VELLE, NOLLE, MALLE, FERRE, ĪRE, FIĚRI

ПОВТОРЕНИЕ НЕПРАВИЛЬНЫХ ГЛАГОЛОВ

1. Quod tibi fiĕri non vis, ne altĕri fecĕris.—2. Haurit aquam cribro, qui discĕre vult sine libro.—3. Cato esse, quam vidēri, bonus malebat.—4. Quod volŭmus, ea libenter credimus.—5. Nolo esse laudator, ne adulator esse videar.—6. Idem velle atque idem nolle – ea demum est firma amicitia.—7. Qui stultis videri erudīti volunt, stulti erudītis videntur.—8. Aqua, quae flumine Nilo fertur, est limōsa atque turbĭda.—9. Mercurium Galli omnium inventōrem artium ferunt, viarum atque itinĕrum ducem.—10. Facilius ad ea, quae visa, quam ad illa, quae audita sunt, mentis oculi feruntur.—11. Orator fit, poēta nascitur.—12. Fama crescit eundo.—13. Tarda velle nolentis est.—14. Sine prudentia nullum inītur consilium.

15. Íncidit ín Scyllám, qui vúlt vitáre Charýbdim.

16. Saépe preménte deó fért deus álter opém.

17. Graécia cápta ferúm victórem cépit et ártes

Íntulit ágrestí Latió. (Hor.)

18. Vénturaé memorés iam núnc estóte senéctae,

Síc nullúm vobís témpus abíbit inérs. (Ov.)

19. Néc, quae praéteriít, iterúm revocábitur únda,

Néc, quae praéteriít, hóra redíre potést. (Ov.)

20. Súnt bona, súnt quaedám mediócria, súnt mala plúra,

Quaé legis híc: alitér nón fit, Avíte, libér. (Mart. I, 16.)

APTE DICTA

1. Cum Caesar ultimo anni die Caninium consulem fecisset, Cicero amico cuidam scripsit: «Caninio consule Romae nihil mali factum esse scito: fuit enim mirae vigilantiae, qui per consulatum somnum non viderit».

2. Salse ridebat Diogĕnes inertiam et incuriam Megarensium, qui liberos suos nullis bonis artibus instruebant, curam vero pecŏrum diligentem habebant. «Malo», inquit, «me ariĕtem esse Megarensis alicuius, quam filium».

DE CLOELIA VIRGĬNE

Porsēna, rex Etruscorum, Cloeliam, virgĭnem nobĭlem, inter obsĭdes Romanos accepit. Cum castra Etruscorum haud procul a ripa Tibĕris locata essent, Cloelia, deceptis custodibus, noctu castris egressa, equo, quem fors dedĕrat, arrepto Tibĕrim traiēcit. Quod ubi regi nuntiatum est, primo ille incensus irā Romam legatos misit, ut Cloeliam obsĭdem reposcĕrent. Romani pignus pacis ex foedere restituērunt. Tum rex, virgĭnis virtutem admiratus, eam laudavit ac partem obsidum ei donaturum se dixit permisitque, ut ipsa, quos optaret, legĕret. Productis obsidibus, Cloelia virgĭnes puerosque elēgit et cum iis in patriam revertit. Romani novam in femina virtutem novo genere honoris, statuā equestri, donaverunt. In summa Sacra via fuit posĭta virgo insĭdens equo.

DE PYRRHO

Anno ante aeram nostram ducentesimo octogesimo uno Romani Tarentīnis, qui legatis eorum iniuriam fecĕrant, bellum indixerunt. Hi Pyrrhum, Epīri regem, auxilio arcessivērunt. Sed is, priusquam in Italiam exercitum traiecit, Apollĭnem de bello consuluit. Ille ambigue respondit: «Aio te Romanos vincere posse». Quo dicto in voluntatem tracto, Tarentīnis auxilio venit et bellum Romanis indixit. Primum Pyrrhus ad Heraclēam oppidum, ubi Laevīnus consul, contra regem missus, castra posuĕrat, cum Romanis conflixit eosque novo elephantorum adspectu perterritos atroci pugna superavit. Septem milia Romanorum occīsi sunt, ex Pyrrhi exercitu quattuor milia militum caesi. Sed parum utilitatis ex victoria tanto labore parta rex percipĕre potuit, quod magnam exercitus partem atque fortissimos duces amisĕrat.

Nihilo tamen secius virtutem Romanam admiratus est. Nam cum post hoc proelium Romanos adversis vulneribus occīsos trucesque eorum vultus vidēret, exclamavit: «Cum talibus militibus totum orbem terrarum brevi subigĕrem».

Anno insequenti Pyrrhus, quamquam ad Ascŭlum, oppidum Apuliae, itĕrum Romanos vicĕrat, tamen ex hac quoque victoria maiorem gloriam, quam laetitiam, percēpit. Amicis gratulantibus: «Quid mihi», inquit, «de tali victoria, ubi exercitus robur amisi, gratulamini? Nam si itĕrum hoc modo vicĕro, sine ullo milite in Epirum revertar». Magno igitur numero copiarum orbātus Tarentum cum relĭquo exercitu recessit. Inde in Siciliam copias transportavit, sed ibi quoque frustra fortunam belli tentavit. Ităque post tres annos bellum cum Romanis in Italia renovavit, sed a Romanis, quibus Curius Dentatus consul praeĕrat, ad Beneventum fusus fugatusque est et, parvo praesidio in arce Tarentina collocato, in Graeciam revertit.

Paulo post, dum Argos oppugnat, a muliĕre quadam tegŭla e tecto proiecta, interfectus est.

NONNULLA DE REGE PHILIPPO

1. Demosthĕnis temporibus multi a Philippo, rege Macedŏnum, pecunia corrupti sunt. Ităque rex, interrogatus, quos odisset maxime et quos amaret: «Eos», inquit, «qui prodĕre volunt, amo maxime; eos vero, qui iam prodidērunt, odi».

2. Philippus, rex Macedŏnum, ad Aristotĕlem philosŏphum epistolam misit, qua filium sibi natum esse nuntiavit his fere verbis: «Filium mihi natum esse, scito. Ego vero dis habeo gratiam minus, quod natus est, quam quod natus est temporibus vitae tuae. Spero enim eum a te educatum et erudītum dignum futurum esse et me ipso et rebus iis, quas ei relinquam».

AD POMPEIUM

O saépe mécum témpus in últimúm

Dedúcte Brúto militiaé ducé,

Quis té redónavít Quirítem

Dís patriís Italóque caélo,

Pompei, meorum prime sodalium,

Cum quo morantem saepe diem mero

Fregi, coronatus nitentes

Malobathro Syrio capillos?

Tecum Philippos et celerem fugam

Sensi relicta non bene parmula,

Cum fracta virtus et minaces

Turpe solum tetigere mento.

Sed me per hostes Mercurius celer

Denso paventem sustulit aĕre;

Те rursus in bellum resorbens

Unda fretis tulit aestuosis.

Erg(o) obligatam redde Iovi dapem

Longaque fessum militia latus

Depone sub lauro mea nec

Parce cadis, tibi destinatis.

Oblivioso levia Massico

Cibori(a) exple; funde capacibus

Unguenta de conchis. Quis udo

Deproperar(e) apio coronas

Curatve myrto? quem Venus arbitrum

Dicet bibendi? Non ego sanius

Bacchabor Edonis: recepto

Dulce mihi furere (e)st amico.

(Hor., Carmina II,7)

См. комментарии на стр. 14-16.

DE LEONĬDA

Anno ante aeram nostram quadringentesimo octogesimo Xerxes, rex Persarum, ingentem exercitum ex Asia in Europam duxit, ut Graecos, a quibus Darēus victus erat, bello persequeretur. Ubi Hellespontus angustissimus erat, duobus pontibus fretum iunxit ibique septem diebus totidemque noctibus copias traduxit. Postquam exercitum traduxit, milites lustravit. Erant septies decies centena milia peditum, equitum octoginta milia. Ad tantas copias terrestres accedebant non minus magnae maritimae, nam rex mille ducentas naves longas comparaverat et duo milia onerariarum.

Adĭtus in Graeciam per Thermopylas patebat angustissimus; ab altera enim parte mons praeceps et altissimus, ab altera mare viam claudebat, quae vix duobus carris spatium dabat. Ităque Graeci Thermopylas, portam Graeciae, occupare constituerunt et sex milia milituiri, quibus Leonĭdas, rex Spartanorum, praeĕrat, ad illum locum miserunt. Xerxes, cum Thermopylis appropinquaret audiretque, quam parvo numero copiarum angustiae tenerentur, ad Leonĭdam legatos misit postulatum, ut arma traderet. Sed ille respondit: «Veni et cape». Notum est quoque, quid legatis a milite quodam Spartano responsum sit, cum illi dixissent: «Sagittae nostrae vobis lucem diei tegent». «Itaque», inquit ille, «in umbra pugnabimus».

Xerxes, cum quattuor dies exspectavisset neque Graeci arma tradidissent, militibus imperavit, ut eos caperent et adducerent. Sed nihil valuerunt ingentes regis copiae contra Graecorum virtutem: postquam magnus numerus Persarum aut vulneratus aut interfectus a Graecis cecĭdit, reliqui fugati sunt. Tum rex, ira incensus, contra Graecos decem milia electorum militum, qui immortales vocabantur, misit, sed illi quoque repulsi sunt. Cum rex iam de victoria desperaret, proditor inventus est. Nam Ephialtes, Graecus quidam, Xerxi semĭtam, per montes ad Thermopylas ducentem, monstravit et magnam manum fortissimorum Persarum in tergum Graecorum perduxit. Leonĭdas, cum id cognovisset, omnes socios dimisit; ipse cum exiguis suis copiis manere constituit, nam accepĕrat hoc oraculum: «Aut delebitur Sparta, aut rex interficiētur». Praeter trecentos Spartanos cum Leonĭda fuerunt septingenti Thespienses, qui ultro remansĕrant. Graeci diu impĕtum Persarum sustinuerunt et fortissime pugnantes ad unum omnes interfecti sunt. Omnes eodem loco, quo cecidĕrant, sepulti sunt. Ad eorum honorem columna posita est, in qua scriptum erat:

«Díc, hospés, Spartaé nos t(e) híc vidísse iacéntes,

Dúm sanctís patriaé légibus óbsequimúr».

Haec clades clarior est, quam multae victoriae. Memoria igitur horum Spartanorum immortalis est neque unquam delebitur.

AD NEOBULEN

Miserárúm (e)st nequ(e) amórí dare lúdúm neque dúlcí

mala vínó laver(e), áut éxanimári, metuéntés

patruaé vérbera línguaé.

Tibi quálúm Cytheréaé puer álés, tibi télás

operósaéque Minérvaé studi(um) áufért, Neobúlé,

Liparaéí nitor Hébrí,

simul únctós Tiberínís humerós lávit in úndís,

eques ípsó meliór Béllerophóntá, neque púgnó,

neque ségní pede víctús;

catus ídém per apértúm fugiéntés agitátó

grege cérvós iaculár(i) ét celer ártó latitántém

fruticét(o) éxciper(e) áprúm.

(Hor., Carmĭna III, 12)

См. комментарии на стр. 14-16.

ZEUXIS ET PARRHASIUS

Fuerunt olim duo nobiles pictores, alter Zeuxis, alter Parrhasius appellatus. Hi aliquando de arte certaverunt. Zeuxis uvas pinxit atque sic est imitatus naturae veritatem, ut aves ad tabulam advolarent. Tum Parrhasius tabulam attŭlit, in qua linteum pinxerat. Zeuxis deceptus verum esse linteum putavit, sub quo pictura occultaretur, et idcirco flagitavit, ut remoto tandem linteo ostenderet picturam Parrhasius. Tum intellecto errore: «Vicisti», inquit, «Parrhasi: ego enim aves fefelli, tu – artifĭcem».

DE DEMOSTHENIS ET DEMĀDIS ASTUTIA

1. Demosthĕnes, causam dicens, cum iudĭces parum attentos videret: «Paulisper», inquit, «aures mihi praebete, rem vobis novam et iucundam narrabo». Cum aures iudices arrexissent: «Iuvĕnis», inquit, «quispiam asĭnum conduxit, quo Athenis Megaram profecturus uteretur. In itinere, cum sol urĕret neque esset umbraculum, deposuit onus et sub asino consēdit, ut eius umbra tegeretur. Id vero dominus vetabat, clamans asĭnum locatum esse, non umbram asini. Itaque, controversia magna orta, in ius profecti sunt...» Haec locutus Demonsthĕnes, ubi homines diligenter auscultantes vidit, abībat. Tum revocatus ab iudicibus rogatusque, ut reliquam fabulam enarraret: «Quid?» inquit, «De asini umbra libet audire, causam hominis de vita periclitantis non audietis?».

2. Demādes, orator clarissimus, quondam coram Atheniensibus orationem habuit. Qui cum animos non attenderent, oravit, ut sibi fabulam proferre permitterent. Quod cum permisissent, ille hanc fabulam narravit: «Ceres et hirundo et anguilla unā iter faciebant. Sed cum ad flumen venissent, hirundo avolavit, anguilla submersit». Tum orator tacuit. Cum autem interrogatus esset, quid Ceres fecisset: «Irascĭtur», inquit, «vobis, quod reipublicae commŏda neglegĭtis et fabulas antefertis».

NONNULLA DE SOCRĂTE PHILOSOPHO

1. Socrates, cum videret Alcibiădem divitiis et agrorum vi superbire, adduxit eum ad locum, ubi tabula quaedam descriptionem terrae complectens suspensa erat, rogavitque, ut Attĭcam terram ibi requirĕret. Quam cum repperisset, suos fundos eum iussit oculis investigare; et cum respondisset nusquam ibi pictos esse: «Horum igitur», inquit, «possessione te effers, qui nulla pars est terrae!».

2. Xanthippe, Socratis philosophi uxor, morōsa admŏdum fuisse fertur et iurgiōsa, irisque et molestiis muliebribus per diem perque noctem scatebat. Has eius intemperies in marītum Alcibiădes demiratus, interrogavit Socratem, quaenam ratio esset, cur muliĕrem tam acerbam domo non exigeret. «Quoniam», inquit Socrates, «cum illam domi talem perpetior, insuesco et exerceor, ut ceterorum quoque foris petulantiam et iniuriam facilius feram».

DE LIBRIS SIBYLLĪNIS

In antiquis annalibus memoria de libris Sibyllīnis haec prodita est. Anus hospĭta atque incognita ad Tarquinium Superbum regem adiit, novem libros ferens, quos esse dicebat divina oracula; eos velle dixit vendere. Tarquinius pretium percontatus est. Mulier nimium atque immensum poposcit; rex, quasi anus aetate desiperet, derīsit. Tum illa foculum coram eo cum igni apponit, tres libros ex novem deurit et, ecquid reliquos sex eodem pretio emere vellet, regem interrogavit. Sed enim Tarquinius id multo risit magis dixitque anum iam procul dubio delirare. Mulier ibīdem statim tres alios libros exussit atque denuo placide rogat, ut tres reliquos eodem illo pretio emat. Tarquinius ore iam serio atque attentiore animo fit, eam constantiam confidentiamque non neglegendam esse intellĕgit, libros tres reliquos mercatur nihilo minore pretio, quam quod erat petitum pro omnibus. Sed eam mulierem tunc a Tarquinio digressam postea nusquam loci visam constat. Libri tres, in sacrarium condĭti, «Sibyllini» appellati. Ad eos, quasi ad oraculum, quindecimviri adeunt, cum di immortales publice consulendi sunt.

(Gell., Noctes Attĭcae 1,19.)

TRIA EPIGRAMMATA TRIUM VETERUM POĒTARUM

Trium poētarum illustrium epigrammata: Cn. Naevii, Plauti, M. Pacuvii, quae ipsi fecerunt et incidenda sepulcro suo reliquerunt, nobilitatis eorum gratia et venustatis scribenda in his commentariis esse duxi.

Epigramma Naevii plenum superbiae Campanae, quod testimonium esse iustum potuisset, nisi ab ipso dictum esset:

Immórtalés mortáles sí forét fas flére,

Flerent divae Camenae Naevium poetam.

Itaque postquam (e)st Orchi traditus thesauro,

Obliti sunt Romae loquier[1] lingua Latina.

Epigramma Plauti, quod dubitassemus, an Plauti foret, nisi a M. Varrōne positum esset in libro «de Poētis» primo:

Postquam (e)st mort(em) aptus Plautus, comoedia luget,

Scaena (e)st desert(a) ac dein Risus, Ludus locusque

Et Numer(i) innumeri simul omnes conlacrimarunt.

Epigramma Pacuvii verecundissimum et purissimum dignumque eius elegantissima gravitate:

Adulescens, t(am) etsi properas, hoc te saxulum

Rogat, ut s(e) aspicias, deinde, quod scriptum (e)st, legas.

Hic sunt poētae Pacuvi Marci sita

Oss(a). Hoc volebam, nescius n(e) esses. Vale.

(Gell., Noctes Attĭcae 1,24.)

HISTORIA DE POLO HISTRIŌNE MEMORATU DIGNA

Histrio in terra Graecia fuit fama celebri, qui gestus et vocis claritudine et venustate ceteris antistabat: nomen fuisse aiunt Polum; tragoedias poētarum nobilium scite atque asseverate actitavit. Is Polus unice amatum filium morte amisit. Eum luctum quoniam satis visus est eluxisse, rediit ad quaestum artis. In eo tempore Athenis «Electram» Sophŏclis acturus, gestare urnam, quasi cum Orestis ossibus, debebat. Ita compositum fabulae argumentum est, ut velŭti fratris reliquias ferens Electra comploret commisereaturque interitum eius. Polus igitur, lugŭbri habitu Electrae indutus, ossa atque urnam e sepulcro tulit filii et, quasi Orestis amplexus, opplevit omnia non simulacris neque imitamentis, sed luctu atque lamentis veris et spirantibus. Itaque cum agi fabula videretur, dolor actus est.

(Gell., Noctes Attĭcae VII, 5.)

DE M. CICERONE, A SE CRIMEN MANIFESTI MENDACII

AMOLIENTE

Haec quoque disciplina rhetorica est, callide res criminosas sine periculo confiteri, ut si obiectum sit turpe aliquid, quod negari non possit, responsione ioculari elūdas et rem facias risu magis dignam quam crimine. Sic fecisse Ciceronem scriptum est, cum id, quod infitiari non poterat, urbano facetoque dicto diluit. Nam cum emere vellet in Palatio domum et pecuniam in praesens non haberet, a P. Sulla, qui tum reus erat, mutuo sestertium viciens tacite accēpit. Ea res tamen, priusquam emeret, prodita est et in vulgus exiit, obiectumque ei est, quod pecuniam domus emendae causa a reo accepisset. Tum Cicero, inopinata opprobratione permotus, accepisse se negavit ac domum se empturum negavit atque: «Adeo», inquit, «verum sit, accepisse me pecuniam, si domum emero». Sed cum postea emisset et hoc mendacium in senatu ei ab amicis obiceretur, risit satius atque inter ridendum: «Imprudentes», inquit, «homines estis, cum ignoratis, prudentis et cauti patris familias esse, quod emere velit, empturum sese negare propter competitores emptionis.»

(Gell., Noctes Attĭcae XII, 12.)

QUIS OMNIUM PRIMUS LIBROS PUBLICE PRAEBUERIT

LEGENDOS

Libros Athenis disciplinarum liberalium publice ad legendum praebendos primus posuisse dicitur Pisistrătus tyrannus. Deinceps studiosius accuratiusque ipsi Athenienses auxerunt, sed omnem illam postea librorum copiam Xerxes, Athenarum potītus, urbe ipsa praeter arcem incensa, abstŭlit asportavitque in Persas. Eos porro libros universes multis post tempestatibus Seleucus rex, qui Nicānor appellatus est, referendos Athenas curavit.

Ingens postea numerus librorum in Aegypto a Ptolemaeis regibus vel conquisītus vel confectus est ad milia fere voluminum septingenta; sed ea omnia bello priore Alexandrīno, dum diripitur ea civitas, non sponte neque opera consulta[2], sed a militibus forte auxiliariis incensa sunt.

DE ARIŎNE FIDICĬNE

Vetus et nobilis Arīon cantator fidibus fuit. Is loco et oppido Methymnaeus, terra atque insula Lesbius fuit. Eum Ariŏnem rex Corinthi, Periander, amicum habuit artis gratia. Is inde a rege proficiscitur terras inclŭtas, Siciliam atque Italiam, visere. Ubi eo venit, auresque omnium mentesque in utriusque terrae urbibus demulsit, in quaestibus istic et voluptatibus amoribusque hominum fuit. Is tum postea, grandi pecunia et re bona multa copiosus, Corinthum instituit redire, navem igitur et navĭtas, ut notiores amicioresque sibi, Corinthios delegit.

Sed ii Corinthii, homine accepto navique in mare provecta, praedae pecuniaeque cupidi, consilium de necando Arione ceperunt. Tum ille, pernicie intellecta, pecuniam ceteraque sua, ut haberent, dedit, vitam modo sibi ut parcerent, oravit. Navitae precum eius harum commiserati sunt illactenus, ut ei necem afferre per vim suis manibus temperarent, sed imperaverunt, ut iam statim coram desiliret praeceps in mare. Poēta, spe omni vitae perdita, id unum postea oravit, ut, priusquam mortem obiret, induere permitterent sua sibi omnia indumenta et fides capere et canere carmen casus illius sui consolabile.

Feros et immanes navitas prolubium tamen audiendi subit; quod oraverat, impĕtrat. Atque ibi mox de more cinctus, ornatus stansque in summae puppis foro, carmen voce sublatissima cantavit. Ad postrema cantus cum fidibus ornatuque omni, sicut stabat canebatque, iecit sese procul in profundum. Navitae, haudquaquam dubitantes, quin perisset, cursum, quem facere coeperant, tenuerunt.

Sed novum et mirum facinus contĭgit. Delphinus repente inter undas adnavit fluitantique homini sese subdĭdit et dorso super fluctus edito vectavit incolumique eum corpore et ornatu Taenărum in terram Laconicam devexit. Tum Arion prorsus ex eo loco Corinthum petivit talemque Periandro regi, qualis delphino vectus fuerat, inopinanti sese obtulit eique rem, sicuti acciderat, narravit.

Rex ea parum credidit, Arionem, quasi falleret, custodiri iussit, navitas inquisītos, ablegato Arione, dissimulanter interrogavit, ecquid audissent in his locis, unde venissent, de Arione. Navitae dixerunt hominem, cum inde irent, in terra Italia fuisse eumque illic bene agitare et studiis delectationibusque urbium florere atque in gratia pecuniaque magna opulentum fortunatumque esse. Tum inter haec eorum verba Arion cum fidibus et indumentis, cum quibus se in mare praecipitaverat, exstitit, navitae stupefacti convictique ire infitias non potuerunt.

(Gell., Noctes Attĭcae XVI, 19.)

DE M. ANTONIO ORATORE

Venit mihi in mentem, in iudicio M'. Aquilii quantum auctoritatis, quantum momenti oratio M. Antonii habuisse existimata sit; qui, ut erat in dicendo non solum sapiens, sed etiam fortis, causas prope perorata, ipse arripuit M'. Aquilium constituitque in conspectu omnium tunicamque eius a pectore abscīdit, ut cicatrīces populus Romanus iudicesque aspicerent, adverso corpore exceptas; simul et de illo vulnere, quod ille in capite ab hostium duce acceperat, multa dixit eoque adduxit eos, qui erant iudicaturi, vehementer ut vererentur, ne, quem virum fortuna ex hostium telis eripuisset, cum sibi ipse non pepercisset, hie non ad populi Romani laudem, sed ad iudicum crudelitatem videretur esse servatus.

(Cic., In Verr. V, 1.)

DE CRUDELITATE CN. PISŌNIS, DUCIS ROMANI

Cn. Piso fuit memoriā nostrā vir a multis vitiis integer, sed pravus et cui placebat pro constantia rigor. Is cum iratus duci[3] iussisset eum, qui ex commeatu sine commilitōne redierat, quasi interfecisset, quem non exhibebat, roganti tempus alĭquod ad conquirendum, non dedit. Damnatus extra vallum ductus est et iam cervīcem porrigebat, cum subito apparuit ille conimilĭto, qui occīsus videbatur. Tunc centurio supplicio praepositus condere gladium speculatorem iubet, damnatum ad Pisōnem reducit. Ingenti concursu deducuntur; complexi alter alterum, cum magno gaudio castrorum, commilitōnes. Conscendit tribūnal furens Piso, ac iubet ad mortem duci utrumque, et eum militem, qui non occidĕrat, et eum, qui non periĕrat. Quid hoc indignius? quia unus innocens apparuĕrat, duo perībant. Piso adiecit et tertium. Nam ipsum centuriōnem, qui damnatum reduxĕrat, duci iussit. Constitūti sunt in eodem loco perituri tres ob unius innocentiam.

(Sen., De ira I, 18.)

DE VEDIO POLLIŌNE

Cenavit aliquando divus Augustus apud Vedium Polliōnem. Fregĕrat unus ex servis eius crystallĭnum. Rapi eum Vedius iussit nec vulgari quidem periturum morte: murenis obĭci iubebatur, quas ingentes in piscina continēbat. Evāsit e manibus puer et confūgit ad Caesaris pedes, nihil aliud petitūrus, quam ut aliter periret, nec esca fiĕret. Motus erat novitate crudelitatis Caesar, et servum quidem mitti, crystallĭna autem omnia coram se frangi iussit complerique piscīnam.

(Sen., Ibidem, III, 40.)

DE ALEXANDRO VULNERATO

Alexander, cum iam in India vagaretur et gentes, ne finitimis quidem satis notas, bello vastaret, in obsidione cuiusdam urbis, dum circumit muros, sagittā ictus, diu persedēre et incepta agere perseveravit. Deinde, cum, represso sanguine, sicci vulneris dolor cresceret et crus equo suspensum paulatim obtorpuisset, coactus est absistere. «Omnes», inquit, «iurant me Iovis esse filium, sed vulnus hoc hominem esse me clamat.»

(Sen., Epist. 59.)

Комментарии

К Помпею

Ода посвящена другу Горация, Помпею Вару, который вместе с поэтом сражался при Филиппах под начальством Брута против Октавиана Августа. После сражения Гораций вернулся в Италию и примирился с Августом, Помпей же, оставшись верным делу республиканцев, принимал участие в по­следующей борьбе против победителя. В 29 г. по амнистии, объявленной Августом, он возвратился в Рим.

1, 2, 5. о... deducte... Pompei... prime— vocativus.

1—2. mecum tempus in ultimum deducte деливший со мною крайние опасности. (Дословно?)

3. Quiritem (подчеркнуто) мирным гражданином.

6—7. diem mero fregiкоротал дни (вместо день) за вином.

7—8. coronatus... capillos— римляне, собираясь пировать, украшали голову венками и натирались благовониями.

capillos (асc. graecus) можно перевести: украсив венком свои волосы.

malobathro Syria — индийской помадой, привозившейся из Сирии и высоко ценившейся.

10. sensi я пережил, я испытал.

11. fracta — дополнить: est

minaces — подразумевается: воины Брута.

12. solum tetigere mento коснулись подбородком земли— умоляя о пощаде.
15—16. Часть республиканских войск, не пожелавшая сдаться, переправилась, после сражения при Филиппах в Сицилию.

17. obligatam... dapem должный пир («должный» как обязательная жертва Юпитеру в благодарность за счастливое возвращение).

18—19. fessum... latus depone утомленный... расположись. (Дословно?)

25. -ve (связывает apio и tnyrto).

25—26. arbitrum dicet bibendi — на пирах у римлян выбирался по жребию распорядитель пира (arbiter bibendi). Жребий определялся бросанием играль­ных костей; счастливый бросок назывался Venus; поэтому quem Venus... dicet = кому выпадет счастье называться.

27. Edonis... — эдоняне, как и все фракийцы, отличались пристрастием к вину.

К Необуле

1. miserarum est несчастных (девушек) судьба... (отсюда зависят три инфинитива).

amori dare ludum давать волю любви, наслаждаться любовью.

2. mala... lavere смывать беды, прогнать горе.

exanimari metuentes замирать от страха; metuentes — accusatiuus, относящийся к подразумеваемому eas (eas exanimari— асc. cum inf.).

3. patruae verbera linguae (от страха) перед бичующей речью дяди. (Дословно?) — Братья отца (patrui) отличались особой строгостью к племянницам.

4. qualum рабочая корзинка с шерстью — необходимый предмет повседневных занятий римской девушки.

Cythereae (gen. sing.) Киереи, т. е. Венеры, названной так по имени посвященного ей острова Киферы (теперь Китиры, к югу от Пелопоннеса).

puer ales крылатый мальчик т. е. бог любви, Амур.

tela ткань; нить; здесь: пряжа.

5. operosae Minervae трудолюбивой Минервы — так названа богиня как покровительница рукоделия.

Liparaei... Hebri липарца Гебра — с острова Липары около Сицилии.

7. simul... lavit (подразумевается Hebrus) когда он смыл ... (придаточное предложение к предыдущему), перевести свободнее: когда ты видишь его после того, как он смыл. ..

unctos humeros притирания с плеч (дословно?) — для гимнастических упражнений римские юноши натирали тело мазью, которую затем смывали, купаясь в Тибре.

8. eques он и наездник — приложение перевести самостоятельным предложением.

Bellerophon Беллерофонт — могучий всадник, один из любимых мифических героев древности; он укротил крылатого коня Пегаса и с его помощью убил чудовище Химеру.

8—9. pugno... segni pede (abl, causae) ибо ни кулак, ни ноги ему не изменяли.

10—11. catus (est)... iaculari он же искусно поражает копьем.

11—12. celer (est)... excipere и проворно поддевает на рогатину; excipere (подразумевается venabulo: на рогатину) — охотничий термин.

[1] loquier = loqui.

[2] neque opera consulta и без обдуманного намерения, непреднамеренно.

[3] Разумеется ad mortem.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: