Электромагниттік толқындардың диапазонында қандай толқындар кездеседі? Олар тірі ағзаларға қалай әсер етеді?

Электромагниттік спектр - электромагниттік толқындарының барлық диапазондарының жиынтығы. Электромагниттік толқындар теледидарда және радиохабарда, телекоммункацияда, сонымен бірге тамақ әзірлеу үшін де қолданылады.

Электромагнитті толқындарының диапазоны[өңдеу]

Электромагниттік толқындар шкаласы (v < 10²¹ Гц) төменгі жиілікті толқындар мен радиотолқындардан бастап, гамма сәулелерге дейінгі (v < 1021 Гц) аралықты қамтиды. Жиілік пен ұзындықтарына байланысты әр түрлі электромагниттік толқындарды шартты түрде шығарып алу және тіркеу тәсіліне, затпен өзара әсерлесу сипаты бойынша диапазондарға бөледі. Төменгі жиілікті толқындар шығару, радиотолқындар, инфрақызыл сәулелер, көрінетін жарық, улътракүлгін сәулелер, рентгендік сәулелер жәпе - гамма шығару деп диапазондарға бөлу қабылданған (II форзацтағы 1-кестені қараңдар).

Төменгі жиілікті толқындар[өңдеу]

Бұл толқындарды арнайы жасалған генераторлар мен айнымалы токтың генераторлары шығарады. Электрлік приборлар мен электрлік қозғалтқыштардың басым көпшілігі жиілігі 50—60 Гц айнымалы токпен қоректенеді.

Радиотолқындар[өңдеу]

Радиосәулелерді шығаратын генераторлармен таныссыңдар. Олардың толқын ұзындықтары 10⁻⁶м-ден 5 ·10⁴ м-ге дейінгі аймақты қамтиды. Бұл өткен параграфтардан өздеріңе белгілі.

Инфрақызыл, көрінетін жарық және ультракүлгін сәулелер шығару[өңдеу]

Толқын ұзындығы 2 мм-ден 760 нм-ге дейінгі, жылулық және электрлік әсерлерден молекулалар мен атомдардың тербелісі кезінде инфрақызыл сәулелер шығады. Оны 1800 ж. Гершель ашқан еді.

Инфрақызыл толқындарды кейде жылулық сәуле деп те атайды. Адамның көзіне әсер етіп, көру сезімін туғызатын электромагниттік толқынның бөлігін көрінетін жарық дейді. Ол ұзындығы 380 нм (күлгін түс) мен 760 нм (қызыл түс) толқын аралықтарында болады және электромагниттік толқындардың диапазонында өте шамалы бөлікті құрайды.

Толқын ұзындығы 400 нм-ден 10 нм-ге дейін болатын улбтракүлгін сәулелерді шапшаң электрондардың әсерінен туындайтын солғын разряд арқылы алады.Ультракүлгін сәулелерді 1801 жылы И. Риттер мен У. Волластон алғаш рет шығарып алған. Ультракүлгін сәулелер де инфрақызыл сәулелер сияқты көрінбейді. Бірақ химиялык активтігі жоғары. Шыны ультракүлгін сәулелерді жақсы жұтады. Зерттеу жұмыстарында кварц немесе арнайы жасанды кристалдар қолданылады. Бұл сәулелерді атомдар немесе молекуладағы электрондар бір энергетикалық денгейден екінші деңгейге ауысқан кезде шығарады. Онымен толығырақ VI және VII тарауларда танысасыңдар.

Рентген сәулелері[өңдеу]

1895 жылы В. Рентген толқын ұзындығы 10 нм-ден 10⁻³нм болатын, ультракүлгін толқындар ұзындығынан қысқа сәуле шығарудың түрін ашты. Рентген сәулелері шапшаң электрондар мен зарядталван бөлшектер кенет тежелгенде пайда болады. Қолданылу аймағы өте кең рентген сәулелерінің көзі рентген түтіктері болып табылады. Рентген бұл сәулелердің қасиеттерін зерттеу арқылы олардың жұтылуы түрліше екенін анықтады. Көбірек жұтылатын сәулелерді жұмсақ, нашар жұтылатын сәулелерді қатқыл рентген сәулелері деп атаған.

Гамма-сәуле шығару[өңдеу]

Электромагниттік сәуле шығарудың ішіндегі толқын ұзындығы ең қысқасы — гамма-сәулелер. Олардың толқын ұзындығы 10⁻¹⁰м мен 3 · 10⁻¹³ м аралығында болады. Гамма-сәулелер қозған атом ядроларында және радиоактивті ыдырау құбылысы кезінде шығарылады. Оның көзі Жер бетінде де, ғарышта да кездеседі.

Ғарыштан келетін электромагниттік сәуле шығарудың кейбір бөлігі ғана Жер атмосферасында жұтылмай өтеді. Ал гамма-сәуле шығарудың барлығы дерлік Жер атмосферасының озон қабатында жұтылады. Жер бетіндегі тіршіліктің өмір сүруі тікелей осы озон қабатының сақталуына байланысты. Электромагниттік сәуле шығарудың жеке түрлерінің арасындағы сапалық айырмашылық толқын ұзындықтары қысқарған сайын байқала бастайды. Қысқа толқынды электромагниттік сәулелерде корпускулалық қасиеттер басым. ^[1]

Электромагниттік спектрдің қасиеттері[өңдеу]

· Барлық электромагниттік толқындардағы магниттік күштің бағыты толқынның толқынның таралу бағытына перпендикуляр бағытталған.

· Электромагниттік толқындардағы электрлік күштің бағыты магниттік күшке де, толқынның қозғалысының бағытына да перпендикуляр.

· Электромагниттік толқындардағы магниттік күштің қуаты әрдайым электрлік күштің қуатына тең.

· Электромагниттік толқындар бірнеше үздіксіз толқындардан тұрады, олар әр түрлі болып топтасуы мүмкін, олардың кішкентай бөлігі ғана көрінерлік болуы мүмкін.

· Электромагниттік толқындар сонымен қатар элетр және магнит өрістерінің дірілдеуші (вибрацияланған) толқындары ретінде де қарастырылады, олар затта немесе барлық көлем бойынша таралады.

Оптикалық спектр[өңдеу]

Оптикалық спектр (грек. optіke – көзбен қабылдау жөніндегі ғылым, лат. spectrum – көрсету, бейнелеу) - көрінетін жарықты, инфрақызыл және ультракүлгін сәулеленулерді қамтитын электромагниттік толқындардың жиынтығы.^[2]

Оптикалық спектрлер – толқын ұзындығы диапазоны 103 – 10 – 3 мкм аралығындағы электрмагниттік сәуле шығару спектрлері. Оптикалық спектрлер шығару спектрлері (эмиссиондық спектр деп те аталады), жұту спектрлері (абсорбциялық спектрлер), шашырау және шағылу спектрлері болып ажыратылады. Оптикалық спектрлер физиканың бір саласы – спектроскопиядазерттеледі. Оптикалық жарыққа электромагниттік толқындар шкаласының инфрақызыл, көрінетін және ультракүлгін сәулелерінің диапазоны жатады. Түріне қарай оптикалық спектрлер сызықтық (жеке спектрлік сызықтардан), жолақтық (тығыз орналасқан спектрлік сызықтардан тұратын жолақтар) және тұтас (толқын ұзындығының кең ауқымын қамтитын) спектрлер болып бөлінеді. Тұтас спектрді термодинамикалық тепе-теңдіктегі қызған қатты денелер мен сұйықтықтар шығарады. Тұтас спектрдегі энергияның толқын жиілігі бойынша таралуы М.Планктың сәуле шығару заңына бағынады (қ. Жылулық сәуле). Сызықтық спектрлер атомдардағы электрондардың энергия деңгейлері арасындағы кванттық ауысу нәтижесінде пайда болады (қ. Атомдық спектр). Қарапайым молекулалардың электрондық, айналмалы және тербелмелі энергия деңгейлері араларындағы ауысулар жолақтық спектр береді (қ. Молекулалық спектрлер). Сызықтық және жолақ спектрлерді сиретілген газдар мен булар шығарады. Оптикалық спектрді тіркеу үшін фотографиялық әдістер, сонымен қатар ультракүлгін сәулелер диапозонында фотоэлементтік әдістер мен фотондар есептеуіштері, ал инфрақызыл сәуле диапозонында термоэлементтер мен болометрлер кеңінен қолданылады. Заттардың құрылысын, құрамын зерттеуде оптикалық спектрдің маңызы зор.

Радиотехника - радио диапазонындағы электромагниттік тербелістер мен толқындар арқылы генерациялау және күшейту, тарату, қабылдау тәсілдері мен оларды пайдалану мәселелерін зерттейтін ғылым. Электромагниттік тербелістер мен радио диапазонындағы толқындарды радиобайланыста, телевизацияда, радиолокация мен радионавигацияда, ондай-ақ технологиялық процесстерді бақылау және басқаруда, тағыда басқа ғылыми-зерттеулерде пайдаланып технология саласы да радиотехника деп аталады. Радио диапазонына толқын ұзындығы ондаған км -ден мм -дің ондаған бөліктеріне дейін электромагниттік толқындар жатады.

Радиотехниканың дамуы[өңдеу]

Радиотехника дамуында ‘’’М. Фарадейдің’’’ электр және магнит өрістері туралы ілімі, Дж. К. Максвеллдің электр және магниттік құбылыстарды теңдеулер жүйесі арқылы сипаттап беруі, маңызды роль атқарды. Электро толқындарды эксперимент жүзінде байқаған және оны зерттеген Г. Герц болды. А. С. Попов электро толқындарды генерациялау және қабылдау негізінде сымсыз байланыс жасау мүмкіндігін тұңғыш рет 1895 жылы 25-сәуіріс жүзінде дәлел берді. Бұл күні КСРО-да радио күні тойланып өтті. Радиотехниканың күшті қарқынымен дамуына электрондық лампаның пайда болуы зор ықпал етті. Генераторлық лампаның жасалуы өшпетін тербеліс алуға мүмкіндік берді. Электрондық лампаларды жетілдіру саласында кеңес ғалымдары М. В. Шулейкин, М. А. Бонч-Бруевич, Л. И. Мандельштам, Н. Д. Папалекси және тағыда басқалары елеулі еңбек етті. 20 ғ-дың 20 жылдары радиотелеграфтық байланыспен қатар радиохабар тарату да кеңінен дами бастады. Арнаулы шамдарды пайдаланатын радиотолқындар диапазоның кеңдігі артырылды. Орыс ғалымы В. П. Вологдин жасаған жоғары жиілікті индукторлық машина негізінде 1925 жылы Москва мен Нью-Йорк арасында тікелей радиобайланыс орнатылды. 20 ғ-дың орта кезінде телевизия пайда болды. Қозғалмалы объектілерден берілеті ақпаратгфң мол болу себебі бұл байланыс өте жоғары жиілікті тербеліс арқылы ғана жүзеге асырылады. Осы салада Б. А. Введненский, А. Н. Шукин, В. А. Фок, А. Зоммерфельд және тағы басқа ғалымдар үлкен еңбек сіңірді

Осы күн радиотехникасы[өңдеу]

Радиотехник қазіргі кезде адамзат өмірінің барлық саласында қолданады Мысалы:

· Кез келген қашықтықты радиотелефон байланысын орнату

· Кескін, чертеж, сурет, газет матрицаларын тарату

· Тез әрекетті телеграфтық радиобайланыс жасау

· Космос объектілері мен Жер, космостық аппараттарының өз арасында тікелей байланыс орнатылады

· Алыс қашықтықтағы пункттермен радио, телевизиялық байланыс жасау үшін пайдаланатын Жердің жасанды серіктері ретрансляциялық станция ретінде байланыс линиясының құрамына еніп отыр.

Радиотехника тәсілдері автоматты басқару, реттелу және информацияны өңдеу жүйелерінің негізін құрайды. Осыған орй радиотехника жетістіктері электронды есептеуші машиналарды жетілдіруге мүмкіндік берді. Мысалы, алғашқы электрондық шамдармен жұмыс істесе, лдан кейінгі кезде машиналар жартылай өткізгішті элементтермен, ал соңғы кездегі машиналар жартылай өткізгішті интегрралсхема негізінде жұмыс істейтін болды. Бұл салада оптикалық электрониканың голографияның, криогендік электрониканың келешегі зор.

Радиотехниканы өнеркәсіп пен халық шаруашылықта қолдануы[өңдеу]

Жоғары жиілікті қыздыру қондырғылары:

· аса таза металлдарды алуда

· болат бұйымдарының беттік қабатын шынықтандыру кезінде

· ағаш, керамика, астық өнімдерін кептіруде

· тамақ өнеркәсібінде

· медицинада қолданылуда.

Радиотолқындар қолданысы метеорология ғылым саласымен тығыз байланысты. Бұған радиотолқындардың таралуында тигізетін әсерін зерттеу нәтижесінде іске асырылатын радиометеорология тікелей мысал бола алалады. Атмосфералық радиобөгеулерді зерттеу негізінде радиоастрономия пайда болды. Оптикалық телескоптармен байқалмайтын әлем аймақтары радиотелескоп арқылы зерттеледі. Радиотелескоптар арқылы пульсарлар ашылды, біздің Галактиканың көзге көрінбейтін ядросы зерттелді, астрономиялық жаңалықтар ашылды. Радиотехниканың дамуы үшін Халқаралық ғылыми радиоодақ, Халқаралық радио консультативтік комитеті, радиожиілікті бөлу жөніндегі Халықаралық комиссия сияқты ұйымдар да маңызды жұмыс атқарды.

Жиіліктер[өңдеу]

1. 6 тГц-ке дейінгі жиіліктер диапазонындағы электромагниттік тербелістер және радиотолқындар туралы, оларды қоздыру, күшейту, тарату және қабылдау әдістері туралы ғылым саласы.

2. Аталған тербелістер мен толқындарды радиобайланыста, радиохабарды таратуда, теледидарда, радиолокацияда, радионавигацияда және т.б. салаларда қолдануды жүзеге асыру жөніндегі техника саласы.Радиотехника ғылым саласы ретінде тербелісті қоздыру, күшейту, тарату,қабылдау; антенна техникасы; радио- толқынның түрлі ортада таралуы;бөгеуілге орнықтьшық теориясы; сигналды (дыбыс, бейне, түрлі деректер)жазу және жаңғырту сияқты көптеген салаларға бөлінеді;

3. Радиоауқымдағы электр-магниттік тербелістер мен толқындар және олардың генерациясы, күшейтілуі, сәулеленуі, қабылдануы және пайдалануы туралы ғылым;ақпаратты таратуда радиоауқымдағы электомагниттік тербелістер мен толкындарды қолдануды іске асыратын техника саласы.

Қауіпсіз болып табылатын тоқ күші 0,01A (әлсіз тоқтың өзі нерв жүйесінің қызметінде байқалады) төмен; ал 0,1A жоғары болатын тоқ адам өмірі үшін қауіпті. Қауіпті болатын дәрежедегі тоқ ағза бойында таралатын тоққа тәуелді түрде жүріп отырады. Мысалы, бұлшықеттен өткен тоқ оның жиырылуына әкеледі. Сонда бұлшықеттің реакциясы берілген тоқ күшіне, оның әсер ету ұзақтығына байланысты. Егер қандай да бір табалдырық мәнінен тоқ күшінің мәні аз болса, онда жиырылу қысқа мерзімді болады да, ал импульс болмайды. Жиырылғаннан кейін бұлшықет босаңсу үшін біршама уақыт қажет. Сол себептен егер импульс аралығы бірінен кейін бірі болатын болса, онда бұлшықет босаңси алмайды және оның жиырылуы қозған импульс беретін уақыт сияқты созылады. Бұлшықеттің мұндай күйін тетанус деп атайды. Тұрақты тоқтың импульсі айнымалы тоқ сияқты әсер береді. Бұлшықеттің тетаникалық жиырылуына мысал ретінде адам тоқ жүретін жалаң сымды ұстаса, оны өздігінен жібере алмайды. Импульсті тоқтар жүректің, нерв талшықтарының, бұлшықеттердің стимуляциясы үшін қолданады. Оның мақсаты олардың жиырылуының немесе өткізу функциясының қалпына келуі болып табылады. Жүрек арқылы өтетін қысқа мерзімді импульсті тоқ мембрананың қалыпты деполяризациясын және миокарда бұлшықетінің синхронды жиырылуының пайда болуына әкеледі. Реанимация кезінде осы мақсатта арнайы аппарат дефибриллятор пайдаланылады. Соған сәйкес амплитудасына, импульс формасы мен ұзақтығына байланысты тоқ ағзаға әртүрлі физиологиялық әсер етеді. Материалдар мен әдістер. Аз мөлшердегі электр тоғы (0,01-0,025A) тыныс алу жолдарының бұзылуына (тыныс алу бұлшықеттерінің жиырылу жағдайында), жүректің жиі соғысына әкеледі. Ал өте жоғары болатын тоқ (0,1A) жүректің қайтымды немесе қайтымсыз тоқтауына әкеліп соғады. Сонымен қатар электр тоғының әсері ақуыздардың денатурациясын, жылулық эффекті - күюді тудырады. Кез келген биологиялық жүйе гетерогенді болып табылады. Жүйені құрайтын бөліктерінің тоқ күшіне кедергісі кең диапазонда жатады (мысалы, ρқан=1,66 Ом·м, ρқұрғақ тері=105 Ом·м). Ағзаның кедергісі негізінде терінің кедергісімен анықталады. Ол өз кезегінде оның күйіне тәуелді: қалыңдығы, ылғалдылығы және т.б. Ағза ішінде тоқ негізінде қан мен лимфа тамырлары, нерв талшықтарының қабығы мен бұлшықет бойымен таралады. Ағзаның күйі қабыну үдерістерінде өзгеріске түсетінін де тәжірибе жүзінде бақылауға болады. Кедергінің кемуі әсіресе, денеден тер мөлшерден тыс шыққанда байқалады. Қандай да жүйенің кедергісі активті (тері)және реактивті(мембрана) кедергілермен анықталады. Мысалы, тірі ағзаларда конденсатор ролін биологиялық мембрана атқарса, ал индуктивтілік қасиет ағзада байқалмайды. Ал бұлшықет талшығын алсақ, оны қоздыру үшін қажетті ұзақтығы ең аз уақыттан аспайтын тоқ тітіркендіреді. Тоқтың жиілігі артқан сайын (105Гц), тітіркендіру ұзақтығы төмендеп, тоқ бұлшықеттің жиырылуын тудырмайды. Осы жағдайда ол тек кана жылулық әсер береді. Бұл кезде 10-15мА болатын тоқ медицинада кеңінен қолданылады. Электромагниттік өрістің жылулық әсері оның иондарға, бейтарап бөлшектерге әсері арқылы анықталады. Электр өрісінің әсерінен бейтарап молекулалар поляризацияланады және ығысу тогының пайда болуына әкеледі. Тұрақты тоқтың алғашқы әсері иондардың қозғалысымен, олардың бөлінуімен және ұлпалардағы әртүрлі элементтердің концентрациясының өзгерісімен байланысты. Айнымалы өрістегі бөлшектердің тербелісі үйкелумен (жанасу) жүреді, яғни жылулық энергия бөлінеді. Сыртқы өрістің жиілігі азайған сайын бөлшектердің тербеліс жиілігі де төмендейді және жылулық шығын да азаяды. Басқа жағынан алғанда электрондардың (деформациялық поляризация жағдайында) немесе молекулалардың (бағытталған поляризацияда) жиілігі артқан сайын өзінің кеңістіктегі орнын өзгертуге үлгере алмайды да, жылулық шығынға соқтырады. Осыдан тербеліс жиілігі қандай да бір мәніндегі жылулық эффектісі (жұтылу резонансы) максимал болады. Бұл сыртқы өрістің жиілігі бөлшек тербелісінің өзіндік жиілігімен сәйкес келу жағдайында байқалады. Мысалы, бағытталған поляризация жағдайында судың молекуласы жұтылу максимумы жиілігі 1010Гц жатады, яғни аса жоғары жиілік диапазонында (АЖЖ) жатады. Судың молекуласының бағытталған поляризациясы тірі ағзалардың электромагниттік сәулесінің жұтылуында негізгі роль атқарады. Сол себептен су құрамы көп болатын ұлпалар (мысалы, бұлшықет және қан) басқаларға қарағанда (майлы және сүйекті ұлпа) тез қызады. Электромагниттік өрістің энергиясының өгерісі бірлік көлемде уақыт бірлігінде (меншікті қуат) мынаған тең:, 0 d tgeeE w+E s=2 2 P Мұндағы: σ -өткізгіштік, Е - электр өрісінің кернеулігі, ω - айнымалы электр өрісінің жиілігі, ε - диэлектрлік өтімділік, tgδ – диэлектрлік шығынындағы тангенс бұрышы. Бұл теңдеудегі бірінші қосылғыш өткізгіштік есебінен шығындалатын энергияны (джоульдік), ал екінші қосылғыш еркін зарядтары болмаған кездегі диэлектриктің шығынын көрсететін шама. Сәуле шығарудың жиілігі мен ұлпаның диэлектрлік өтімділігі артқан сайын өту тереңдігі азаяды. Өту тереңдігі өшу коэффициентіне кері пропорционал болады: d=1/α Ұлпада қаншалықты су мөлшері көп болса, соншалықты өту тереңдігі де азаяды. Мысалы, ультра жоғары жиілікті - толқынның (ν=3·108…3·109 Гц) өту тереңдігі ұлпаның бұлшықеті мен тері үшін шамамен 4 см құраса, ал май және сүйекті ұлпада – 20 cм. Бұл көрсеткіштер аса жоғары жиіліктегі - толқын үшін осыған сәйкес 2 см және 10 см құрайды. Биологиялық ұлпалар мен мүшелер әртүрлі кедергілі түрлі түзілістер болып табылады. Олар өз кезегінде электр тоғының әсерінен өзгеріске ұшырайды. Дененің бетіне орналастырылған электродтар (биологиялық жүйені электр тізбегімен қосатын арнайы формалы өткізгіштер) аралығындағы ағзаның электр өткізгіштігі терінің кедергісі мен тері қабаттарының кедергісіне тәуелді. Терінің кедергісі бірінші кезекте оның күйімен: қалыңдығы, жасымен, ылғалдылығымен және т.б. анықталады. Ылғалдылық, денеден шыққан тер кедергіні анағұрлым азайтады, аз мөлшердегі кернеудің өзінде ағза арқылы тоқты туғыза алады. Сол үшін ұлпалар мен мүшелердің электр өткізгіштігі диагностикалық көрсеткіш ретінде пайдаланылады. Мысалы, суық тигенде жасуша ісінеді, соған сәйкес жасуша аралық қосылыстардың қимасы азаяды және электр кедергісі артады; денеден тер шығаратын физиологиялық құбылыстар терінің электр өткізгіштігінің артуымен жүріп отырады [1]. Айта кететін жағдай, биологиялық ұлпалардың диэлектрлік өтімділігі мен өткізгіштігі түсетін сәуленің жиілігіне тәуелді және ұлпалардағы судың, иондардың, дипольды молекулалардың мөлшерімен анықталады. Микротолқынды сәуленің алғашқы биологиялық әсері жылулық эффектіге алып келеді. Ал жоғары жиілікті және аса жоғары жиілікті сәулелену сәулеленетін объектінің өне бойына қызуын туғызады. Толқын ұзындығы азайған сайын ұлпаға өту тереңдігі төмендейді, ол өз кезегінде тек беткі қабаттарды қыздырады. Жоғары жиілікті және аса жоғары жиілікті сәулеленуден пайда болған қызу бірқалыпты емес екенін тәжірибе жүзінде анықталады. Кейбір жерлерде жергілікті қызу пайда болуы мүмкін. Аса жоғары жиілік - сәуленің жылулық емес эффектісі қандай да бір молекулалардың резонанстық жұтылуы себебінен болады. Аса жоғары жиілік - диапазонында фосфолипидтердің полярлы бастарының айналмалы тербелісінің жиілігімен (109 Гц), байланысқан судың сипаттамалық жиілігі (108- 109 Гц), еркін сулардың жиілігімен (1010 Гц) және т.б. анықталады. Бұл жағдайда сәуле шығару ұлпа температурасын жалпы жоғарлауы болмаса да, жеке молекулалардың энергиясының өзгерісін туғызады. Мысалы, байланысқан судың молекулаларының сәуле энергиясының резонанстық жұтылуы биомолекулалардың гидратты қабатының бұзылуына алып келеді. Осыдан олардың конформациясының өзгерісі пайда болады. Аса жоғары жиілікті сәулеленудің ұзақ уақыт қолдануы ұлпаларда оттегінің мөлшерінің және жұмыс жасау қабілетінің төмендеуіне, ағзаның тез шаршауына және т.б. әкеліп соқтырады. Жоғары жиілікті тоқ хирургияда ұлпаларды жалғау үшін (диатермокоагуяция) және кесу үшін (диатермотомия) пайдаланылады. Ал электр өрісі әсерінен дәрілік заттардың иондары тері арқылы ұлпаға өтеді. Заттардың теріс зарядталған бөлшегі (анионы) катодқа, оң заряды анодқа тартылады. Мысал ретінде тұрақты тоқпен әсер ету әдісінің бірі гальванизация әдісі мен дәрілік заттардың электрофорезін айтуға болады. Тәжірибе жүзінде калий иодын (KI) алсақ, онда K+ ионы анодқа, ал I - ионы катодқа қарай бөлінетініне студенттер көз жеткізеді. Ал электромагниттік толқын зат молекуласын поляризациялайды да, электр диполі түрінде периодты қайта бағыттайды. Сонымен қатар электромагниттік толқын биологиялық жүйелердің иондарына әсер етеді және айнымалы өткізгіш тоқ пайда болады. Ол өз кезегінде заттың қызуына әкеледі. Микротолқындардың энергиясының максималды жұтылуы бұлшықет пен қан, сүйек және майлы ұлпада су аз болғандықтан олар аз қызады. Жұтылу коэффициенттері әртүрлі электромагниттік толқындардың шекарасында, мысалы, су құрамы көп және аз мөлшерде болатын шекарады тұрғын толқындар пайда болады. Бұл толқындар жергілікті ұлпаларды қыздырады. Ұлпалары тез қызатын аймақтарға қанмен аз қамтылатын, яғни терморегуляциясы нашар жерлер жатады, мысалы көздің бұршағы, шыны тәріздес денелер және т.б. [2] Сонымен қатар электромагниттік толқындар биологиялық үрдістерді өзгертеді. Сонда сутекті байланыстарды үзеді де, ДНК және РНК-ның макромолекулаларының бағытына әсер етеді. Нәтижелер және оны талқылау. Негізінде электромагниттік толқындар дене бөлігіне түскенде оның бір бөлігі тері бетінен шағылады. Шағылу дәрежесі ауаның және биологиялық ұлпалардың диэлектрлік өтімділігінің түрлілігіне байланысты. Егер электромагниттік толқындармен сәулелену дәрежесі алыс қашықтықта (белгілі бір арақашықтықта) жүргізілсе, онда электромагниттік толқындардың энергиясының 75 %-на дейін шағылады. Электромагниттік толқындардан сәуле алғанда (сәуле шығаратын құрал сәуле алатын бетпен жанасқанда) ағза ұлпасы қабылдайтын қуат генерацияланатын қуатқа сәйкес келеді. Сонымен қорыта келгенде электромагниттік толқындардың биологиялық ұлпаларға ену тереңдігі осы ұлпалардың толқын энергиясын жұту қабілеттілігіне тәуелді, ол өз кезегінде ұлпалар құрылысымен (басты жағдайда судың мөлшеріне) және толқындардың жиілігімен анықталады.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: