4 страница. Ён той згоднасці баіцца.

Бо дабром і згодай вее,

Ён той згоднасці баіцца.

Спіць усё, а дух сусвету

З духам лучыцца зямлі

І адводзіць ліхасць гэту,

Каб шчаслівы ўсе былі.

І ўсім добранька: раслінкам,

Пташкам, рыбе і звяром

І тым беленькім хмурынкам,

Дзе грымеў нядаўна гром,

І тым зоркам нерухлівым,

І тым зоркам, што дрыжаць,

І прасторам тым маўклівым,

Што над зорамі ляжаць;

І цяпер, у часе згоды,

Хоры песень іх чутны,

Голас нейкай асалоды.

Мы жывём – жывуць яны!

Ганна

Я не ведаю нічога!

Ты ж гаворыш, бярэ дзіва.

Так, на свеце ўсяго многа,

Як размысліш унікліва

І падумаеш над гэтым.

А скажы: і краскі жывы?

Ім баліць, як рвеш іх летам?

Сымон

Ну, напэўна, балець будзе.

Можа нават яны плачуць,

Толькі слёзак іх не бачаць,

Ці не хочуць знаць іх людзі!

Ганна

Ах, Сымонка, вось цікава!

Я не буду рваць іх болей:

Хай жывуць сваёю доляй,

Бо на гэта маюць права...

Як дазнаўся ж ты, спытаю,

Аб жыцці тым, што за намі?

Сымон

Я так, Ганя, адчуваю,

Бачу ўласнымі вачамі.

Быў я меншы, жыў я з дзедам,

Ды не з гэтым, а з другім,

І ён многа чаго ведаў,

Шмат гуторылі мы з ім.

Ён і скрыпку даў мне гэту,

Навучыў вадзіць смыком.

Ён памёр у канцы лета,

Я ж вандрую жабраком...

Ганна

Ты – жабрак! Чаму ж так стала?

І ці ж гзта справядліва?

Ты павінен жыць шчасліва,

А табе разгону мала!..

Мне так шкода цябе, шкода:

Ёсць бацькі, ты ж сірата!..

Твая долечка люта,

І пагана, ох, прыгода!

Сымон

Можа так, а можа й не:

Служыць шчасцейка і мне.

Вось паслухай, зрабі ласку:

Раскажу табе я казку.

«То няўдалы,

Непрыкметны быў дубок,

Нехлямяжы, заняпалы

І пахілены набок.

Хто быў дужшы і праворны,

Той грунт лепшы карыстаў,

А слабейшы і пакорны

Жыцце толькі марнаваў.

Дрэвы ўсе раслі, таўшчалі,

А закіданы дубок

За нямашто зневажалі,

І ён быў так адзінок,

Змізарнелы і адметны,

Для другіх дубоў чужы,

З ім быў кожны непрыветны,

Як той камень на мяжы.

Збоку глянуць – дуб нікчзмны

І не варты нікуды.

Ды чужы свет патаемны:

Хто зірне ў нутро, туды?

А ў яго быў кут багаты

Думак розных, спеву, сноў,

Казак вугал непачаты,

З ім парады ветрык вёў,

З ім размовы мелі хмаркі,

Перасмейваліся з ім,

Плывучы ў адзенні яркім,

Тканым сонцам залатым;

З ім улетку, дзень і ночку,

Булькаў светлы ручаёк,

А з палёў, з лясоў дубочку

Нёс навіны матылёк.

Углыбіўшыся ў плынь свету,

З тым злучыўшыся жыццём,

Часта ў жаль яго адзеты,

Ён зрабіўся песняром.

І спяваў ён так прыўдала

У той час, як свет сціхаў,

Што аж неба замірала,

І зямля ўся замаўкала,

І дух згоды ахінаў

Тады ўсё яе стварэнне,

І ўсё слухала той спеў;

Чэзла зраднае насенне,

І знікалі злосць і гнеў.

Ажывала ноч глухая,

Зноў займаўся ясны дзень,

Затраслася сіла злая,

Чуе – кепска; згіне цень.

Сціхла песня – цёмна стала,

Згаслі ўраз усе агні,

І сякера заблішчала

Пры дубовым карані!

Ссеклі злыдні дзіва-дрэва,

Сэрца вынялі з яго,

Каб не чулі болей спеву

Найдзіўнейшага таго,

А дубок без сарцавіны

Злосна кінулі на дол.

Змоўклі песні з той часіны,

Смутна стала навакол;

Толькі зрэдку на світанні,

Як павейваў вецярок,

Журба чулася, стагнанне, –

Плакаў ссечаны дубок.

Шоў тым месцам падарожны

І спыніўся: чуе ён –

Не то голас чый трывожны,

Не то струн балючы звон.

Аглянуўся – нікагутка.

Бліжай к дрэву ён ступіў –

Што за дзіва? што за чутка?

Дуб жалобна галасіў,

Як бы скаргу слаў на кога

Ці на долю наракаў.

Падарожны з дуба тога

Дудку жыва змайстраваў

І пайшоў у свет ён Божы

З тою дудкай жабраваць.

Але ўжо не так прыгожа

Гэта дудка стала граць.

Бо не тое на ёй гралі,

Чым душа яе жыла,

Бо яе дар зневажалі,

Бо нявольніцай была.

Смуткавала дудка тая

Аб тых родных каранёх,

Аб праўдзівых песнях краю,

Мілым лузе і палёх.

Толькі ж раз яна пачула

Родны голас, родны зык:

Воля, ласка ёй вярнула

Злымі выняты язык.

А за момант ласкі, волі

Ўсё гатова дараваць,

І за гэта сваю долю

Стала дудка выслаўляць.

А як волю ўсю пачуе,

Дрэва тое ажыве,

Песня-радасць запануе,

У прасторы паплыве,

А на тых яго карэннях

Дрэвы новыя ўзрастуць

І другому пакаленню

Тую песню дапяюць».

Скончыў хлопчык казку-гора

І галоўку пахінуў,

Зноў Сымонку, як учора,

Нейкі смутак агарнуў.

Ганна слоўка не ўраніла

І маўчала, як і ён,

Бы жуда іх ахапіла,

Надышла з усіх старон.

І раптоўна Ганна ўстала,

Міг – памкнулася маўчком,

Абняла, пацалавала

Крэпка-крэпка і прапала

У садку за вішнячком.

А на ўсходзе чырвань грае,

Цень радзее, нікне мрок,

І зямелька ўжо вітае

Новы радасны дзянёк.

[1]Стажары – назва групы з сямі зорак у сузор’і Цяльца.

[2]Вератнік – частка загону.

[3]Духоўніца – духоўнае завяшчанне.

[4]Задаць наджэгі – набіць, пакараць.

[5]Жагялі (польск.) – парусы.

[6]Шалыга – круцель, хлус.

[7]Шалахта – балбатун, лапатун.

[8]Шэлег – тут у сэнсе: нічога не варта.

[9]Летнік – летняя дарога.

[10]Бусак – багор.

[11]Торп – скірда.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: