Яки Хикмђт­нећ дљнь­я­да бетђ­се юк 18 страница

Ва­кыт ин­де кич иде. Га­ли­мә уры­нын­нан тор­ды, та­гын урам юл­га ки­леп тук­та­ган мо­то­цикл­ны да, ан­да утыр­ган Хә­лим абый­сын да тә­рә­зә­дән кү­реп өл­гер­де. Хәт­та, оны­ты­лып, кү­ре­шер­гә чы­гып та йө­гер­мәк­че иде. Әм­ма әни­сен­нән ку­рык­ты. Хә­лим абый­сы­ның кай­та­сын Га­ли­мә “смс хә­бәр” алу­дан баш­лап биг­рәк­ләр дә кө­тә иде, бе­леп тә то­ра иде, югый­сә. Әйе-әйе, кө­тә иде, ни­чек­ләр кө­тә иде! Аһ!.. Хә­лим абый­сы ни­чә­мә тап­кыр аның ке­сә те­ле­фо­ны­на шал­ты­рат­ты. Әм­ма кыз­ның те­ле­фо­нын ал­ма­вы өй­дә оны­тып кал­ды­руы ар­ка­сын­да тү­гел иде. Әле бү­ген көн­дез­ге як­та аңа әти­се:

— Кы­зым, Яр ас­ты ка­ен­лык чиш­мә­се­нең су­ын эчә­сем ки­лә,— ди­гәч, тиз ге­нә әй­лә­неп кай­ту ни­я­те бе­лән йө­гер­гән Га­ли­мә­не шун­да кө­теп ал­ган Ил­ги­зәр ар­кы­лы тө­шеп тук­тат­ты. Алар бү­ген ин­де бер оч­раш­кан иде­ләр. Бу­сы икен­че тап­кыр бул­ды. Бе­рен­че­сен­дә кыз аның ирен­нә­ре кай­нар­лы­гын­нан йө­рә­ге­нә ут ал­ды. Тик әле­гә Хә­лим абый­сы кү­ңел хис­лә­ре­нең ху­җа­сы иде. Га­ли­мә бу эшен­нән бик оял­ды. Әм­ма бө­тен­ләй дә кө­тел­мә­гән­дә ки­леп чык­кан бу мә­хәб­бәт­кә бәй­ле хәл гү­я­ки аны ай­ны­тып җи­бәр­де. Ил­ги­зәр­не яра­та икән бит!

Яшь ке­ше­дә кү­ңел чу­ар­лы­гы ди­гән нәр­сә бар әй­бер ин­де ул, ниш­лә­тә­сең! Әгәр дә аңа би­реш­мә­сәң, бә­хе­тең ар­та гы­на югый­сә. Тик без һәм­мә­без дә бер­төр­ле тү­гел­без, төр­ле-төр­ле­ләр шул. Хә­ер, иң җит­ди һәм үз­лә­ре­нә та­ләп­чән кыз­лар­да да кү­ңел чу­ар­лы­гы дөнь­я­да бар­лы­гын тук­тау­сыз сиз­де­реп то­ра. Яшь чак­лар­да кү­ңел ка­лей­дос­коп-йө­рем су­рәт ке­бек бит ул. Һәр­бер куз­га­ты­лып-куз­га­лып куюы төс­ләр­не мең төр­ле­гә әве­рел­де­реп ке­нә кал­мый, ха­кый­кый кар­ти­на­ны да үз­гәр­тә. Ә кү­ңел­нең куз­гал­га­лап то­руы та­би­гый кү­ре­неш. Аңа ха­лык җы­ры гы­на да, яки бер наз­лы­ның чын йө­рәк­тән агы­лып чык­кан мо­ңы гы­на да әл­лә нин­ди тәэ­сир­ләр ясар­га мөм­кин.

Га­ли­мә дә га­дә­ти авыл­ның га­ди бер та­тар кы­зы. Та­би­гать та­ра­фын­нан җыр­га-моң­га их­лас җан өр­те­леп ярат­ты­рыл­ган бу кыз ба­ла­ның кү­ңе­лен тор­мы­шын­да­гы һәр­бер үз­гә­реш кө­тел­мә­гән хәл­ләр­гә куй­мый кал­дыр­ма­сын өчен үгет-нә­сый­хәт бе­лән ге­нә бер­ни дә эш­ләп бул­мый. Әни­се­нең усал­лы­гы да, әти­се­нең яра­туы да бер­гә әгәр дә аны сак­лап ка­ла ал­са­лар — ул алар­га мең рәх­мәт­ле бу­ла­чак әле! Хә­лим абый­сы ке­бек ях­шы кү­ңел­ле, саф һәм ту­гы­ры йө­рәк­ле егет янын­да Га­ли­мә чә­чәк ке­нә ата­чак, бил­ге­ле. Әм­ма аның бу сә­га­дәт ко­я­шы чит­кә кит­те дә, көн­нә­ре ни­чек ка­раң­гы­лан­ды­лар! Аңа хә­зер ай як­ты­сы да тан­сык иде. Ил­ги­зәр шул сих­ри бал­кыш тү­гел иде­ме­ни?

Бү­ген та­гын алар Куш ка­ен алан­лы­гын­да оч­раш­ты­лар. Егет бу юлы да су ту­лы чи­ләк кү­тә­реп ме­неп ки­лә, ә кыз чиш­мә­гә тө­шәр­гә ба­ра иде. Әти­се­нең чәй кө­тү­ен дә, тиз ге­нә әй­лә­неп кай­тыр­га ти­еш­ле­ген дә Га­ли­мә хә­тер­ли иде. Яшь, чи­бәр кыз ба­ла­ның юлы­на оч­ра­ган егет ин­де ки­ек ау­лар­га чык­кан ба­тыр йө­рәк­ле су­нар­чы ке­бек иде. Бер күз ка­ра­шы кыз­ның бо­лай да пыс­кып утыр­ган йө­рә­ге­нә кай­нар оч­кын таш­ла­ды. Чөй­не чөй бе­лән бә­реп чы­га­ра­лар ди­гән­нә­рен­дә­ге ке­бек, бу ял­кын Хә­лим абый­сы­на ка­ра­та кү­ңел тү­рен­дә яшә­гән учак­тан хә­тәр­рәк тә, сер­ле­рәк тә иде.

— Га­ли­мә!— ди­де аңа дәрт еге­те.— Яр ас­ты ишел­гән, те­кә­лән­гән. Кар су­ла­ры сук­мак­ны боз­ган­нар. Кая, хә­зер үзем алып ме­неп би­рәм, кө­теп тор!

Кыз ин­де кө­тел­мә­гән, әм­ма бик тә те­лән­гән оч­ра­шу­дан кү­ңе­лен җи­ден­че кат күк­ләр­гә очыр­ды. Ил­ги­зәр­нең сүз­лә­рен әл­лә ишет­те, әл­лә юк — яр ас­ты­на сук­мак­тан то­мы­рыл­ды. Аның бо­лай аты­лу­ы­ның сә­бә­бен егет шун­да ук аң­лап ал­ды. Су­лы чи­лә­ген кал­ды­рып, үзе дә аның ар­тын­нан:

— Га­ли­мә! Сак бул, егы­ла­сың хә­зер!— дип әй­тер­гә өл­гер­де һәм кыз, гө­наһ шом­лы­гы­на кар­шы, ки­нәт та­еп егыл­ды, ку­лын­да­гы чи­лә­ге тә­гә­рәп ба­рып, яр ас­ты­на, ур­ман ягын­нан агып кил­гән бол­ган­чык таш­кын су­ы­на тө­шеп кит­те. Ба­ры­сы да миз­гел эчен­дә бул­ды. Аш­кын су, явыз ни­ят­кә ияр­гән ка­ра көч ке­бек, ко­ча­гы­на ки­леп төш­кән чис­та ка­лай чи­ләк­не бө­те­реп алып кит­те дә, миз­гел эчен­дә йо­тып, юк та ит­те. Кыз егыл­ган җи­рен­дә дөнь­я­ның бер гү­зә­ле бу­лу­ын өс­тәп дә­лил­ләү­че ту­лы, төз, ап-ак бот­ла­рын шә­рә­лән­дер­гән хә­лен­дә аһ иде. Үзе ту­рын­да оны­тып, чи­лә­ге өчен чик­сез хәс­рәт чи­геп, тә­мам ча­ра­сыз ки­леш кал­га­нын­да Ил­ги­зәр­нең ки­леп җи­түе, то­тып ка­лып, кү­тә­реп алуы, җит­мә­сә:

— Кай­сы тө­шең авырт­ты, бә­гы­рем? — дип со­ра­вы мес­кен Га­ли­мә­нең шу­лар бе­лән күз­лә­рен­нән кай­нар яшь­лә­рен йө­гер­тер­гә ирек би­рү­че ге­нә тү­гел, нин­ди­дер сих­ри бә­рә­кәт тә иде. Эһ син, яшь­лек, эһ син, наз­лы йө­рәк ди­яр­сең дә, үзең бе­лән бул­ган шун­дый­рак бе­рәр хәл­не исе­ңә тө­ше­реп елап та җи­бә­рер­сең, бил­лә­һи!

— И-и-и!— дип ел­май­ды аның чәч­лә­рен­нән сы­пыр­ган Ил­ги­зәр, аяк­ла­ры­на бас­тыр­гач,— бер чи­ләк өчен шу­шы­лай са­бый ба­ла ке­бек ха­фа­ла­нып елап то­ра­лар­мы ин­де, йә?

Бу урын­да яр сө­зәк­лә­неп ки­тә, ә уп­кын — ары­рак. Чиш­мә — уң­да гы­на, әнә ул, яз­гы ко­яш нур­ла­рын­да зәң­гәр-су озын то­лым­на­рын дул­кын­лан­ды­рып, ко­лак­лар­га ямь бир­гән та­вы­шы бе­лән чел­тер-чел­тер сөй­лә­шә. Аның да су­ла­ры шул ур­ман ягын­нан агып төш­кән бол­ган­чык таш­кын­га ку­шы­ла, аның авы­зы­на, күк­кә аш­кан учак тө­те­не со­ры бо­лыт­лар­га ку­шы­лып ни­чек югал­са, шу­лай ке­рә ба­ра. Улак­ла­рын­нан та­шып, ула­гын­нан ту­лып чык­кан сал­кын су­ын тән­гә дә, җан­га да си­хәт, ди­ләр. Ә Га­ли­мә ан­нан һәр эч­кә­не са­ен элек­ләр­не та­ма­гы ше­шеп авы­рый тор­ган иде. Ке­ше­ләр әй­тә­ләр иде югый­сә, теш­ләр­не ка­маш­тыр­мый, дип.

Ил­ги­зәр­нең йом­шак һәм рә­хәт итеп, әм­ма бу юлы бе­раз үр­тә­гән һәм көл­гән ке­бек тә эн­дә­шүе Га­ли­мә­нең зә­гыйфь кү­ңе­ле­нә ти­де. Әм­ма ул, егет­нең ку­әт­ле ко­ча­гы­ның то­тып то­ру­ын­нан чит­лә­шә­се урын­га, ки­ре­сен­чә ку­е­ны­на­рак сы­ен­ды. Ил­ги­зәр аны бит оч­ла­рын­нан, күз­лә­рен­нән үп­те. Ан­на­ры ирен­нә­ре­нә ирен­нә­ре ти­еп кит­те. Кыз­ның наз­га су­са­ган­лы­гы егет­кә си­зел­гән­дәй бул­ды. Әм­ма ул ком­сыз­ла­ныр­га да те­лә­мә­де.

— Әй­дә... Ме­ник!— дип, ин­де аяк­ла­рын­да­гы кыз­ны, ку­лын­нан тот­кан ки­леш, Ил­ги­зәр ка­ен­лык­ка та­ба ча­кыр­ды. Шун­да гы­на Га­ли­мә өс­тен­дә­ге күл­мә­ге­нең юка­лы­гын, җит­мә­сә итәк­лә­ре җы­е­ры­лып кү­тә­рел­гән бу­лу­ын, тез баш­ла­ры­ның бал­чык­тан ка­рал­ган һәм кы­зар­ган бу­лу­ла­рын, сы­ды­рыл­ган урын­на­ры да бар­лы­гын кү­реп ал­ды. Аңа берь­ю­лы су­ык та, әр­нет­кеч тә сы­ман то­ел­ды. Тә­не кал­ты­ра­нып куй­ды.

Ка­ен­лык­ка ме­неп җит­кәч, Ил­ги­зәр аны та­гын ко­ча­гы­на ал­ды. Бу юлы ул тә­вәк­кәл һәм үзе­нә нык ыша­нып хә­рә­кәт ит­те. Хә­ер, Га­ли­мә­гә дә ин­де егет тә­мам үз ке­бек то­ел­ды. Ул мон­да кыш кө­не ге­нә Хә­лим абый­сы бе­лән үбе­шеп тор­ган­лы­гын хә­те­рен­нән чы­га­рып таш­ла­вын хә­зер ис­кәр­ми дә кал­ды. Әгәр дә юка күл­мә­ге аша нә­зек тә­не­нә яз­гы җил, рә­хәт ис­кән җи­рен­нән үз­гә­реп, сал­кын ты­ны бе­лән дә ка­гы­лып уз­ма­са, Га­ли­мә су­га дип төш­кә­нен һәм тиз ге­нә әй­лә­неп ме­нәр­гә ти­еш­ле­ген дә исе­нә тө­шер­мә­гән бу­лыр иде. Әм­ма ул, ки­нәт йө­зе үз­гә­реп һәм аң­га ки­леп тә чи­лә­ге өчен кай­гыр­ма­ды, бәл­ки Ил­ги­зәр­не мон­да кал­ды­рып ки­тәр­гә те­лә­мә­вен, йө­рә­ге­нең тә­мам хәл­сез ка­лу­ын гы­на той­ды. Бу ин­де чын мә­хәб­бәт хик­мә­тен­нән иде. Егет тә шу­шы той­гы­лар эчен­дә кү­ңе­лен сө­ен­дер­гән­гә, кыз­га та­ба тар­ты­ла, ул бер ат­ла­са, янә­шә­сен­дә, ка­лыш­мый­ча, биш адым ясап куя. Ал­ды­на чы­га, яны­на авы­ша, чит­кә ки­тә, та­гын кай­та, тап­та­нып ала. Аның шу­шы са­быр­сыз­лы­гы Га­ли­мә­гә дә кү­чә. Ин­де ге­нә ки­теп ба­ра­сы итә, әм­ма тук­тап ка­ла. Кау­шый. Ка­ен­нар ара­сын­да сы­пы­ры­нып йөр­гән яз­ның иләс җи­ле та­гын да су­ык тын өреп ал­ган­дай итә. Кыз чә­чәк ата бар­ган хис­лә­ре­нең таҗ­ла­рын җы­е­рыр­га мәҗ­бүр. Дөнь­я­дан га­дел­лек, си­не аң­ла­вын һәм яр­дәм итү­ен кө­тә­сең, ә ул ар­кы­лы ки­лә дә то­ра. Ил­ги­зәр­нең наз­лы йом­шак ирен­нә­ре­нең та­гын да бер үбеп, ир­кен нык­лы ко­чак­ла­ры­ның чол­гап алу­ын­нан нәр­сә ки­мер дә кем­гә зы­я­ны ки­лер? Га­ли­мә ме­нә шу­шын­дый мә­хәб­бәт­не көт­мә­де­ме­ни? Оныт­ты­ра, их­лас­лык би­рә тор­ган­ны! Ул үзе саф эн­җе бөр­те­ге, аның йө­зен­дә шат­лык һәм бә­хет нур­ла­ры уй­ный, алар­ның сү­нәр­гә һәм сү­ре­лер­гә хак­ла­ры юк! Яшь­лек ке­ше­гә бер ки­лә, ан­да да аның те­ләк­лә­рен чик­ләр­гә, йө­рә­ген­дә­ге кот­ка­ру­чы ут­ны сүн­де­рер­гә те­ләү­че­ләр та­бы­ла то­ра.

XXXI

Хә­лим­нең мо­то­цикл­да Куш ка­ен алан­лы­гы­на тык­рык­тан тө­шеп ки­түе Га­ли­мә­нең ко­тын ала яз­ды. Аңа гү­я­ки Ил­ги­зәр бе­лән һа­ман да шун­да үбе­шеп ба­сып то­ра­лар­дыр, алар­ны Хә­лим абый­сы кү­реп тә ал­ган­дыр ке­бек то­ел­ды. Югый­сә Га­ли­мә мон­да, өй­дә, пәр­дә ар­тын­да яше­ре­неп ка­рап ба­сып то­ра, әм­ма җа­ны — ан­да, Куш ка­ен алан­лы­гын­да, һа­ман да шун­да, егет ко­ча­гын­да кал­ган­дыр сы­ман иде. Әм­ма ях­шы бе­лә бит, Ил­ги­зәр дә, үзе дә әл­лә кай­чан ан­нан кит­те­ләр!

Те­ле­фо­нын, шал­ты­рый кал­са, ба­ры тик та­выш­сыз кал­ты­ра­ну­га гы­на көй­ләп куй­ган­лы­гы сә­бәп­ле, Хә­лим­нең бер­ни­чә кат эз­ләп шал­ты­ра­ту­ла­рын Га­ли­мә аң­лап һәм бе­леп, си­зе­неп тор­ды. Әти­се дә, әни­се дә бер­ни бел­ми­ләр­дер дип уй­ла­ды. Ка­раң­гы­да фа­ра утын ян­ды­рып Хә­лим­нең мо­то­цикл­да бак­ча ба­шы­на ка­дәр тө­шүе, ка­ен­нар ара­сын­да тук­та­лып, Га­ли­мә­ләр ягы­на ка­е­ры­лып ка­рый-ка­рый ки­лер­ме дип кө­түе кыз та­ра­фын­нан җи­ңел кү­зал­лан­ды. Ул шун­да гы­на аны ярат­ма­вын һәм сөя дә ал­ма­я­ча­гын, шу­шы ке­ше­нең хис­лә­ре тыр­на­гын­да мес­кен кош ба­ла­сы ке­бек җа­ны­ның су­лык-су­лык ки­лү­ен, кы­рык­ма­са-кы­рык төс­ле бу­лып су­лы­шы алы­шы­ну­ын, кү­ңе­лен­дә нин­ди­дер бер ша­шы­ну бар­лы­гын той­ды. Әле күз ал­ды­на ак, чис­та чи­лә­ге­нең бол­ган­чык таш­кын­га йо­ты­лып юк­ка чы­гуы кү­ре­не­ше кил­де, әле Ил­ги­зәр­нең ак чи­бәр йө­зе, му­е­ны­на та­ба асы­лы­нып төш­кән куе ка­ра бөд­рә чәч­лә­ре, баш өс­тен­дә тыр­пай­ган мо­да­лы “кер­пе­лә­ре”, ти­мер бе­лә­ге, ко­рыч бә­дә­не — ба­ры­сы бер­гә хис­лә­ре аш­кы­ну­ы­на ку­шы­лып су­рәт­лә­нел­де­ләр дә бө­тен­ләй дә акы­лын күк­ләр­гә, чик­сез­лек­кә та­ра­тып җи­бәр­де­ләр. Бу — яшәү, ха­кый­кать­нең үзе иде­ме, әл­лә ба­ры тик си­хер ге­нә­ме — кыз бо­лар­ны ук бе­лә ал­ма­ды. Хә­ер, мә­хәб­бәт кө­чен­нән һәм төр­ле им-том ише, си­хер-ми­хер­ләр кур­ка, ди­ләр. Дө­рес сүз бул­ма­вы да бар. Әм­ма Га­ли­мә­нең кү­ңел тү­рен­дә дөр­лә­гән учак бер­нин­ди гай­ре та­би­гый нәр­сә­ләр­дән тү­гел, бәл­ки ру­хы­ның бә­рә­кә­те иде.

Поч­мак­ка сең­гән ку­зы бә­рә­не бү­рә­нә са­рай­ның тыш­кы ягын­да йө­рен­гән бү­ре­нең бар­лы­гын ни­чек кал­ты­ра­нып си­зе­нү­дән җан кой­са, ул да шу­лай хәл­сез­лек­тә иде. Га­зиз әт­кә­се аны ни­чә тап­кыр дә­шеп ка­ра­ды. Га­ли­мә ишет­те, тик уры­нын­нан куз­га­лыр­лык тә­нен­дә көч та­ба ал­ма­ды. Ал­дын­да дә­рес­ле­ге, үзе өс­тәл­гә сы­ен­ган­дай һәм нин­ди­дер сүз­ләр­не ашы­гып-ашы­гып укый, ка­бат­лый, сан­нар әй­тә, тик алар­ның бер­сен дә аң­ла­мый. Акы­лы ша­шы­на­дыр сы­ман. Ни­гә аны әле әни­се тал­кый, әти­се ап­ты­ра­та? Хә­лим абый­сы­на ни ки­рә­ге бул­ды әле аның? Бу нин­ди ту­фан кү­тә­ре­лүе дә, бар бә­ла­ләр­нең, өс­кә ки­леп, бер­дәй авыр итеп ки­те­реп ба­суы?

Га­ли­мә шу­шы рә­веш­ле тә­мам бу­та­лып бет­те. Аңа кү­ңел чоң­гы­лын­нан чы­гуы авыр да, әм­ма ки­рәк тә тү­гел иде. Мон­да, та­гын да төп­тә­рәк рә­хәт­тер, аны бер­кем дә эз­ләп та­ба ал­мас­тыр сы­ман!

Та­гын те­ле­фо­ны кал­ты­ран­ды. Унын­чы­мы, әл­лә йө­зен­че тап­кы­рын­мы? Кыз ан­да­гы язу­лы сүз­ләр­дән Хә­лим абый­сы­ның шал­ты­ра­ту­ын бе­леп тор­ды. Тик нәр­сә эш­ләр­гә дә код­рә­тен­нән кил­мә­де. Ачуы бик тә, бик тә кай­нар­лан­мак­чы бу­ла иде. Те­ле­фо­нын алып, кү­зе­нә кү­рен­мә­сен, хә­те­ре­нә ча­лын­ма­сын өчен мен­дә­ре ас­ты­на ты­гып куй­ды. Әм­ма шун­да, мен­дә­ре өс­те­нә үзе дә кал­ты­ра­нып ау­ды. Аңа йөз­тү­бән кап­ла­нып ятуы ни­чек­тер бик тә рә­хәт то­ел­ды. Аз гы­на ял ит­сә дә ярар иде ди­я­рәк уй­лар­га өл­гер­де. Әти­се­нең ишек­тән ке­реп ки­лү­че әни­се­нә атап: “Әл­лә Га­ли­мә­без йок­лый ин­де, ки­чә дә таң­га ка­дәр укып утыр­ды, ба­ла­ка­ем! Ял ит­сен, ти­мә!”— дип әйт­кән сүз­лә­рен йо­кы­лы-уяу­лы хә­лен­дә ишет­те. Аңа шун­да гы­на дөнь­я­лык мәр­хә­мәт ит­кән­дәй то­е­лып алын­ды. Без бит үзе­без­гә иге­лек­ле ке­ше­ләр­не сө­я­без, ан­дый­лар­га рәх­мәт­ле бу­ла­быз. Ке­ше­не ачу­лан­ды­ру­дан да хөр­мәт­сез­рәк га­мәл юк тү­гел­ме?

Әни­се­нең, ки­леп, өс­тәл утын сүн­де­рү­ен Га­ли­мә си­зе­нер­гә өл­гер­де, “иң ки­рәк­ле, им­ти­хан­га әзер­лә­нә­се чак­та йок­ла­ган ке­ше­нең бә­хе­те ки­ми” дип зар­ла­ну­ла­рын да кү­ңе­ле­нә ал­ды, “ти­мә ба­ла­га” ди­гән әти­се­нең әме­рен дә ка­бат ис­кәр­де. Әм­ма бо­лар ба­ры­сы да ин­де то­ман эчен­дә иде­ләр. Ул ара­да, ни­чек рә­хәт, Ил­ги­зәр­нең су­рә­те кү­ре­неп, аның ар­ка­сын­нан сый­па­ды. “Ту­ңа­сың­мы әл­лә” дип әй­теп, җил­кә­лә­ре­нә, өс­тен­нән са­лып, пин­жә­ген эл­де, “шу­шы­лай җы­лы­рак бу­лыр” ди­де. Ә пин­жә­ге озын бу­лып чык­ты, аяк оч­ла­ры­на ка­дәр җит­те. Шун­да Хә­лим абый­сы да кү­рен­де. “Син нин­ди ятыш­сыз күл­мәк ки­еп йө­ри­сең?”— дип со­ра­ды, Га­ли­мә ап­ты­рап кит­те: аның өс­тен­дә ин­де бер­нин­ди ки­ем әсә­ре юк иде. Ул тә­нен яше­рер­гә те­ләп җы­е­рыл­ды, куш ка­ен ар­ты­на ке­реп кач­ты. Әм­ма ан­да кы­чыт­кан­лык икән. Кай­чан үсәр­гә өл­гер­гән­нәр? Алар үре­леп-су­зы­лып ча­га баш­ла­ды­лар. Га­ли­мә шу­лар­ны озын би­я­ләй ки­еп ута­мак­чы бу­ла. Тар­та. Өзә. Ә алар би­реш­ми­ләр, тә­нен та­гын-та­гын ку­ы­рып ала­лар... Бу нин­ди га­лә­мәт икән?

Мон­дый авыр төш­не Га­ли­мә­нең әле­гә күр­гә­не юк иде. Ко­ты оч­ты. Уя­нып ки­теп, бе­раз аңы­ша ал­мый­ча тын­сыз ят­кач, ба­шы авыр­ту­ын той­ды. Көн иде­ме хә­зер­ге ва­кыт­та, төн­ме — ае­ра ал­ма­ды.

Та­гын йо­кы­га кит­те һәм ир­тән­гә­чә баш­ка уян­ма­ды. Бу бәй­рәм ал­ды ки­че алар­ның өй­лә­ре­нә төр­ле як­лап са­гыш бе­лән ура­тып ал­ган хәл­дә кил­де һәм кур­ку хи­се кал­ды­рып үтеп кит­те. Ба­ры тик як­ты көн ге­нә ты­ныч­лык бе­лән ту­ган­дай тә­рә­зә­ләр­дән ур­гы­лып кер­де.

Бү­ген 9-Май бәй­рә­ме кө­не, әти­се­нең дә хә­ле ях­шыр­ган ке­бек то­ел­ды. Ул аны, Га­ли­мә­не, ка­ра­ва­тын­да уяу ки­леш кар­шы алып:

— Хә­ер­ле ир­тә, кы­зым!— дип сө­ен­дер­де.

Алар­ның өй­лә­ре ал­ты поч­мак­лы ата­лып, түр як һәм ал­гы як бүл­мә­ләр­дән то­ра иде. Абый­сы, үзе һәм сең­ле­се ме­нә шу­шын­да үс­те­ләр. Бер дә кы­сан тү­гел иде. Әти­се бе­лән әни­се ал­гы як­та, мич яны­на ко­рыл­ган чар­шау ар­тын­да­гы ка­ра­ват­та йок­лый тор­ган иде­ләр. Хә­ер, йок­лый иде­ләр дип, алар­ның ят­кан чак­ла­рын ба­ла­ла­ры бик күр­мә­де­ләр дә бу­гай. Бер ка­раң­гы­дан икен­че­се­нә ка­дәр кол­хоз эшен­дә бу­лып, ял­ны-ару­ны бел­ми­чә яшә­де­ләр. Әл­лә арыр­га, ял итәр­гә дә яра­мый иде ин­де алар­га?

Га­ли­мә күп ва­кыт­ла­рын ин­тер­нат-мәк­тәп­тә уз­дыр­ды. Хә­зер сең­ле­се шун­да. Бе­рен­че май­га әле те­ге ат­на­да гы­на кай­тып кит­кән­лек­тән, бу бәй­рәм­гә шул Аз­на­кай шә­һә­рен­дә ка­лыр­га ти­еш иде. Әни­се­нең сең­ле­сен­дә ку­нак­та бу­лы­рын сөй­ләш­те­ләр. Абый­сы­на кил­гән­дә, ул бы­ел көз сол­дат хез­мә­тен­нән кай­тыр­га ти­еш. Ме­нә ан­на­ры Га­ли­мә­нең ку­рык­мый йө­ри тор­ган чак­ла­ры баш­ла­нып ки­тә­чәк. Дө­рес, абый­сы Ил­ги­зәр ке­бек гәү­дә­ле егет­ләр­дән тү­гел, шу­лай да көч­ле, бер дә бил бир­мә­я­чәк! Хә­ер, ни өчен әле алар кө­рә­шеп, су­гы­шып тор­сын­нар икән? Хәм­зә ке­бек егет­ләр­дән абый­сы­на сы­е­ныр Га­ли­мә, бор­чып тә­рә­зә­се­нә дә кил­мәс­ләр, төр­ле үр­тәү сүз­лә­ре дә әйт­мәс­ләр.

Га­ли­мә шун­да Куш ка­ен алан­лы­гын, ан­да Ил­ги­зәр бе­лән үбе­шү­лә­рен исе­нә тө­шер­де. Ан­на­ры Хә­лим абый­сы­ның әле ки­чә ге­нә ки­леп, шун­да мо­то­цикл­да тө­шеп ки­тү­лә­рен, кыз­ны эз­ләп ап­ты­рап йө­рү­лә­рен күз ал­ды­на ки­тер­де. Аңа әл­лә оят, әл­лә уңай­сыз бу­лып кит­те. Ни­чек шу­лай мөм­кин иде? Хә­лим абый­сын бик тә, бик тә ким­сет­те бит ул!

Га­ли­мә­нең күз ал­дын­да ки­чә­ге ва­кый­га­лар да, хәт­та йо­кы­да күр­гән тө­ше дә — ба­ры­сы-ба­ры­сы да берь­ю­лы яңар­ды­лар. Шу­лар бе­лән бер­гә көн­нең ма­тур­лы­гы сү­рел­гән­дәй то­ел­ды. Ул да тү­гел, түр як­тан, йо­кы­сын­нан уя­нып, әни­се чык­ты.

— Ни­гә чәй дә куя тор­ма­дың?— дип сүз төр­те­ге бе­лән әй­теп куй­ды ул.— Бү­ген оны­ты­лып йок­ла­ныл­ган!

Га­ли­мә пли­тә­гә ашы­гып чәй­нек утырт­ты. Чү­меч бе­лән чи­ләк­тән су алыр­га дип үрел­де. Әм­ма ул буш, шал­ты­рап то­ра иде. Өй­лә­ре­нә су төш­мә­сен дип әти­лә­ре тор­ба­дан ки­лү­че кое су­ын ишек ала­ры­на ко­лон­ка ит­те­реп ке­нә керт­те­реп, бак­ча ягы­на та­ба агып ки­тәр­лек җай­га эш­ләт­кән иде. Бу үзе­нә кү­рә ях­шы да, на­чар ки­леп чык­ты. Ях­шы ягы шун­да — чын­нан да өй­гә су төш­ми, на­чар — чөн­ки һа­ман да су алыр­га тыш­кы як­ка чы­га­сы бу­ла. Хә­ер, эчәр­гә алар су­ны Куш ка­ен алан­лы­гы чиш­мә­сен­нән ки­те­рә­ләр, әм­ма соң­гы көн­нәр­дә, кыш­кы бу­ран­лы ва­кыт­лар­да­гы ке­бек, ко­лон­ка­дан гы­на да ала баш­ла­ган иде­ләр. Аны ки­чә ге­нә, әти­се со­ра­гач, чиш­мә­дән алып мен­де Га­ли­мә. Ме­нә бү­ген, йө­ге­реп чы­гып, чи­ләк ту­ты­рып та­гын ко­лон­ка­ла­рын­нан гы­на алып кер­де. Газ пли­тә­сен­дә кай­ный баш­ла­ган чәй­нек­кә су өс­тә­де. Биг­рәк аз, тө­бен­дә ге­нә кал­ган бул­ган икән, ту­лы ке­бек то­ел­ган иде.

Шун­да:

— Бу чи­ләк­нең па­ры әл­лә кая кит­те... Күр­гә­нең бул­ма­ды­мы?— ди­де әни­се Ка­ми­лә ха­ным, кы­зын тә­мам кур­ку­га тө­ше­реп.

Га­ли­мә аның ур­ман ягын­нан агып төш­кән бол­ган­чык та­шу су­ын­да ба­ту­ын сөй­ләп би­рер­гә ку­рык­ты. Эн­дәш­ми, җа­вап бир­ми кал­ды­ру­ны ку­лай кү­реп, ишет­мә­меш­кә са­быш­ты. Әм­ма да ко­лак оч­ла­ры ут бу­лып ян­га­нын той­ды.

— Әл­лә мал­лар­га су алып чы­гып, ут­лык ара­сы­на куй­ган ки­леш кал­дыр­дым ин­де?— ди­де әни­се, чәй өс­тә­лен әзер­ләп.— Был­тыр шу­лай ап­ты­ра­ган идем, сөт чи­лә­гем­не са­лам ас­ты­на тә­гә­рәт­кән мал­ка­ем. Эз­лим дә эз­лим. Ярый әле әти­ең та­бып бир­де...

“Ә­ти­ең” ди­гәч, алар ике­се бер­гә чар­шау ар­ты­на та­ба бо­ры­лып ка­ра­ды­лар. Ан­да Са­ла­ват аб­зый то­рыр­га итеп утыр­ган, әм­ма куз­га­ла ал­мый­ча кал­ган иде. Аның соң­гы көн­нәр­дә бө­тен­ләй бе­те­шүе, җит­мә­сә ба­ры тик хәл­сез­ле­ге­нә зар­ла­нуы, бер­нин­ди баш­ка төр­ле авыр­ту­ны тә­нен­дә сиз­мә­ве зур бор­чу­лар­га са­ла, ел­лар буе ял күр­ми эш­лә­вен­нән соң, карт­лы­гым­да рә­хәт кү­рер­мен дип көт­кән, кү­тәр­гән кол­хо­зы­ның исә бер төн эчен­дә юк­ка чык­кан­лы­гы — һәм­мә­се-һәм­мә­се аны гы­на тү­гел, аның ке­бек со­вет­ча гы­на яшәр­гә өй­рән­гән йөз­ләр­не-мең­нәр­не акыл­сыз яса­ды. Мо­ңа ка­дәр ышан­дыр­ган дөнь­я­ның ки­нәт юк­ка чы­гуы, бә­хет өчен дип ко­рыл­ган тор­мыш­ның рә­шә ке­бек ал­да­выч кы­на бу­луы һәм бо­лар­ны аң­лау мөм­кин тү­гел­лек әл­бәт­тә хәй­ран итәр­лек хәл. Ке­ше­ләр­дән оят, алар­ның кү­зе­нә ка­рар­га оя­лыр­сың, бил­лә­һи. Алар бит шу­шы кол­хоз дип бер-бер­се бе­лән яры­ша-яры­ша эш­лә­де­ләр. Кол­хоз бай бул­са, без дә тук яшәр­без дип бел­де­ләр. Әйе, бай иде­ләр. Ын­дыр ту­лы аш­лык, фер­ма­лар ту­лы тер­лек, ма­ши­на-трак­тор пар­кы ту­лы тех­ни­ка иде. Шу­шы кол­хоз ар­ка­сын­да урам­на­ры­на ас­фальт юл җә­ел­де, шу­шы кол­хоз алып бар­ган­га клуб­ла­ры эш­ләп кил­де, ха­лык ин­де са­лам­га, фу­раж­га, пе­чән­гә-баш­ка­сы­на ин­тек­мәс ке­нә бу­ла баш­ла­ды. Һәм ме­нә күз ти­де. Бер төн эчен­дә бит, бер көн ту­ган­чы­га ка­дәр!.. Го­мер буе эш­лә­гән, ур­так бай­лык­ны туп­ла­ган һәм ишәйт­кән ха­лык­ның хә­ләл ма­лын, үзе­нә дә әй­теп тор­мас­тан, тә­мам та­лап бе­те­рер­лә­ре­нә ыша­ныч­ла­рын югал­тып, сум­лап-мең­ләп ур­лау­дан ту­еп, тот­ты­лар да җи­де ят­лар үз­ләш­тер­де­ләр дә куй­ды­лар. Ни­чек соң ул алай бе­рәү­ләр­нең баш­мак яңар­тыр­лык та ти­ен­нә­ре юк, икен­че­ләр исә мил­ли­он­нар бе­лән эш итә­ләр. Ул ка­дәр ак­ча алар­га ка­ян кил­гән?

Кем­нәр­дер мо­ны ил ба­шы­ның ту­ган­на­ры эше дип сөй­лә­де­ләр. Са­ла­ват абый ах­мак ке­ше тү­гел иде. Ка­рак­лар үз­лә­ре­нең кың­гыр эш­лә­рен һәр­ва­кыт шу­лай кем­нәр­гә­дер сыл­тап, кем­нәр­нең­дер кү­лә­гә­се ар­ты­на ка­чып, төн ка­раң­гы­лы­гын, күз­гә то­ман җи­бә­рү­не фай­да­лан­ган ке­бек, яше­рен һәм мыш­тым гы­на баш­кар­ды­лар. Ил ба­шы юләр ке­ше тү­гел. Бик бе­лә­се­гез кил­сә, ул бит Хо­дай­ның үзе та­ра­фын­нан адәм­нә­ре­нә ху­җа итеп сай­лап ку­ел­ган, Ал­ла­һы­ның сө­ек­ле бән­дә­се! Ха­лык сай­лау — бер хәл. Әнә, кай­ва­кыт­та би­шәр-ал­ты­шар ке­ше ил ба­шы уры­ны­на дәгъ­ва кы­лып, бө­ек һәм бә­хет­ле ки­лә­чәк вәгъ­дә­сен­дә кү­ңел­ләр­не ау­лый­лар. Ба­ры­сы да ях­шы­лар, ба­ры­сын да ха­лык үз итеп, яра­тып сай­лый. Әм­ма ахыр­да, са­ный кит­кәч, бер­се ге­нә өс­тен чы­га. Аны­сы, дө­рес, на­мус­сыз­лык­ның ку­лы уй­на­ган чак­лар­да да бул­га­лый то­ра. Өс­тән ку­шыл­ды дип, Са­ла­ват абый­ны да ан­дый эш­кә тар­тыр­га те­ли­ләр иде дә, ул:

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: