Массаның ақауы және ядроның байланыс энергиясы

Көптеген ядролар орнықты болғандықтан, нуклондар арасында
ядролық (күіиті) әсврлесу бар. Ядролы қ әсерлесу деғеніміз таңбасы бірдей
зарядталған протондардың тебілетініне карамастан, ядролардың
орныктылығын камтамасыз ететін тартылыс күші.

Ядролардың байланыс энергиясы Е_байл дегеніміз ядроны күраушы
нуклондарға кинетикалык энергия бермей-ак, ядроны нуклондарға
ажыратуға жасалатын жүмыска тең физикалык шама.

Энергияның сакталу заңынан ядро түзілген кезде, ядроны оны күраушы
нуклондарға ажыраткан кезде жүмсалатындай энерғия бөлінуі кажет.
Ядроның байланыс энергиясы ядродағы барлык нуклондар энергиялары мен олардың еркін күйдеғі энергиялары арасындағы айырымы болып табылады.

Атом ядросындағы нуклондардың байланыс энергиясы:

E=mc²=[Zm_p+(A-Z)m_n-m_я ]с²=[Zm_H+(A-Z)m-M c²]

мұндағы т_р, т_п, т_я - сэйкесіншепротонның, нейтронның жэне ядроныңмассалары; т_н = т_р+т_п- сутегі атомының массасы; М_а-берілғензаттың атомдык массасы.

Байланыс энергиясына сәйкескелетін т массасы

Nm= =Zm_p+(A-Z)m_n-m_я

ядро массасының ақауы деп аталады. Барлык нуклондардың массасы
олардан ядро түзілғен кезде осы шамаға азаяды.

Меншікті байланыс энергиясы деп бір нуклонға келетін байланыс
энергиясын айтады:

Ол атомдық ядролар-дың орнықтылығын (мыктылығын) сипаттайды,
яғни _байл көп болған
сайын, ядро орнықты
болады.

Суретте меншікті
байланыс энергиясының массалық санға тәуелділігі келтірілген. Көбіне Периодтык кестенің ортаңғы бөлігіндегі ядролар (28 < < 138) орнықты болып келеді. Бұл ядроларда _6айл ~ 8,7 МэВ құрайды (салыстыру үшін, атомдағы валенттік электронның байланыс энергиясы шамамен 10 эВ, яғни миллион есе аз екенін көруге болады). Ауыр ядроларға карай откен сайын меншікті байланыс энерғиясы азая береді, ядродағы протондар саны арткан сайын олардың кулондык тебілу энергиясы да арта береді (мысалы, уран үшін ол 7,6 МэВ күрайды). Сондықтан нуклондар арасындағы байланыс күштіліғі азайып, ал ядроның орныктылығы да кемиді.

1) Ауыр ядроларды жеңілірек ядроларға бөлу; 2) жеңіл ядролардың бір бірімен ауырырак ядроға бірігуі энергетикалық тиімді. Екі проңесс кезінде де энергияның көп мөлшері болінеді; Бүл проңестер практикада жүзеге асырылған: ядроның бөліну реакңиялары жэне ядроның термоядролык синтез реакңиялары.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: