Ақпараттық технология түсінігі

Бұл термин ақпарат және технология деген екі ұғыммен байланысты.Технология (грек тілінен аударғанда) өнер, шеберлік, біліктілік деген мағынаны білдереді. Технология дегеніміз – белгілі бір нәрсені өңдеу үшін орындалатын әрекеттер тізбегі. Технологиялық процесс түрлі құралдар мен әдістердің көмегімн жүзеге асады. Технология мен ақпарат түсініктерін біріктіре келе, ақпараттық технологияны есептеуіш құралдарын пайдалана отырып, ақпаратты алу, жинақтау, сақтау, өңдеу, талдау қызметтерін жүзеге асыратын әрекеттердің реті деп атайды.

Ақпараттыұ технологиялардың мақсаты, адамның талдау жасай отырып, нәтижесінде белгілі бір әрекетті орындау арқылы шешімдер қабылдай алатындай ақпаратты өңдіру болып табылады.

А.т құралдарына техникалық, программалық, ақпараттық құралдар жатады. Техникалық құралдарға дербес компьютер, байланыс желілері, желі жабдықтары енеді. Техникалық жабдықталуына тәуелді болып келетін ақпараттық технология түрі ақпаратты жинақтауға, өңдеуге мүмкіндік береді. Техникалық және ақпараттық жабдықтамаларға тікелей тәуелді болып келетін программалық құралдар жинақтау, өңдеу, талдау қызметін атқарады.

Автоматтандырылған ақпараттық технология дегеніміз – ақпаратта басқару есептерін шеші үшін ақпараттарды жинақтап жинақтап жүзеге асыру құралдарын тіркеу, алмасу, жинақтау, іздеу, өндеу және есептеуіш техникамен байланыс құрылымын қолдану кезінде бағдарламалық қамтамасыздандыру ақпараттын қорғау. Қазіргі кезде ААТ мынадай сипаттарға ие:

ААТ-ны ж.зеге асыру әдісі, ААТ-ғы басқару есептерін қамту, қолдану интерфейс және ЭЕМ желісінде әдістер, техникалық операциялардың қолдану аясы.

ААЖ-ғы ААТ-ң қолдану әдістерін дәстүрлі жаңа ақпараттық технологияларды қолдануда. Ал жаңа ақпараттық технология дегеніміз- қолданушының көмегімен жүзеге асыратын ақпараттық процестердегі қолданбалы интерфейсті жоғары деңгейде мәліметтер қорына кіру мүмкіншілігін қаматамасыздандыратын, компьютерді қолдана отырып жүзеге асыратын технология. ААТ-ң басқару есебі берілгенің электрондық өңдеуі басқару процестегі ұйымдастыру, экономикалық есептерді және басқаруды дамыту ЭЕМ-ды қолдана отырып, жүзеге асырады.

Бұл жерде ақпараттық технологияда білім беру базасы дегеніміз- ақпараттық барлық аймақтардың сипаттарының модельдерін құрылымдау бөлімі жатады. Яғни, білім беру базасы экперттік жүйедегі мамандық жұмыс орнында құрылған негізгі элементі болып табылады.

Ақпараттық технологияның дамуында негізгі бес тенденциясыны белгілеуге болады:

1. Қолданбалы ЭЕМ-ны қолданушы есептеуіш аналитикалық есептеу мен спецификалық қызмет арасында көптеген өзгерістер пайда болып, ақпараттық технология гибритке айналады.
2. ААТ-ң логикалық элементтерімен параллель алмастырып, құндылықтары асырылады. Сондықтан ақпараттың барлық типтері адамның қабылдануында алмастырады.
3. Видео конфигурация жүйесі арқылы тұтынушыға ақпарат болжамдалады. Мысалы: электронды почта арқылы.
4. Интернеттің бүкіл әлемдәк желісі және спутниктікбайланыс нәтижесінде ақпараттық технологияны жаҺандандыру.
5. Ақпараттық бизнесте және материалдық өндәрәс сфера арасындағы қазіргі кездегі ААТ-ң дамуы МАХ-ды диверсифакация түрінде (яғни, фирманың дамуы) корпарациялар, қаржылық секторлар және өндірістің түрлі салалары арасындағы ақпараттық технологияның дамуына осы тенденция түйінділеді. Сондықтан, жаңа ақпараттық технологиялар әлемдік масштабтағы индустриалды (ақпараттық дәуірден индустриалдық) дәуірге ауысу болып табылады. Басқару жүйесіндегі жұмыскерлердің қызметі (бухгалтерлер, жоспарлаушы, жүйедегі банктік, несиелік мамандар) қазіргі кезде технологиялық дамуына кең үлес қосуда. Сондықтан, экономикалық мамандару басқару функцияларын ұйымдастыру және жүзеге асыру жаңа технологияның басқаруын өндіруге мүмкіндік беретін дербес компьютердің алатын орны зор.

Дербес компьютер экономикалық салада, яғни басқару мамандарда жинақталған ақпараттарды автоматтық өңдеу білу қажет.

ААЖ-ны құру, экономикалық объектінің өндірісінің тиімділігін ұлғайтады және басқару сапасын қамтамасыз етеді. ААЖ-ны үлкен тиімділгі кәсіпорынның, фирманың салалардың жоспарын оптимизациялау кезінде ағымдық шешімдерді, тез өндіру кезінде, материалдық және қаржылық ресурстармен дұрыс пайдалану кезінде және т.б. жағдайларда қолға жетеді. Сондықтан объктінің құрылымдылық динамикалық құрамын адекватты түрде экономикалы-ұйымдастыру моделіне негізделетін автоматтандырылған ақпарат жүйесінде қызмет ететін басқару професі. Модельдің адекваттылығы деп ең біріншіден объект сәйкестілігі, яғни нақты жағдайда көрсететін шарттардағы тәртібі, қойылған тапсырманың мазмұнына және қасиеттеріне тән, модельденген объктінің тәртібі. Әрине объктінің көрінісін толығымен модельге көшіруге болмайды, бірақ талдауға және басқару шешімдеріне қабылдауға кажет етпейді. Модельдер келесідей жіктеледі:\

Ықтимал (мүмкін);

Детерминделген;

Функционалды;

Құрылымдық;

Осы ерекшеліктер ақпаратық жүйелердің әр түрлі топтарын тудырады.

ААЖ-ны құру тәжірибиесі оптимизациялық әдістерді экономикалық жұмыстар практикасына енгізілу, өндірісі шаруашылық процестердің жағдайларын формализациялау мемлекеттік және коммерциялық құрылымдары қазіргі деңгейлі ЭЕМ-мен жабдықтаумен байланысты басқарудығы ақпараттық процестердің технологиясы негізі мен түрін өзгертті.

Басқару қызметінің ААЖ әр түрлі белгілермен және қасиеттеріне қарай жіктелуі мүмкін.

Басқару объктісінің қызмет ету ортасына қарай (нақты болғандықтан) келесі қасиеттері бойынша жітеулерді қарастырайық. Басқару процесіне қарай:

Технологиялық процестерді басқару ААЖ-сі технологиялық құралдарын, станоктары, автоматты түрдегі топтарды басқаруды қамтамасыз ететін адам- машиналық жүйе.

Ұйымдық технологиялық процестерді басқару ААЖ-сі-технологиялық процестерді басқару ААЖ-сі мен кәсіпорынды басқару ААЖ-сі біріктірілген көп деңгейлі жүйе.

ААЖ-ны ұйымдық басқарудың объктісі экономиканы басқарудың барлық деңгейлерінде қолданылатын әлеуметтік-экономикалық функционалдық процестер болып табылады. Соның ішінде:

Банктік ААЖ;

Нарық қорының ААЖ;

Қаржылық ААЖ;

Сақтандыру ААЖ;

Салықтық ААЖ;

Кеден ісінің ААЖ;

Статистикалық ААЖ;

Өндірістік өнеркәсіп және ұйымдар ААЖ;

Ғылыми зерттеу ААЖ-сі сала аралық есептер мен ғылыми тәжірибе арасында жоғары сапамен тиімділікті қамтамасыз етеді. Осындай жүйелерге әдістемелік негізі экономика- математикалық әдістер, ал техникалық негізі болып- модельдейдің экпериманталды жұмыстарды өткізу үшін ЭЕМ-мен техникалық құралдар болып табылады. Ұйымдық- технологиялық жүйе және ғылыми зерттеу жүйесінде жобалау жұмыстарын автоматтандыруын өз контурына енгізеді.

Оқытатын ААЖ оқыту жүйесінемамндарды дайындау кезінде, әр түрлі саладағы жұмыскерлердің кәсіптік дәрежесі жоғарлату және қайта оқыту кезінде кең қолданылады.

Жістеудің үшінші тобына сәйкес ААЖ үшке бөлінеді:

Салалық;

Территориалды;

Сала аралық.

Жаңа ақпараттық технология құралдарын пайдалану

«Қазіргі заманда жастарға ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте қажет»
Н. Ә. Назарбаев

«Инновациялық» деген сөз — латының «novus» жаңалық және «in» енгізу деген сөзінен шыққан, ал оның қазақша аудармасы «Жаңару, жаңалық, өзгеру» деген мағынаны білдіреді.
Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық коммуникациялық технологиялар педагогтар қызметінің барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. «Білім берудегі АКТ» ұғымы «оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары», «қазіргі ақпараттық оқыту технологиялары», «компьютерлік оқыту технологиялары» және т. б, тіркестермен тығыз байланысты. Қазіргі білім саласындағы оқытудың жаңа педагогикалық технологияларды меңгермейінше сауатты, жан — жақты білгір маман болу мүмкін емес. Жаңа педагогикалық технологияны меңгерту мұғалімнің зейін – зерделік, кәсіптік, адамгершілік, рухани т. б, көптеген ұстаздық қабілеттерінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін — өзі дамытып, оқу тәрбие үрдісін жүйелі ұйымдастыруына көмектеседі. Мұғалім алғаш жаңа педагогикалық технологияларды оқып үйренеді, екіншіден меңгереді, үшіншіден тәжірибеде қолданады, төртіншіден оны дамытып нәтижесін көрсетеді.
«Ақпараттық компьютерлік технологиялар»- бұл термин бүгінде баспасөз беттерінде, теледидар мен радиода жиі кездеседі. Ақпарат алудың қазіргі кезде көптеген көздері мен құралдары бар. Соның ішінде компьютерлік технологияны қолданудың жеке тұлғаны қалыптастырудағы оның шығармашылық мүмкіндіктерін арттырудағы атқарар ролін қазіргі заман талаптары өзі анықтап отыр. Компьютер адам қызметінің барлық саласында еңбек өнімділігін арттыру құрамына айналды.
Ақпараттық технология

Оқушыларға тақырып көлемінде немесе белгілі бір уақыт аралығында айтылуға тиіс мәліметтер көлемін ұлғайтады. Білім деген бір — бірінен үлкен арақашықтықта орналасқан әртүрлі оқу орындарында отырып қол жеткізуге болады. Оқыту жүйесінің көп деңгейлі жетілдірілуі олардың тарамдалуымен оқу материалының сапасын арттырады.

Ұрпақ үшін кітаптың маңызы қандай болса, компьютерде оқушы үшін қоршаған әлемді танудың табиғи құралы болып табылады. Олай болса, барлық сабақтарды компьютерлердің қуаттануымен жүргізуді үйрену — бүгінгі күннің кезек күттірмейтін өзекті мәселелерінің бірі. Сондықтан, ұстаз – мұғалімдер қауымының алдына өте үлкен міндет жүктелді. Бүгінгі таңда жас ұрпаққа пәнді тиімді ұғындырудың бірі – жаңа технология негіздері болып табылады. Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік, дағдының көлемі күннен күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Білім беру саласында ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасы артады, мұғалім сабақ өткізген кезде оқушыларға сапалы білім беру үшін жаңа технологияларды пайдалана отырып, сонымен қатар компьютерді, интерактивті тақтаны қолдану арқылы білім берсе, оқушылардың қызығушылығы арта түсері анық.

Оқушы қызметін активтендіру негізінде педагогикалық технологияларының бірі — оқытудың компьютерлік технологиясын өз тәжірибеңде қолданып келемін. Оқытудың компьютерлік технологиясын пайдалану мен үшін оқу процесін жаңа оқу — әдістемелік материалдармен қамтамасыз етуге және оқушылардың шығармашылық қабілетін ашуға мүмкіндік береді.

Шығармашылық іс — әрекет
Зейін
Есте сақтауы
Интеллектісі
Ойлауы

Оқытудың компьтерлік технологиясы – оқытудың бағдарламалық идеяларын дамытады, мүлдем жаңа технологиялық жолдар ашады.
Мен өзімнің тәжірибемде:
— дәстүрлі (оқулық, көрнекілік құралдар, электронды оқулықтар).
— компьютерлік (презентация, дисктер, мультимедиа құралдар).
— Интернет — технология (интернет дербес ақпарат көзі ретінде, e — mail — ақпарат алмасу құралы ретінде, т. б.) жиі пайдаланамын.

Компьютерлік оқыту технологиясы – педагогтың мүмкіндігін күшейтетін құрал, бірақ ол мұғалімді алмастыра алмайды. Компьютер мүмкіндіктері психология мен дидактика тұрғысынан талданып, керек кезінде педагогикалық талаптарға сай қолданылуы керек. Дидактиканың негізгі принципі — білім беру кезінде көрнекіліктерді пайдалану, осы себепті компьютерлік технологияны пайдалану оқу барысында қойған мақсатқа қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Мен өз тәжірибемде компьютерлік оқыту технологиясын пайдалану арқылы білім сапасын арттыруға ерекше көңіл бөле отырып өз алдыма төмендегідей мақсат қоямын.
Осы компьтерлік оқыту технологиясы арқылы білім сапасын арттыру. Мен өзімнің сабақтарымда:
Оқытуды ұйымдастыру формаларын: жеке, топтық, ұжымдық жұмыс жасау формаларын пайдаланамын.

Қолданылған технологиялар: жобалау, компьютерлік әдісі, ақпараттық ойын, топтық т. б. элементтерін қолданамын.
Қорытынды диагностика: тестілеу, жобаны қорғау. Мұғалім араласпай — ақ, оқушылар өздері меңгеруге тиісті ақпараттар беріледі. Қажетті ақпараттарды жинақтауда электрондық техникаларды енгізу уақыт үнемдейді, қарастырып кезеңде ақпараттың толықтығын жоғарылатады, ақпараттық — анықтамалық жүйе құрамында электрондық құрылғылармен жұмыс істеу дағдысын қалыптастыруға мүмкіндік туғызады. Педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерде оқытуда ақпараттық технологияларды пайдаланудың бір неше бағыттары бар, солардың ішінде өз тәжірибемдегі негізгілері мыналар:
— компьютер – оқушы білімін бағалау құралы;
— компьютерлік модельдеуді қолданатын электронды оқулықтар;
— мультимедиа — технология, жаңа материалды түсіндірудегі құрал;
— Дербес компьютер, білім жетілдіру құралы;

1. Компьютер — оқушы білімін бағалау құралы;
Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар оқу материалдарын иллюстрация жасау кезінде (мысалы анимациялы слайд — фильмдер) қолданылады. Бұл оқу үрдісін қозғалыста бейнелеуге мүмкіндік береді. Компьютердің көмегімен дыбыстық және бейнефрагменттерді де демонстрация жасауға болады. Компьютердің көмегімен оқушы өз бетінше, сондай — ақ өзге оқушылармен топтасып бірге жұмыс істеуге мүмкіндік алады.
«Компьютер көрнекі – бейнелі ойлауды, қозғалыстық және ауызша қарым — қатынас машықтарын, мақсатты әрекеттерді және әлеуметтенуді дамыту үшін мүмкіндіктер туғызады»

2. Электрондық оқулық — оқушыны осы оқулықпен таныстыру.
Ағылшын тілі пәнінің мұғалімдері үшін өте маңызды әрі мағыналы жұмыс. Тәжірибелік тұрғыдан оқушылардың назарын туындаған проблемаларға аударамын. Мысалы: 10-шы сыныпқа арналған электрондық оқулықта әр тақырыпқа сай толық мәлімет берілген.

3. Мұғалімнің сабаққа деген шығармашылық қабілетінің деңгейін көрсететін, күнделікті сабақ барысында пайдалануға болатын құрал.
Microsoft Power Point презентация арқылы әр тақырыпты қажетті көрнекілік құралдарымен безендіріп, тартымды әрі қызықты етіп көрсетуге болады. Осы уақытта оқушылардың есте сақтау мүмкіндіктері жүзеге асады. Презентация уақытты үнемдеуге және оқушылар принтер арқылы қажетті ақпаратты шығарып алуға мүмкіндік береді.

4. Интернет желісімен жұмыс жасағанда:
— Жобалардың презентацияларын дайындау.
— Ғылыми журналдардың сайттарына кіру.
— Өзге мектеп оқушыларымен еркін әңгімелесу.
— Электрондық поштаны пайдалану мүмкіндігі.
— Өзін — өзі бағалау.

5. Интерактивті тақтаны пайдалану:
— Интерактивті тақта – басқаруға мүмкіндік беретін экран, көп функциональды, сабақ барысында қолданатын қажетті құралдардың бәрі кіреді, атап айтқанда;
— Бормен тақтаға жазылған кескінді интерактивті тақтадағы түрлі – түсті, ұқыпты кескінмен салыстыруға болмайды.
— Слайдтарда, флипчартта қателер жіберілсе, тез арада түзетуге болады.
— Сабақта Aktiv Vote тестілеу жүйесі арқылы тест алу мүмкіндігін қолдануға болады.
— Aktiv Wand указкасының көмегімен тышқанның қызметін атқару және кішкентайларға да тақтаның жоғарғы бөлігіне қол жеткізу мүмкіндігі туады.
Бүгінгі шәкірт ертеңгі күнгі әр түрлі саланың маман иесі. Мұндай сабақтарда оқушылардың тапсырылған жұмыстарға іскерлігі қалыптасады. Болашақ өмірінде белгілі бір кәсіби мамандықты таңдап алуға септігін тигізеді.
Мұғалім — ақпараттанушы емес, оқушының жеке тұлғалық және интеллектуалды дамуын жобалаушы. Ал бұл мұғалімнен ақпараттық құзырлылықты, ұйымдастырушылық қабілеттілікті, оқушыларды қазіргі қоғамның түбегейлі өзгерістеріне лайық бейімдеу, олардың зерттеушілік дағдыларын дамыту бағыттарын талап етеді. Компьютерді пайдалану оқушының пәндер бойынша терең танып білуіне ғана емес сондай — ақ, есептеуіш техникамен жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру — уақыт талабы екенін сезінуіне жағдай жасайды. Кез келген сабақтарда жаңа ақпараттық технологияны пайдалану оқушының қызығушылығын ғана тудырып қоймай, басты білім сапасының артуына әсер етеді.

Оқулық зәрулігінің орнын толтыруда баспасөз беттердегітарихи мақалалардыңпайдаланудың мәні зор. Егер шындықты мойындасақ, біздің тарихшыларымыз қазіргі кездетарихымызды айтуға мүмкіндігі болмай жатыр.
Тарихи тақырыптағы мақалалардытарихи оқиғалардың нақтылығы болған және, т.б. деректер дәл келе бермейтіндігін ескеріп, оқушыға өз бетімен оқуға ұсынылатын материалдардытүсіндірілуі қажет. Сондағанаоқушыолматериалдыжақсыигереалады. Тарихтағы жағымды және жағымсыз жақтар болады соларды салыстыру, саралау керек

Тарих ғылымы — тек жеңістер мен сәттіліктерді ғана дәріптеу емес, шыңдықты шынайы талдайтын ғылым. Тарихи кезеңді бізге үнамайды екен деп, өз тарихымыздан сызып тастай алмаймыз.

Бұл жерде тарихи деректерді пайдаланғанда тарихи деректердің жүйесін оқушылардың жас шамаларына қарай берген жөн. Газет материалдарын оқуды тарих пәнін оқытуда қосымша білім көзі ретінде пайдаланғанда ғана оқушылардың ізденгіштігін арттырамыз. Пысықтау ретінде тарихи әдебиеттердегі оқиғаларды Қазақстан тарихының белгілі бір кезеңдерімен, формацияларымен теңестіре, салыстыра білу, тарихи деректерді талдау, оларды қазіргі заманмен орайластыра алу машығын үйретеміз. Қазіргі күллі қазақ тарихы қайта өрлеу кезеңін бастан кешіріп отыр. Тарихи тақырыптарды өзек еткен кітаптар көптеп жазылуда. Алайда оның бәрін реттті, ретсіз пайдалана беру оқушы зердесін ауыр, әрі біздің әлеуметтік тарихымыз бен мәдениетімізді тарихы ерекше ыждағаттылықты талап етеді. Осы орайда нақты тарихи жағдайды немесе тарихи тұлғаны басты нысан етіп алып жазыла бастаған шығармалар да баршылық. Енді Қазақстан тарихын оқытуда көркем шығарманы пайдаланудың маңызына нақтырақ тоқталсақ:

1.Тарих сабағында газет материалын пайдалану бәрінен бұрын оқушының тарихи фактіні ойына ұзақ сақтауына әсер етеді. Өйткені тарих қоғамдағы тап тартысын нақты дерктермен дәлелдейді, әр түрлі пікір қаралады, көркем шығарма ретінде де берілуі мүмкін. Тарихи деректі оқушының жай бір өтіп кеткен іс, оқиға, факті ретінде емес, адам тағдыры, оның басынан кешкен сан қилы оқиғалары ретінде түсініп, оған тарихи мән бере, тебірене қарауына ықпал туғызады. Мысалы,

2.Тарих сабағында газет материалын пайдалану оқушыны еңбектене білуге үйретеді. Мысалы, 1916 жылғыкөтерілісбасшысыАмангелдітарихитұлға. ОқушытарихсабағындаАмангелдібатырбейнесіментарихшыпайымдауыарқылытанысады. Алендібатырдыжазушынемесеақынқалайсомдайды, характерінқалайашыпкөрсеткендегенсұрақбойыншаоқушыізденісжұмыстарынжүргізеді.
3.Тарихсабағындагазет материалыжүйеліәріүнеміпайдаланылса, оқушыныңтарихимәселенітүсіндірудегіойынтартымдыдакөркемтілмен, көңілгеқонымдыбаяндауынақолайлыжағдайтуғызады. Оқушыныңсөздікқорындамытып, пікіріннәрлендіреді, ойыноралымдыбаяндауынакөмектеседі.

4. Егер тарихи әлеуметтік оқиғаны газеттегі материалмен көркемдесе керемет жеткізсе, бұл эстетикалық, рухани, мәдени тәрбие береді.

5. Үйлесімді әрі ұтымды пайдаланылған газет материалы оқушының өз халқына, оның алдыңғы қатарлы дәстүріне, Отанына деген патриоттық сезімін оятады.

. Себебі ұлттық тарихымызды жаңадан жазып жатқан ғалымдардың еңбегі жарық көруі ұзақ мерзімді процесс, әрі оны оқулық бағдарламасына ыңғайлап, әдістемесін жасағанша біршама уақыт кетеді. Сондықтан, мерзімдік баспасөзді үзбей қадағалап, қажет материалдарды екшеп алып, күнделікті тақырыппен байланыстыра түсіндіріп қоймай, оқушылардың өздеріне оқуды ұсыну, оны қалай игергенін пысықтау — олардың шығармашылық ізденіске жол ашып, сабаққа ынталылығын арттыра түседі. Алмұныңөзігуманитарлықпәндердіоқып-үйренудіңбастыәдістемесі. Айталық, жазушы, ізденушіҚойшығараСалғараұлыныңҚытаймұрағаттарынанқазақтарихынақатысты «ЕгемендіҚазақстан» газетіндежариялағанматериалдарсериясытанымдықүлгідеболғанымен, оқушылардыңүлкенқызығушылығынарттырады. Сондай-ақ, Күлтегінтуралы, ЕуразияуниверситетіндеашылғанмұражайжөніндегібаспасөзматериалдарыҚазақстантарихынжаңашапайымдаудаүлкенкөмекболды. Дегенмендебаспасөзматериалдарынпайдаланғандаасақырағыболукерек. Мәселеелаузынакеңтарағанаңыз, хикаялардыкөпетегенавторлартарихидерекорнынажиіпайдалатындығы. Алтарихғылымынаондайөлшемдержүрмейді. СолсебептідеҚазақстантарихынжалпыадамзаттарихыныңқұрамдасбөлігіретіндеқарастырып, әсірелеугежолбермеугетырысуқажет. Олүшінбаспасөзматериалдарындағыдереккөздерініңғылымиқұндылығынайырыпалуғаоқушылардыүйретебілуасамаңызды. Бұлжөніндемерзімдікбаспасөздердіңішінде «ЕгемендіҚазақстан» газетіндежариялаған «Қазақмемлекетініңтарихы» сериясыменберілгентаихшыларКлавдияПищулинаменНәжіпМыңғұловтың, профессорЖанұзақҚасымбаев, академикМанашҚозыбаевтыңмақалаларынақтытарихифактілерменерекшеленеді. 2002 жылданбастапосыгазеттағыда «Әлемгеәйгілі» дегенайдарашып, Қазақстантарихынақатыстытұлғалартуралыматериалдарберебастады. Сондай-ақ, «Қазақтарихы» журналы, басқадағылыми-көпшілікбасылымдарбарболсада, оқушыларөресінескермеугетағыдаболмайды. Айтакететінмәселе, 1999 жылдың «Тарихжәнеұрпақсабақтастығыжылы» болыпжариялануынабайланыстыжергіліктібаспасөздердедеөлкетарихынақатыстытұлғалартуралыматериалдаркөптепжарияланды. Қорытаайтқанда, Қазақстантарихыноқытудамерзімдікбаспасөздіңұтымдыжағымыналар:

1. Қазіргіөзгерістерзаманында, ғаламдастыружағдайындаақпараттарағыныкүшейіп, жаңақоғамдыққұбылыстардыңжаппайентелепжатқантұсындаөзтарихымыздыжеделоқып-үйренуімізгемүмкіндікбереді.

2. Тарихиоқиғалардыосыкезеңментығызбайлансытырақараудыжеңілдетеді.

3. Баспасөзматериалдарытәуелсіздіктынысыменүндескеліп, сабақтыңөзмақсатынажетуіндемұғалімеңбегінжеңілдететүседі.

4.Қазіргісалуаттыоқулықтаржоқкездежарияланғанматериалдардыэпизодтықсипаттамаемес, көзжазбайқадағалап, жүйелепотырса, көптегенпайдалықосымшамағлұматтарбереді. Алұнамсызтұсы — баспасөзматериалдарындатарихидеректіліктіңжетіспеуі. Осытұрғыданкелгендеұстазміндеті -тарихитанымдыәдебиәсірелеушіліктенайырабілу.

Қазіргі кезде білім беру саласын, оқытудың әр түрлі техникалық құралдарын пайдаланусыз елестету мүмкін емес. Сондықтан уақыт талабына сай білім мазмұнын жаңарту бүгінгі күннің басты міндеті. Қазіргі жағдайда еліміздің білім беру жүйелерінде ХХІ ғасыр жастарына білім беру мен тәрбиелеу бағытында сан алуан жұмыстар жүргізілуде. Ал мұғалімнің негізгі ұстанған мақсаты – білімнің жаңа үлгісін жасап, белгілі бір көлемдегі білім мен білік дағдыларын меңгерту, оқу материалын қаншалықты деңгейде меңгерін бақылаудың, оқу мен тәрбие үрдісін ұйымдастырудың сан түрлі жаңа әдіс – тәсілдерін іздестіру, жаңа технологияларды сабақта тиімді пайдалана білу. Әртүрлі ғылыми зерттеулер мен алдыңғы қатарлы ұстаздардың тәжірибесі дәлелдегендей, оқытудың интерактивті әдістерін пайдалану, оқыту – тәрбиелеу үрдісін толық жетілдіруге, педагогикалық еңбектің тиімділігін арттыруға көмегі көп деп есептеледі. Ал, білім берудегі интерактивті технология сабақ барысында оқушының топпен жұмыс жасауға қатыспауы мүмкін емес, бір – бірін толықтыратын, сабақ барысында барлық оқушылардың қатысуын ұйымдастыратын оқыту барысы. Интерактивті технологияларды оқып үйрену, меңгеру арқылы мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани келбетінің қалыптасуына әсер етеді. өзін – өзі дамытып, оқу – тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмек көрсетеді. Интерактивті құралдарды пайдаланатын оқыту әдістемесі дәстүрлі оқыту әдістемесінен ерекшеленеді. Кез – келген жағдайда, соның ішінде интерактивті құралдарды пайдалану арқылы сапалы білім беруді ұйымдастыру үшін сабақтың жоспарын, құрылымын, оқытудың мақсаты мен нәтижесін анықтау қажет. Интерактивті құралдарды қолданумен бірге сабақ құрылым да өзгереді. Дербес жағдайларда, интерактивті құралдар индуктивті оқыту әдісінде қолданылуы мүмкін. Интерактивті құралдарды қолданатын саьақ сапасы, бірінші кезекте мұғалімнің өзіне, яғни интерактивтә құралдардың мүмкіндіктерін қалай қолданатынына тәуелді. Интерактивті тақта пайдалану кез – келген сабақты серпімді етеді, ал бұл сабақтың бірінші минутынан оқушылардың танымдық іс - әрекетінің артуына ықпал етеді. Интерактивті тақтаны қолдану шартында білімді бақылау келесі формаларда жүзеге асады. - оn-line тест; - Activote2 тестілеу жүйесі; Интерактивті тақтаны пайдаланудың артықшылықтары оқушы мен мұғалім үшін маңызды болып табылады.

3. Реферат- оқушының ізденіп жазған шығармашылығы. Реферат жазу оқушы үшін — шығармашылық жұмыс, ал өзіндік шығармашылықты шебермеңгеру – оқушының даму жолындағы маңызды сатының бірі. Бұл жағдайда мына аргументтерді ескеру керек.

III. Мерзімді баспасөздегі деректерді тарихи фактілермен салыстыра алуы тәрізді және т.б. талаптарды ескерген дұрыс. Әрбір ұстаз өз сабағында жаңашыл әдіс-тәсілдерге сүйеніп, өз сабағын өткізсе, өскелең жастың өмірге нақты көзқарасын қалыпьтастыра алады. Сыныптан тыс сабақтарды оқушылармен көбірек өткізу, олардың сол пәнге деген қызығушылығын арттырады.

Сабақтың сапалы өтіп, мақсатына жетуі мұғалім мен оқушылардың сабақ үстінде атқаратын оқу қызметіне байланысты. Өзі оқытатын пәнге барлық оқушыға бағдарламағасай білім беру — әрбір мұғалімнің басты міндеті. Мәселен, тарихшы мұғалім бұл міндетті жүзеге асыру үшін өзінің алғашқы сабағынан бастап соңғы сабағына дейін барлық оқушының оқу қызметімен айналысуын қамтамасыз етуі тиіс. Бұл оңай шаруа емес. Мұны орныдау үшін мұғалім өз оқушыларының бойна кем дегенде мына үш сапаны (қасиетті): тарих пәнін оқып-үйренуге деген ынтаны, оны меңгеру үстінде жалпы пәнге деген жауапкершілік пен қызығушылықты және пәнді меңгеру тәсілдерін, яғни оқу қызметі тәсілдерін қалыптастыруы тиіс. Осы үшеуінің біреуі толық қалыптаспаған оқушыда тарих пәнінен жүйелі де баянды білім болуы мүмкін емес. Әрбір оқушы тарих пәнін оқып-үйренудің қоғам үшін де, өзінің жеке басы үшін де қажет екенін түсінісуі тиіс.

2. Көркем шығармашылық арқылы сабақ үстінде оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру.Тарих сабағына оқушылардың қызығушылығын, ынтасын арттыруда, есте жақсы сақтауында, тарихи материалды әсерлі әрі түсінікті оқып үйре-туде көркем әдебиетті, хрестоматия, тарихи дастандар, естеліктер, анықта-малықтар, фольклорлық, этнографиялық, мұрағаттық материалдардан үзінді, мұражайлар, кермелердің мүмкіндіктерін пайдаланған тиімді. Жоғарыда аталған қосымша материалдардың әрқайсысы өзіндік ерекшеліктері мен ортақ белгілерімен ажыратылады. Олардың біразы сол заманның куәгерлері немесе оқиға болған уақыттың бер жағында өмір сүріп бізге жеткен тарихи шығармалар. Мұндай туындыларды пайдаланғанда автор қандай көзкараста екенін, кандай әлеуметтік топтың мүддесін қолдап отырғанын дұрыс анықтап алған жөн. Көркем әдеби шығармаларында көпшілік жағдайда тарихи шындық бейнеленеді, оқушылардың көз алдына тарихи оқиға, ұлы тұлғалар бейнесінін әсерлі сипаттамасы елестейді. Мәселен, осындай материалды сабақта талдаған соң, орта ғасырдағы жәрмеңкеге бара жатқан шаруа, не қолөнерші туралы әңгіме құрастыр деген тапсырма беру окушылардың тарихи кезең туралы нақты және толық ұғымдарын қалыптастыруға ықпал етеді. Окушылар көркем әдебиет шығармаларын сыни тұрғыдан бағалауға үйренеді, ондағы кандай окиға шындық, ал қайсысы ойдан шығарылғанын талдап кәзі жеткен соң, өз ойын дәлелдеуге ұмтылады.

Мұғалім әңгімесінің бейнелі, нақтылы, әсерлі болуы оған окулык мәтінінен баска түрлі дерек көздері мен көркем әдебиеттен мәтіндерді бай-ланыстыра отырып әңгімелеу септігін тигізеді. Мұғалім көркем әдебиеттен ең айқын, әсерлі, түсінікті үзіңділерді іріктеп алып, тарихи оқиғаға немесе кайраткерге сипаттама береді. Көркем әдебиетті пайдалану окушылардың гарихтан білімдерінтерендетуге, адамгершілік касиеттерін калыптастыруға және ойлау кабілетін дамытуға көмектессді. Мұғалім коркем әдебиеттің мазмұнымен жаксы таныс болуымен катар одан ен маңыздыны тандап алып, үзіндіні пайдаланып және жаңа материалмен ұштастыра білуі кажет. Мұғалімдер тәжірибесінен байқағанымыздай, олар жаңа материалды түсіндіру барысында тарихи окиғаға байланысты көркем әдебиеттен қысқа да нұсқа, әсерлі үзінді пайдаланады. Көркем әдебеттен есте жақсы сақталатын әсерлі, бейнелі эпизодтар, айқын суреттемелер, эпитеттер, қысқаша суреттемелер, өткір де даналы сөздер қолданған тиімді. Мұндай жағдайда мұғалім әңгімесі баи түседі, тартымдылығы артады. Сонымен қатар оқушы-ларға өздігінше көркем әдебиетті окып келіп, ондағы ең маңыздыны таңдап, сол үзіндіні сабақта пайдаланып, оны талдау, оқушылардың ой-өрісін дамытуға елеулі үлес косады. Оқушыларға біркатар көркем туындылар әде-биетпәнінен белгілі болғаңдықтан, пәнаралық байланыс түріне проблемалық сұрақтар мен тапсырмалар қою арқылы естсріне түсіріп отырған да пайдалы.

Сабақта мұғалімге нақты көмек болу үшін мысалы, Қазақстан тарихын оқытқанда көркем әдебиетті пайдалану туралы кесте толтырғаны дұрыс.

Мұғалім бір ғана емес бірнеше деректерден үзінділер де пайдалана ала-

ды. Мұндай жағдайда біреуін өзі дауыстап оқып берсе, қалғандарын оқушылармен топ болып жұмыс ұйымдастырады. Әр топқа әр түрлі тапсырма: фольклорлык, этнографиялык, мұрағаттық және мұражай материалдарын беріп, сол бойынша талдау өткізіп, оқушылардын тарихи деректермен жұмыс істеу біліктерінің қалыптасуына себін тигізеді. Сонымен қатар мұражайларға, көрмелерге барып, одан кейін тәрбиелік-танымдық тапсырмалар орындауға, әр түрлі жазбаша жұмыстар дайындауға үйретеді. Мұнын өзі оқушы шардың өздігінше жұмыс істеу тәсілдерін меңгеруде пайдалы болмақ.

Тарихты оқытуда сөздік жұмысын жүйелі ұйымдастыру үшін анықтамалық, сөздіктер пайдалану оқушылардың ойлауын және сөйлеу мәдениетін дамытуға септігін тигізеді. Тарихты оқу барысында оқушылар көптеген жаңа қайраткерге сипаттама береді. Көркем әдебиетті пайдалану оқушылардың тарихтан білімдерін терендетуге, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға және ойлау қабілетін дамытуға көмектессді. Мұғалім көркем әдебиеттің мазмұнымен жаксы таныс болуымен катар одан ен маңыздыны тандапалып, үзіндіні пайдаланып және жаңа материалмен ұштастыра білуі қажет. Мұғалімдер тәжірибесінен байқағанымыздай, олар жаңа материалдытүсіндіру барысындатарихи окиғаға байланысты көркемәдебиеттен қысқа да нұсқа, әсер ліүзінді пайдаланады. Көркемәдебеттенестежақсысақталатынәсерлі, бейнеліэпизодтар, айқынсуреттемелер, эпитеттер, қысқашасуреттемелер, өткірдеданалысөздерқолданғантиімді. Мұндайжағдайдамұғалімәңгімесібаитүседі, тартымдылығыартады. Соныменқатароқушы-ларғаөздігіншекөркемәдебиеттіоқыпкеліп, ондағыеңмаңыз дынытаңдап, солүзіндінісабактапайдаланып, оныталдау, оқушылардыңой-өрісіндамытуғаелеуліүлесқосады. Окушыларғабірқатаркөркемтуындыларәде-биетпәніненбелгіліболғаңдықтан, пәнаралықбайланыстүрінепроблема-лықсұрақтарментапсырмаларқоюарқылыестерінетүсіріпотырғандапайдалы.
Сабақтамұғалімгенақтыкөмекболуүшінмысалы, Қазақстантарихын
сөздер, ұғымдарментерминдерменкездеседі. Мұғалімсабакқадайындалғандажаңаматериалмазмұнындакездесетінтерминсөздердіңмазмұнынқалайашыпкөрсетукеректігін, онықалайтүсіндіретінін, қандайаныктамалықтарпайдаланукеректігіналдын-алаойластырады. Терминсөздердіңмазмұнын:

— жаңасөздердіңмазмұнынашыпкөрсеткенде, солзаттынемесеоныңбейнелерінкөрнекіқұралдар (найза, еңбекқұралдары, т.б.) арқылыауыз-шатүсіндіру;

— жаңасөздердіңмазмұныноныңшығутарихытуралыайтуғажәнесолсөздердіңқұрамынталдау (мысалы, жаңадәуір, тәуелсіздік);

— жаңасөздердіңмазмұныноқушыларғабұрыннантаныссөздердіңкөмегіментүсіндіру, яғнисинонимретіндемағынасыбірдейсөздіңмәнітүсіндіріледі (мысалы, раджа-арилердіңсайланыпқойылатынкөсемі, т.б.);

— күрделіжаңасөздерменжұмысжасағаңдаанықтамадансолсөздітауып, тақтағажазып, оныбелгілібіробразбен, ұғымменбайланыстырып, жан-жақтытүсіндіргентиімді.
Мұғалімжаңасөздердітақтағажазады, кадаскопнекомпьютераркылыкөрсетеді. Оқушылароныдауыстапоқиды (төменгісыныптарда), дәптерлерінеқатесізжазыпалады. Оқушылардыңесінеүнемісалып, үйтапсырмасынпысықтаубарысындасөздікбойыншажұмысжүргізіп, анық-тамадантауыпкеліпмағынасынтүсіндіруді, анықтамасынайтуды, сөзгетал-дауменқорытындыжасаудыталапетеді.
Тарихсабактарыңда қанаттысөздердің,мақал-мәтелдердің,бейнелепсуреттеудің орныерекше. Мәселен, кейдетарихиоқиғаныбаяндағандамұғалімайқын, өткірсөздердіпайдаланып, белгілібірфактініңмәнінтереңашыпкөрсетіп, оқушылардыңсанасындаберікорнықтыруғамүмкіндікжасайды. Олүшіноқушыларғатөмендегідейсұрақтарқойғанпайдалы:

— «Мемлекет дегеніміз-мен»деген кімнің сөзі?

— «Атамекенжеріүшін, қасиеттіеліүшін, болмайқаларкімбатыр?»—дегенкімніңжалындысөзі?

— «Сүйеліндіүйіндей, сүйүйіндіеліндей»— дегенсөздіайтқанжазушыкім?
Тарихтыоқытудаоқушылардыңпәнгедегенқызығушылығынарттыру-да, тарихиматериалдыолардыңсезімінеәсерететіндей, түсініктіоқыпүйре-нудекөркемәдебиетті, хрестоматия, тарихидастандар, естеліктер, анықта-малықтар, фольклорлық, этнографиялық, мұрағаттықматериалдар, қанатты, нақыл, даналарсөздерін, мұражайлар, көрмелердіңмүмкіндіктерінпай-даланғантиімді.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: