская палеография нового времени. М., Высш.школа, 1982.

Святский Д.О. Астрономические явления в русских летописях с научно-критической точки зрения. Пгр., 1915.

Сокол С.Ф. Политическая и правовая мысль Белоруссии XVI - первой половины XVII в. -Мн.: Наука и техника, 1984.

Спиридонов М.Ф. Закрепощение крестьянства Беларуси (XV-XVI вв.). Мн.: Навука і тэхніка, 1993.

Старостина И.П. Судебник Казимира 1468 г. // Древнейшие государства на территории СССР. М-лы и исследов. 1988-1989 гг. М.: Наука, 1991. С.170-345.

Статистика текста. Мн., 1969.

Статут Вялікага княства Літоўскага. 1588. Тэксты. Даведнік. Каментарыі. -Мн.: БелСЭ Імя П.Броўкі, 1989. -с.457-459, 462, 467, 469, 485-486.

Суслова Е.Н. Поиск архивных документов. Лениздат. 1987.

Тихомиров М.Н. Исследование о "Русской правде": Происхождение текстов. М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1941. 254 с.

Третий Литовский Статут 1588 г. Материалы республиканской научной конференции, посвященной 400-летию Третьего Статута. -Вильнюс: Изд-во Вильнюс. университета, 1989. -260 с.

Улащик Н.Н. Инвентари помещичьих имений западной Белоруссии и Литвы 40-х годов XIX в. как исторический источник // Проблемы источниковедения. Вып.10. -М., 1962.

Фарсобин В.В. О предмете дипломатики и ее соотношение с источниковедением // Вопросы истории, 1978. № 1.

Федотов В.В. Техника и организация умственного труда. Мн., 1983.

Хавский П.В. Взгляд на хронологию еврейскую, христианскую вообще и русскую в особенности. СПб., 1849.

Ходаковский И.И. Организация поиска источников и литературы в источниковедческом исследовании. Уч.пособие. М., МГИ АИ, 1976.

Шчепкин В.М. Учебник русской палеографии. М., 1918 (перавыдадзена М., 1967).

Щапов Я.Н. Княжеские уставы и церковь в Древней Руси. ХІ-XIV вв. М.: Наука, 1972. 340 с.

Щербиновский Н.С. Сезонные явления в природе. М., 1966.

Юхо І. Крыніцы беларуска-літоўскага права. -Мн.: Беларусь, 1991. -С.101-103, 115-168, 172-204, 210-225, 238.

Юхо Я. Уніі Вялікага княства Літоўскага з Польшчай // Полымя. -1972. -№ 1. -С.207-226.

Kutrzeba S., Semkowicz W. Akta unji Polski z Litwa.-Krakow, 1932.

Да раздзела ІІ:

Арбузов Л.А. Очерк истории Лифляндии, Эстляндии и Курляндии. -СПб., 1912.

Бантыш-Каменский Дм. Биографии российских генералиссимусов и генерал-фельдмаршалов. С-Пб. 1840. Ч.2. С.25-49.

Бережков Н.Г. Хронология русского летописания // Проблемы источниковедения. Вып. VІ, 1958.

Бирало А.А. Философская и общественная мысль в Белоруссии и Литве в конце XVII - середине XVIII вв. -Мн.: Изд-во БГУ. 1971. -С.140-162.

Борисенков Е.П., Пасецкий В.М. Экстремальные явления в русских летописях ХІ-XVII вв. Л., 1983.

Булыга А.М. і інш. Мова беларускай пісьменнасці XIV-XVIII вв. Мн.: Навука і тэхніка, 1988. 319 с.

Бушканец Е.Г. Мемуарные источники: Уч.пособие к спецкурсу. Казань, 1975.

Вайтовіч Н.Т. Баркалабаўскі летапіс. -Мн.: Навука і тэхніка, 1977. -205 с.

Гісторыя беларускай літаратуры, Старажытны перыяд. -Мн.: Вышэйшая школа, 1985. -С.37-40, 45-49, 66-83, 92-335,.

Гісторыя беларускай літаратуры. Старажытны перыяд. -Мн.: Вышэйшая школа, 1985. -С.37-40, 45-49.

Голенченко Г.Я. Идейные и культурные связи восточнославянских народов в XVI - середине XVII в. -Мн.: Наука и техника, 1989. -С.170-210.

Грыцкевіч В., Мальдзіс А. Шляхі вялі праз Беларусь. -Мн.: Мастацкая ітаратура, 1980. -272 с.

Данилевский И.Н. Замысел и название Повести временных лет // Отеч.история. 1995. № 5. С.101-110.

Даўгяла Д.І. З беларускага пісьменства XVII стст.: Творы Цылрыяна Камунякі. "Ліст да Абуховіча" і "Прамова Мялешкі". Мн., 1927.

Джаксон Т.Н. Исландские королевские саги как источник по истории Древней Руси и ее соседей Х-ХІІІ вв. // Древнейшие государства на территории СССР: Материалы и исследования. -М.: Наука, 1991. -С.5-169.

Довнар-Запольский М.В. Польско-литовская уния на сеймах до 1569 г. Исторический очерк. -М., 1897.

Дорошкевич В.И. Новолатинская поэзия Белоруссии и Литвы первой половины XVI в. -Мн.: Наука и техника, 1979. -С.90-203.

Древнерусская литература. Источниковедение. -Л.: Наука, 1984. -272 с.

Ермаловіч М.І. Па слядах аднаго міфа. -Мн.: Навука і тэхніка, 1991.-98 с.

Ермаловіч М.І. Старажытная Беларусь. -Мн.: Мастацкая літаратура, 1990. -366 с.

Ермаловіч М.І. Тацішчаўскія звесткі пра Беларусь // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1976. -№2. -С.33-35.

Замысловский Е.Е. Герберштейн и его историко-географические известия о России. -СПб., 1884.

Заяц Ю.А. Заславль Х-XVIII веков. -Мн.: Наука и техника, 1987. -С.8-30.

Иловайский Д. Гродненский сейм 1793 г. Последний сейм речи Посполитой. -М., 1870.

Исследования по истории Литовской метрики: Сб.науч.тр.: В 2 вып. / Редкол.: В.Т.Пашуто и др. М., 1989. Вып.1-2. 386 с.

История белорусской дооктябрьской литературы. -Мн.: Наука и техника, 1977. -С.95-312.

Капыскі З.Ю. Беларуска-літоўскія летапісы як помнікі гістарычнай думкі // Весці АН БССР. Серыя грамадскіх навук. 1986. -№ 4. -С.80-88.

Каралеў Г.І. Польскія публікацыі царкоўна-гістарычных крыніц у ХІХ -ХХ ст.// Наш радавод. Кн.4 /частка 3/. -Гродна, 1992. - С.184-190.

Ключевский В.О. Древнерусские жития святых как исторический источник. -М., 1871.

Ключевский В.О. Курс лекций по источниковедению Лекция Х, ХІ / Ключевский В.О. Сочинения. Т. VI. -М.: Изд-во социально-экономической литературы, 1959. -С.65-81.

Ключевский В.О. Сказания иностранцев о Московском государстве. -Пг., 1918.

Копысский З.Ю., Чепко В.В. Историография БССР. Эпоха феодализма. -Мн.: Университетское, 1986. -С.5-15.

Коршунаў А.Ф. «Дыярыуш» Адама Каменскага Длужыка // Беларуская літаратура і літаратуразнаўства. Вып.2 -Мн., 1974.

Коршунаў А.Ф. «Дыярыуш» Багуслава Казіміра Маскевіча // Беларуская літаратура і літаратуразнаўства. Вып. 3. -Мн., 1975.

Коршунаў А.Ф. «Успаміны» Яна Цадроўскага // Беларуская літаратура і літаратуразнаўства. Вып. 5. -Мн., 1977.

Костомаров Н.И. Последние годы Речи Посполитой // Костомаров Н.И. Сбрание сочинений. Кн.VII. -СПб., 1905. -714 с.

Коялович М. Дневник последнего похода Стефана Батория на Россию и дипломатическая переписка того времени. Спб., 1867.

Кречетников М.Н. Дневные записки.../ Чтения в Обществе Истории и древностей российских (ЧОИДР). 1863, кн.4, отд.2

Кузьмин А.Г. Русские летописи как источники по истории Древней Руси. - Рязань, 1969. -240 с.

Лимонов Ю.А. «Записки о Московской войне» Р.Гейденштейна и русские летописи // Вспомогательные исторические дисциплины. Т.7. -Л., 1976. -С.178-190.

Лихачев Д.С. Вопросы атрибуции произведений древнерусской литературы // Труды Отдела древнерусской литературы АН СССР. Ин-т литературы. Т.17. М.-Л., 1961.

Лихачев Д.С. Русские летописи и их культурно-историческое значение. М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1947. 499 с.

Лихачев Н.П. Палеографическое значение бумажных водяных знаков. СПб, 1899. Ч.1.

Лівонскія хронікі // Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т.6. -Мн., 1972. -С.362.

Лурье Я.С. О происхождении Радзивилловской летописи // Вспом. ист. лисциплины. Л.: Наука, 1987. Вып. XVIII. С.64-83.

Лурье Я.С. Общерусские летописи XIV-XV вв. / Отв. ред Д.С.Лихачев. Л.: Наука, 1976. 283 с.

Майхровіч С.К. Нарыс гісторыі старажытнай беларускай літаратуры XIV-XVIII ст. -Мн.: Вышэйшая школа, 1980. -С.28-40.

Мальдзіс А. Беларусь у люстэрку мемуарнай літаратуры XVIII ст. -Мн.: Мастацкая літаратура, 1982. -256 с.

Мальдзіс А. Таямніцы старажытных сховішчаў. -Мн.: Мастацкая літаратура, 1974.

Мальдзіс А.І. На скрыжаванні славянскіх традыцый. -Мн.: Навука і тэхніка, 1980. -352 с.

Мальцев А.Н. Баркулабовская летопись // Археографический ежегодник за 1960 г. -М.: АН СССР, 1961. -С.291-320.

Массовые источники по социально-экономической истории советского общества. М., Изд-во Моск.ун-та, 1979.

Мельников А. Литературная история агиографической повести о Ефросинии Полоцкой. Автореферат дис. на соиск. уч. степ. канд. филологич. наук. -Мн., 1989.

Мельников А. Путь непечален. Исторические свидетельства о святости в Белой Руси. -Мн: Изд-во Белорусского экзархата, 1992.

Михайловская Л.Л. Белоруссия и Литва конца XIV -первой трети XVI вв./ по материалам Хроники Бернарда Ваповского/ Автореф. дис. на соиск. уч. степ. канд. ист. наук. -М., 1981. -20 с.

Михайловская Л.Л. Жизнь и творчество Мацея Стрыйковского // Вопросы истории / Межведомственный сборник / Вып.14. -Мн., 1978. -С.140-150.

Мыцык Ю.А. Украинские летописи XVII века: Учеб.пособие. Днепропетровск: Изд-во ДГУ, 1978. 87 с.

Мянжынскі В.С. Метрыка Вялікага княства Літоўскага як крыніца па гісторыі землеўладання Беларусі (першая палова XVI ст.) // Весці АН БССР. Серыя грамадскіх навук. -1987. -№ 2. -С.61-67.

Неплюев С.П. Бой со шведами у местечка Клецка // Русская старина, 1891. Т.72. № 10.

Подокшин С.А. Философия истории С.Стрыйковского // Наш радавод. Кн.3 (ч.1) -Гродно, 1991. -С.287-292.

Приселков М.Д. История русского летописания XI-XV вв. Л.: Изд-во ЛГУ, 1940. 188 с.: ил.

Пташицкий С.Л. Переписка литовского канцлера Льва Ивановича Сапеги // Журнал Министерства народного просвещения. -1893. -Ч.275. -С.194-223.

Рогов А.И. Русско-польские культурные связи в эпоху Возрождения / Стрыйковский и его хроника/. -М.: Наука, 1966.-310 с.

Рогов А.И. Стрыйковский и русская историография первой половины XVIII в.// Источники и историография славянского средневековья. -М.: Наука, 1967. -С.145-157.

Рыбаков Б.А. Петр Бориславич: Поиск автора "Слова о полку Игореве". -М.: Мол.гвардия, 1991. 286 с.

Свердлов М.Б. Латинские источники по истории Древней Руси ІХ-ХІІ вв. -Л., 1968.

Свяжынскі У.М. «Гістарычныя запіскі» Федара Еўлашоўскага. -Мн.: Навука і тэхніка, 1990. -123 с.

Смирнов С.И. Исследование В.О.Ключевского "Древнерусския жития святых как исторический источник". -М., 1913.

Спадчына Скарыны. Зборнік матэрыялаў першых скарынаўскіх чытанняў (1986). -Мн.: Навука і тэхніка, 1989. -С.113-139.

Тартаковский А.Г. Русская мемуаристика XVIII - первой половины XIX вв. М.: Наука, 1991.

Улащик Н.Н. Введение в изучение белорусско-литовского летописания. -М.: Наука, 1985. -С. 82-129, 237, 261, 262.

Филист Г.М. История «преступлений» Святополка Окаянного. -Мн.: Беларусь, 1990. -156 с.

Францыск Скарына і яго час. Энцыклапедычны даведнік. -Мн.: Белар. Савецк. Энцыкл., 1988. -608 с.

Цыб С.В. Древнерусское времяисчисление в «Повести временных лет», Барнаул, 1995.

Чамярыцкі В.А. Беларуская літаратура на рубяжы эпох // Скарына і яго эпоха. -Мн.: Навука і тэхнка, 1990. -С.209-277.

Чамярыцкі В.А. Беларускія летапісы як помнікі літаратуры. -Мн.: Навука і тэхніка, 1969.-191 с.

Чамярыцкі В.А. Да пытання аб раннім летапісанні Беларусі (ХІІ-ХІІІ ст.) //Весці АН СССР. Серыя грамадскіх навук. Вып.3. -Мн., 1965. -С.90-98.

Черняева А.И. Мемуарные издания в Фундаментальной библиотеке АН БССР // Книговедение в Белоруссии. -Мн., 1977.

Шахматов А.А. "Повесть временных лет" и ее источники // Тр. Отд. древнерус.лит./АН СССР. Ин-т рус. лит. М.; Л., 1940. Т.IV. С.9-150.

Шахматов А.А. Обозрение русских летописных сводов XIV-XVI вв. М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1938. 372 с.

Шахматов А.А. Разыскания о древнейших русских летописных сводах. СПб., 1908. ХХ, 687 с.: ил.

Ючас М.А. Хроника Быховца // Летописи и хроники. 1973.-М.: Наука, 1974. -С.220-231.

Публікацыі крыніц

Да ўсіх тэм:

Акты исторические, собранные и изданные Археографическою комиссиею. СПб., 1841-1842. Т.1-5.

Акты, издаваемые Виленскою комиссиею для разбора древних актов. Вильна, 1865-1915. Т.1-39.

Акты, относящиеся к истории Западной России, собранные и изданные Археографической комиссией. СПб., 1846-1853. Т.1-5.

Белоруссия в печати XVIII ст. -Мн., 1985. -С.40-71.

Белоруссия в эпоху феодализма. Сб. док. и м-ов. В 4 т. Т.І. -Мн.: Изд-во АН БССР, 1959.

Белоруссия в эпоху феодализма. Сб. док. и м-ов. -Мн.: Изд-во АН БССР, 1959.

Белоруссия в эпоху феодализма. Сб. док. и м-ов. Т.2. -Мн.: Изд-во АН БССР, 1960.

Белоруссия в эпоху феодализма. Т.1-3. -Мн., 1959-1961. Т.1.

Белорусския в эпоху капитализма (1944-1959). Мн., 1981. -Т.1

Борьба за Советскую власть в Белоруссии. 1918-1920. Сб. док. и м-ов. В 2-х т. Мн., 1968. -Т.1; 1971 - Т.2.

Борьба трудящихся Западной Белоруссии за социальное и национальное освобождение и воссоединение с БССР. Док. и м-лы. Мн., 1962-1972. Т.1-2.

Великая Октябрьская социалистическая революция в Белоруссии. Док. и м-лы. Мн., 1957.

Восстание в Литве и Белоруссии 1863-64 гг. Док. и м.-лы. М., 1965.

Восстановление народного хозяйства БССР. Сб.док и м-ов. Мн., 1981.

Всенародное партизанское движение в Белоруссии в годы Великой Отечественной войны. Мн., 1967. -Т.1№ 1973 - Т.2. Кн.1; 1978 - Т.2. Кн.2.

Государственные архивы СССР: Справочник: В 2 ч. -М.: Мысль, 1989.

Дакументы па гісторыі Беларусі, якія зберагаюцца ў Цэнтральных архівах СССР. -Мн., 1991.

Документы, объясняющие историю Западно-русского края и его отношение к России и к Польше. -СПб., 1865. -638 с.

Индустриализация Белорусской ССР. (1926-1941 гг.). Сб.док. и м—ов. Мн., 1985.

Каталог сборников документов, изданных архивными учреждениями СССР. 1917-1960. -М., 1961.

Уния в документах: Сб./сост. В.А.Теплова, З.И.Зуева. Мн.: Лучи Софии, 1997.

Центральный государственный исторический архив Белорусской ССР в г.Гродно: Путеводитель. -Мн., 1956. -80 с.

Центральный государственный исторический архив БССР в г.Минске: Путеводитель. -Мн.: Полымя, 1974. -336 с.

Черепнин Л.В. Русские феодальные архивы XIV-XV веков. М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1948-1951. Ч. 1-2.

Да ўводзін:

История и палеография. М.: Изд-во РАН, 1993.

Да раздзела І:

Акты Литовской метрики. Т.1-2. -Варшава, 1896-1897.

Акты Литовско-Русского государства. Вып. 1. Т.2. -М., 1897-1899.

Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. Т.11-13. Акты Главного Литовского Трибунала. -Вильно, 1880-1886; т.15. Декреты Главного Литовского Трибунала. -Вильно, 1888.

Акты, относящиеся к истории Западной России. Т.1-4. -СПб., 1846-1853.

Белорусская ССР в международных отношениях. (1944-1959). Мн., 1960; (1960-1980). Мн., 1983.

Горбачевский Н. Каталог древним актовым книгам губерний Виленской, Гродненской, Минской и Ковенской. -Вильно, 1872.

Дневник Люблинского сейма 1569 г. -СПб., 1869.

Законодательные акты Великого княжества Литовского XV-XVI вв.-Л.: Соц.-эк. издат., 1936.

Збор пастаноў і распараджэнняў Урада БССР (алф.-прадм. паказ.). Мн., 1979.

Инвентари магнатских владений Белоруссии XVII-XVIII вв. Владение Сморгонь. -Мн.: Наука и техника, 1977. -251 с.

Инвентари магнатских владений Белоруссии XVII-XVIII вв. Владение Тимковичи. -Мн.: Наука и техника, 1982. -216 с.

Книга Посольская Метрики Великого княжества Литовского. -М., 1943.

Литовская Метрика. Т.1-5. -СПб., -П., 1903-1915.

Отчет Минского Отделения попечительства императрицы Марии Александровны о слепых за 1913 годъ. Минскъ, 1914, 40 с.

Памятники дипломатических отношений Московского государства с Польско-Литовским. Т.1-2. -СПб., 1882-1887.

Памятники русского права / Под ред. и с предисл.С.В.Юшкова. М.: Госюриздат, 1952-1963. Вып.1-8.

Первый Литовский Статут. В 2-х томах. Т.І. Ч. 1-2. -Вильнюс, 1983-1985.

Писцовая книга бывшего Пинского староства. Ч.1-2. -Вильно, 1874.

Писцовая книга Гродненской экономии. Ч.1-2. -Вильно, 1881-1882.

Писцовая книга Пинского и Клецкого княжеств в 1552-1555 гг. -Вильно, 1883.

Полный хронологический сборник законоположений, касающихся евреев, сост.Леванда. СПб., 1874.

Правда Русская / Подгот. к печати: В.П.Любимов и др.; Под ред. Б.Д.Грекова. М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1940-1963. Т.1-3.

Проблемы исторической демографии СССР. Кишинев, 1985.

Ревизия Кобринской экономии. 1563. -Вильно, 1876.

Решения Главного Литовского трибунала. 1583-1655. -Вильнюс: Минтис, 1988. -670 с.

Российское законодательство Х-ХХ веков: [Тексты и коммент.]: В 9 т. / Под общ.ред. О.И.Чистякова. М.: Юрид.лит., 1984-1994. Т.1-9.

Русская историческая библиотека. Т.30. -Юрьев, 1914.

Сборник законов Белорусской Советской Социалистической Республики (СЗ БССР), 1938. № 1.

Сборник законов и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР. В 3-х т. Т.1-3. Мн., Беларусь, 1974-1976.

Сборник указов, постановлений, решений, распоряжений военного времени. 1944 г. Л., 1945.

Собрание постановлений и распоряжений правительства Белорусской Советской Социалистической Республики (СП БССР), 1938. № 1.

Собрание трактатов и конвенций, заключенных Россией с иностранными державами. Т.2 (1772-1808). -СПб., 1875.

Статут Великого княжества Литовского 1529 г. -Мн.: АН БССР, 1960. -252 с.

Статут Великого княжества Литовского 1566 г. // Временник императорского Московского общества древностей российских. -М., 1855. Кн.23.

Статут Вялікага княства Літоўскага. 1588: Тэксты. Даведнік. Каментарыі. -Мн.: БелСЭ, 1989. -573. с.

Volumina legum. T.1-8. -Petersburg, 1859-1860.

Да раздзела ІІ:

Барбаро И., Кантарини А. Барбаро и Кантарини о России (Итальянские тексты и переводы): К истории итало-русских связей в XV в. -Л., 1971. -275 с.

"Великая хроника" о Польше, Руси и их соседях ХІ-ХІІІ вв. -М.: Изд-во МГУ, 1987. -259 с.

Гваньини А. Описание всей страны, подчиненной царю Московии // Чтения в Обществе истории и древностей российских. Кн. IV. -М., 1897.

Генрих Латвийский. Хроника Ливонии. -М.; Л., 1938. -352 с.

Герберштейн С. Записки о Московии. -М.?: Изд-во МГУ, 1988. -429 с.

Длугош Ян. Грюнвальдская битва. -М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1962. -214 с.

Житие блаженыя Еуфросинии, игумении Вседръжителя Святаго Спаса во градъ в Полодскъ // Старажытная беларуская літаратура. Зборнік. -Мн.:Юнацтва, 1990. -С.54-66.

Житие и терпенье преподобного отца нашего Аврамья, просвътившагося в терпъеньи мнозе, новаго чудотворца в святыя града Смоленьска // Старажытная беларуская літаратура. Зборнік. -Мн., 1991. -С.66-75.

Житие преподобной Ефросиніи, Игуменіи Полоцкой. Санкт-Петербург. 1992.

Кніга жыцій і хаджэнняў: Пер. са старажытнарус., старабеларус. і польск. / Уклад., прадм. і каментарыі А.Мельнікава. Мн.: Маст.літ., 1994.

Корб И.Г. Дневник путешествия в Московию. -СПб., 1906.

Коршунов А.Ф. Афанасий Филлипович. Жизнь и творчество. -Мн.: Изд-во АН БССР, 1965. -183 с.

Лісты Ф.С.Кміты-Чарнабыльскага // Помнікі старажытнай беларускай пісьменнасці. -Мн.: Навука і тэхніка, 1975. -С.39-110, 161-182.

Новгородская первая летопись младшего и старшего изводов. - М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1950. -640 с.

Олеарий А. Путешествие // Чтения в Обществе истории и древностей российских. Кн. ІІІ-IV. -М., 1873; кн. І. -М., 1874.

Памятники литературы Древней Руси. ХІІ век. -М.: Художественная литература, 1980. -С.283-323, 373-387.

Памятники литературы Древней Руси. ХІ-начало ХІІ века. -М.: Художественная литература, 1978. -С. 393-416.

Памяць святога нашага бацькі Кірылы, епіскапа Тураўскага // Спадчына. 1990. -№ 2. -С.33.

Письма и бумаги императора Петра Великого. Т.8. Вып.2. -М.: Изд-во АН СССР, 1951. -С.832-836.

Повесть временных лет // Памятники литературы Древней Руси. ХІ-начало ХІІ вв. -М.: Художественная литература, 1978. -С.23-277.

Полное собрание русских летописей. Т.17. Западнорусские летописи. -СПб., 1907.

Полное собрание русских летописей. Т.25-30, 34. -М.; Л.: Изд-во АН СССР, Наука, 1949-1978.

Полное собрание русских летописей. Т.32. Хроники: Литовская и Жмойтская, и Быховца. Летописи: Баркулабовская, Аверки и Панцырного. -М.: Наука, 1975. -234 с.

Полное собрание русских летописей. Т.35. Летописи белорусско-литовские. -М.: Наука, 1980. -307 с.

Помнікі мемуарнай літаратуры Беларусі XVII ст. -Мн.: Навука і тэхніка, 1983. -175 с.

Поссевино А. Исторические сочинения о России XVI в. -М.: Изд-во Московского университета, 1983. -272 с.

Прадмовы і пасляслоўі паслядоўнікаў Францыска скарыны. -Мн.: Навука і тэхніка, 1990. -308 с.

Публицистика белорусских народников. Мн., 1983.

Русская историческая библиотека. Т.6, 7, 19. Памятники полемической литературы в Западной Руси. Кн. 1-3. -СПб., 1882.

Русско-белорусские связи во второй половине XVII в. (1667-1686). -Мн.: Изд-во БГУ, 1972. -С.346-349.

Русско-белорусские связи. Сборник документов. 1570-1667 гг. -Мн.: Изд-во БГУ, 1963.

Скарына Ф. Прадмовы і пасляслоўі. -Мн.: Навука і тэхніка, 1969. -240 с.

Скарына Ф. Творы. -Мн.: Навука і тэхніка, 1990. -206 с.

Старажытная беларуская літаратура. Зборнік. -Мн.: Юнацтва, 1990. -С.17-43, 44-53, 75-83, 84-118, 119-178, 179-189, 190-194, 194-232, 262-278, 279-296 296-321.

Старонкі Полацкага летапісу // Спадчына. 1990. -№ І. -С.42-45.

Творения святого отца нашего Кирилла, епископа Туровского. -Киев, 1880.

Хроника белорусского города Могилева. Собранное и писанное А.Трубницким... продолженное его сыном М.Трубницким. Пер.Н.Гортынский. М., 1887.

Хроника Быховца. -М.: Наука, 1966.-149 с.

СОДЕРЖАНИЕ

[1] Тып аб'ядноўвае крыніцы, якія адрозніваюцца спосабам кадзіроўкі інфармацыі і яе захоўвання.

[2] Выведзеныя з дапамогай чалавека пароды жывёл i iнш.

[3] Ад лац. conventionalis — умоўны.

[4] Так, напрыклад, кіна і фотаматэрыялы непары?на звязаны з анатаваннем (картачкі прадметна-тэматычнага каталога, архіуныя і студыйныя мантажныя лісты). У азначаным выпадку спалучаюцца выяуленчая і пісьмовая формы, але аб’ект адлюстравання адзіны.

[5] Від — гістарычна склаўшыся комплекс пісьмовых крыніц, для якіх характэрна падабенства прыкметы іх структуры і зместу.

[6] Аб’ект – гэта тое, на што накіравана пазнавальная дзейнасць чалавека, а прадмет — канкрэтныя бакі, якасці і адносіны аб’ектаў, якія даследуюцца з пэўнай мэтай у пэўных абставінах і ўмовах.

[7] Па трапнаму вызначэнню Л.С.Клейна гэта рэшткі культуры мінулага, аддаленага ад нашага жыцця не толькі значным інтэрвалам часу (гэта не галоўнае), але і разрывам традыцыі, такім разрывам, які ўскладняе разуменне рэшткаў.

[8] Да першасных адносяць: неперыядычныя публікацыі крыніц, перыядычныя, выданні крыніц, што працягваюцца (напр., "Полное собрание русских летописей"); да другіх – інфармацыйныя выданні (рэфератыўныя і інш.), даведачная літаратура (энцыклапедыі, слоўнікі), бібліяграфічныя дапаможнікі.

[9] Археаграфія – спецыяльная гістарычная дысцыпліна, якая распрацоўвае методыку пошуку і збору пісьмовых помнікаў (палявая археаграфія), навуковага ўліку і апісання рукапісаў і рукапісных кніг (камеральная археаграфія), прынцыпы выдання гістарычных крыніц (эдыцыйная, або выдавецкая археаграфія).

[10] Гл.дадатак.

[11] Спосаб напісання, нягледзячы на блізкасць моў у перыяд XIV-XVIII ст. істотна адрозніваўся. Гл.: Куль-Сяльверстава С.Я. Беларуская палеаграфія: навуч.дапам. Гродна, 1996; Тихомиров М.Н. Муравьев А.В. Русская палеография. М., 1982.

[12] Гл.: Мова беларускай пісьменнасці XIV-XVIII ст.ст. Мн., 1988

[13] Механічнае злучэнне эпізодаў з розных месцаў называюць кантамінацыяй, а цалкам заснаваны на чужым матэрыяле тэкст кампіляцыяй.

[14] Герменеўтыка – мастацтва і тэорыя вытлумачэння, якая мае на мэце вызначыць сэнс, зыходзячы з яго аб'ектыўных (значэнне слоў і іх гістарычна абумоўленыя варыяцыі) і суб'ектыўных (намеры аўтараў) падстаў. Мяркуюць, што паходжанне гэтага слова звязана з імем бога Гермеса, весніка багоў, якому прыпісвалася таксама вынаходжанне мовы і пісьменства.

[15] Урэшце абараняцца перад судом і даказваць сваю невінаватасць абвінавачаны павінен быў сам. Але калі ён не мог здзяйсняць абарону самастойна, то даручаў гэта свайму верніку ці пракуратару. Калі першы – проста давераная асоба абвінавачанага, то другі – прафесійны юрыст-павераны ў Вялікім княстве Літоўскім, які займаўся адвакацкай практыкай (шляхціч).

[16] Статут Вялiкага княства Лiтоўскага 1588: Тэксты, Даведнiк, каментарыi. Мн., 1989.

[17] Гл.раздзел "Матэрыялы справаводства".

[18] АЗР. Т.1. Спб,1846. N 166. С.191.

[19] АЗР. Т.1. Спб., 1846. С.21.

[20] АЗР. Т.1. N 43. С.57,58; N 82. С. 103.

[21] Амаль усе яны змешчаны ў зборнiку дакументаў "Полоцкие грамоты XIII- начала XVI вв." у 4-х частках. М., 1977 - 1980.

[22] Ітынерарый – дзеннік падарожжаў.

1 Даніны – спецыфічная назва падараванняў (“пажалаванняў”) вялікага князя.

1 Гл.: Галенчанка К.Я. Неизвестный реестр метрики Великого княжества Литовского в собрании П.П.Дубровского // Книга в Белоруссии: Книговедение, источники, библиография (сб. статей). Мн., 1981.

[23] Кампаратыўнае вывучэнне мытных кніг гл.: Каун С.Б. Мытные и таможенные книги ВКЛ и России XVI-XVIII вв. (результаты сравнительного анализа)./ Гістар.крыніцы: праблемы класіфікацыі, вывучэння і выкладання. М-лы да Міжнарод. нав.-прак. канф. Мн., 1998.

[24] Азначаныя дакументы разглядаюцца ў наступным раздзеле.

[25] Кожны дакумент мае асобныя элементы, што носяць назву "рэквізітаў": аўтар, адрасат, подпіс, дата і г.д. Сукупнасць рэквізітаў, размяшчаных пэўным чынам у дакуменце, складае яго фармуляр".

[26] Падрабязны агляд гэтых груп гл.: Селунская Н.Б., Бородкин Л.И., Григорьева Ю.Г., Петров А.Н., Становление российского парламентаризма начала ХХ века. М., 1996. С.127-132.

[27] Гл.: Дятлова Н.П. Отчеты губернаторов как исторический источник // Проблемы архивоведения и источниковедения. Л., 1964.

[28] Нагадаем, што фармуляр дакумента – гэта паслядоўнасць яго структурных частак.

[29] Па пэўных прычынах ў выданні не разглядаюцца дакументы справаводства Польскай рэспублікі, што датычацца тэрыторыі Заходняй Беларусі перыяду 1921-1939 гг.

[30] Некаторыя даследчыкі адносяць да гэтай групы таксама кантракты, дамовы, працоўныя пагадненні (гл. Источниковедение истории СССР. М., 1981. С.399), якія, на наш погляд, маюць рысы актавых матэрыялаў.

[31] Для нас таксама (аўт.).

[32] НАРБ, фонд №

[33] Гл.: Перспективный план развития сельского и лесного хозяйства БССР на 1925/26-1929/30 гг. (Утвержден правительством). Минск: Наркомзем БССР, 1927.

[34] Гл. раздзел "Статыстычныя крыніцы".

[35] Не трэба блытаць справаздачную и справаводчую дакументацыю.

[36] Часам цікавую і карысную інфармацыю можна запазычыць з гістарычных даведак, складзеных архівістамі фонду.

[37] Статыстыка – гэта яшчэ і галіна ведаў, адна з эканамічных навук.

[38] Для прыкладу, тэрытарыяльна-адміністрацыйныя змены БССР на працягу 1920-х гг. не даюць магчымасці параўнаць многія звесткі. К статыстыцы сельскай гаспадаркі на працягу першай паловы ХІХ ст не вызначалася дакладна, што разумеецца пад "неудобными" землямі, у статыстыцы прамысловасці -- паняцце "фабрыка".

[39] Пичета В.И. Аграрная реформа Сигизмунда Августа в Литовско-Русском государстве. М., 1958. С.184.

[40] Гл.выд.: Писцовая книга Пинского и Клецкого княжеств, составленная пинским старостою Станиславом Хвальчевским в 1552-1555 гг. Вильно. 1884.

[41] Бона Сфорца — жонка Жыгiмонта I Старога, атрымала гэтыя землi ад мужа i пажыццевае валоданне. Дарэчы, усе прывiлеi, атрыманыя Бонай на землi i гарады, сабраныя ў ЦГАДА (Лiтоўская метрыка, кнiгi публiчных спраў).

[42] Писцовая книга бывшего Пинскаго староства, составленная по повелению короля Сигизмунда Августа в 1561-1566 гг. минским и кобринским старостою Лаврином Войною. Вильно. 1874.

[43] Писцовая книга Гродзенскай экономии с прибавлениями. В 2-х ч. Ч.1. 1881., ч.2. 1882.

[44] Матэрыялы рэвiзii “Полоцкая ревизия 1552 г.” былi падрыхтаваны i выдадзены Лаппо І. I. ў 1905 г.

[45] Гэтыя матэрыялы таксама апублiкаваны: Гл.: “Писцовые книги Московского государства”. Ч.1. Отд.II. Спб., 1877. С.421-566.

[46] Першапачаткова гэта попiс (вопiс) памесця цi рэестр.

[47] Гл.падручнiк пад рэд.I.Д.Кавальчанкi “Источниковедение истории СССР”. М., 1981. С.120-134.

[48] Гл.: Копысский З.Ю. Источниковедение аграрной истории Белоруссии. Мн., 1978.

[49] Гл.: Инвентари магнатских владений Белоруссии XVII-XVIII вв. Владение Смаргонь. Мн., 1977 і інш.

[50] Гл.: Козловский П.Г. Магнатское хозяйство Белоруссии во второй половине XVIII в. Мн., 1974.

[51] Голубеў В.Ф. Сялянскае землеўладанне і землекарыстанне на Беларусі XVI-XVIII ст. Мн., 1992. С.19.

[52] Складанасці на гэтым шляху і вопыт апрацоўкі можна знайсці ў манаграфіі. П.А.Лойкі. Прыватнаўласніцкія сяляне Беларусі. Эвалюцыя феадальнай рэнты у другой палове XVI - XVIII стст. Мн., 1991.

[53] Не азначанага пры першапачатковым ўлiку.

[54] Анiшчанка Я.К.

[55] Падрабязней гл.: Улащик Н.Н.Введение обязательных инвентарей в Белоруссии и Литве // Ежегодник по аграрной истории Восточной Европы. Таллин, 1959.

[56] Суплiкi – сялянскiя скаргi на часовых трымальнiкаў, арандатараў.

[57] Назва выклікана тым, што звесткі перапісу удакладняліся і першапачатковыя дадзеныя дапаўняліся (ад лац. “revisio” - зноў разглядаю)

[58] Iх называлi "прапiснымi".

1 Гл. публікацыі: “Коневодство в 60 губерниях Европейской России и Кавказа по данным военно-конских переписей 1900-1906 гг. (Спб., 1907); а таксама зборнік “Состояние скотоводства в России” (звесткі з 1864 г. недакладныя, істотна зменьшана колькасць жывелы).

[59] Звод дадзеных аб пасеўных плошчах па 50 губернях Еўрапейскай Расіі за 9 год - (1881, 1887, 1893-1899) апублікаваны ў “Временнике ЦСК” (1901 г., № 48). З 1910 г. сталі выдавацца кожны год “Предварительные сведения о плоіадях посевов зерновых злебов и других важнейших полевых растений (Спб., соотв. год).

[60] Публікацыі гэтых звестак у выданнях “18-й год в сельскохозяйственном отношении по материалам, полученным от хозяев” ахопліваюць перыяд з 1881 па 1915 гг.

[61] Гл. штогоднюю публікацыю “Обзор внешней торговли России по европейским и азиатским границам”.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: