Лекцыя № 11 Назоўнік як часціна мовы. Лексіка-граматычныя разрады назоўнікаў. Лік і род назоўнікаў.

Назоўнік – самастойная часціна мовы, якая аб’ядноўвае словы з прадметным значэннем (абазначае прадмет), мае самастойныя граматычныя катэгорыі роду, ліку, склону. У сказе можа быць любым членам сказа: Міхась прадьмуў у абмерзлай шыбе акна невялічкае круглае акенца. Жыта было нікчэмнае, малаціць яго – адна пакута. Назоўнік-зваротак членам сказа не з’яўляецца!!!

У залежнасці ад лексічнага значэнння і граматычных асаблівасцей назоўнікі падзяляюцца на:

Агульныя – абазначаюць назвы цэлых класаў аднародных прадметаў, з’яў, істот, паняццяў: школьнік, снег, вуліца. Яны могуць змяняцца па ліках.

Уласныя – індывідуальныя назвы, імёны і прозвішчы: Якуб Колас, Таня, Бабруйск, фабрыка “Чырвоны харчавік”. Маюць форму ці толькі адз.л. ці толькі мн.: Бабруйск, Баранавічы. Заўсёды пішуцца з вялікай літары.

Адушаўлёныя – назвы асоб людзей (асабовыя): тата, трактарыст, беларус.

- назвы жывых істот (неасабовыя): гусь, салавей, крот.

Памятай! Да адушаўлёных адносяцца назвы

- фантастычных і міфалагічных істот: лясун, чорт, вядзьмар, гном;

- назвы дзіцячых цацак: заяц, ліса, вавёрка;

- назвы шахматныхі катачных фігур: слон, кароль, туз, ферзь;

- назвы страў: карп, шчупак, лешч;

- назоўнікі: нябожчык, тапелец, робат.

Формы мн.л. вінавальнага склону супадаюць з родным склонам: бачу (каго) гномаў, ведзьмароў, тапельцаў, тузоў, карпаў.

Неадушаўлёныя – назвы прадметаў нежывой прыроды: аловак, ружа, дзень, адносіны.

Памятай! Да неадушаўлёных адносяцца назоўнікі, якія абазначаюць сукупнасць жывых істот: народ, атрад, натоўп, моладзь, статак, а таксама словы зародак, эмбрыён, лічынка.

Назвы мікраарганізмаў адносяць то да адуш., то да неадуш: вірус, бактэрыя, бацыла.

Формы мн.л. В. скл. = мн.л.Н. скл. Бачу (што?) народы, статкі, атрады.

Канкрэтныя – прадметы рэчаіснасці (якія існуюць у выглядзе асобных экземпляраў): кніга, вучань, дождж. Яны маюць форму адз. і мн.л., спалучаюцца з колькаснымі лічэбнікамі: кнігі, 5 кніг, дажджы.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: