Галогендеу реакциясы

СН₄ + СІ₂ ^{250-400 С} СН₃СІ + НСІ

N₂

Метан азотты ортада фтормен әрекеттеседқ: СН₄ + 4F₂ CF₄ + 4HF Хлормен реакция 300 С және жарық сәулесінің ультракҮлгін сәулесқ арқылы қтеді. Реакция механизмінің жағдайлары:

1. Инициациялау:

hn (жарық)

Сl: Cl Cl + Cl

CH₄ + Cl CH₃ + HCl; тізбектің өсуі

CH₃ + Cl₂ CH₃Cl + Cl

хлорлы метил

хлор атомы CH₃Cl немесе CH₃ -пен әрекеттеседі:

CH₃Cl + Cl CH₂Cl + HCl

CH₂Cl + Cl₂ CH₂Cl₂ + Cl

хлорлы метилен

CH₂Cl₂ + Cl CHCl₂ + HCl

CHCl₂ + Cl₂ CHCl₃ + Cl

хлороформ

СHCl₃ + Cl CCl₃ + HCl

CCl + Cl₂ CCl₄ + Cl

төртхлорлы көміртек

тізбектің үзілуі:

Cl + Cl Cl₂; CH₃ + Cl CH₃Cl; CH₂Cl + Cl CH₂Cl₂

Хлорлану реакциясы - қздқгқнен қтеді. Осы Үзқлу процесінде талғампаздық ққбылыс байқалады: ­үшіншілік С атомының активтілігі 2-лік С атомынан жоғары болады.

СH₃

|

CH₃ - CH; CH₃ - CH₂ - CH₂ - CH₃ III>II>I

|

CH₃

Cl

t C |

CH₃ - CH₂ - CH - CH₃ - Cl₂ CH₃ - CH₂ - C - CH₃ +HCl

| S_R |

CH₃ CH₃

Изопентан, 2 метилбутан 2 хлор, 2 метилбутан

Бромдану реакциясы - талғаушылығы жоғары өте жай қтеді.

CH₃ CH₃ CH₂Br

| | |

CH₃ - CH +2Br₂ CH₃ - C - Br + CH₃ - CH +2HBr

| | |

CH₃ CH₃ CH₃

99% 1%

үшіншілік бромбутил 2 метилбромпропан

2 метил 2 бромпропан

CH₃ CH₃ CH₃

| | |

CH₃ - CH + Cl₂ CH₃ - C - Cl + CH₃ - CH -CH₂Cl + 2HCl

| |

CH₃ CH₃

29% 48%

^{немесе сәуле}

Нитрлеу.

Нитрлену реакциясы. Алкандарды сқйытылған HNO₃ қыздырғанда сутек атомдарын нитро- NO₂- тобымен орынбасып, нитроалкандар тҮзқледқ (М.И.Коновалов реакциясы,1899).

СН₃СН₂СН₃ + НО – NО₂ СН₃ СНСН₃ + Н₂О

NО₂

3. Сульфохлорлау және сульфототықтыру.

Сулфохлорлау: Алкандарды сульфохлорлау. Ультракулгін сәуленің әсері арқылы алкандар SO₂ және Cl₂ -мен әрәкеттесіп, алкансульфоқышқылдарының хлорангидридқн (R - SO₂Cl) түзеді.

Ультракулгін сәулесі арқылы хлор атомдары және бос алкил радикалдары түзіледі. Алкил радикалдар SO₂ мен әрекеттеседі.

R­H + SO₂ + СІ₂ R- SО₂- СІ + НСІ

Сульфототықтыру:

Алкандарды сульфототықтыру оттек қатысында, ультракулгқн сәулесқнқң әсерқ арқылы алкандар SO₂ әрекеттеседі де, R-SO₃H алкансульфон қышқылы түзіледі

Осы реакция жүру үшін үздіксіз ультракулгін сәуле қажет. Себебі, осы жағдайда ғана алкандардан бос радикалдар түзіледі:

2R­H+2SO₂ +O₂ R­SO₂ OH алкансульфоқышқыл

Жану.

6. Тотығу.

Ауадағы оттек немесе кәдімгі тотықтырғыштар (KMnO₄, K₂CrO₄, K₂Cr₂O₇) алкандарды жоғары температурада тотықтырады, нәтижесінде көміртек тізбегі үзіліп, көбінесе соңғы өнім қышқылдар түзіледі. Бұлармен бірге тотығудың соңғы өнімі – СО₂ де алынады. Оттекті қосылыстардың практикадағы маңыздылығы алкандарды тереңірек зерттеуге мәжбүр етті.

7. С-С – байланыстың үзілуі (крекинг). рекинг (термиялық айналу) t C - 500⁰C жоғары болса, алкандар тқрақсыз, сутек пен тқменгі молекулалық массалы кқмірсутектер түзіледі. Осы реакцияларда С - Н және С - С байланыс гомолитті ыдырайды. Алкандардың термиялық ыдырауын крекинг деп атайды. Ол екіге бқлінеді: термиялық және катализдқк крекинг. Кқмірсутектердің крекингке ең қиын түсетіні - метан (СН₄)

..

І СН₃ + СН₂СН₂СН₃

СН₃ – СН₂ – СН₂ – СН₃..

ІІ СН₃ СН₂ + СН₂СН₃

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: