Компонент
| Сапалық сипаттама
| Мүмкін болатын өзгеру себептері
|
Мочевина
| Зәр азотының 80-85%-ын құрайды
| Қалыпты жағдайға белокқа бай тағамдарды көп жегенде артады. Патология кезінде тіңдік белоктардың ыдырауы күшеюімен байланысты ауруларда (лихорадка, ісік және т.б.). Мочевина
мөлшері бауыр ауруларында, бүйректің фильтрациялау (сүзгілеу) функциялары бұзылғанда төмендейді
|
Креатинин
| Зәр азотының 5%-ын
құрайды
| Мочевинаны қараңыз.
|
Аммоний тұздары
| Зәр азотының 3%-ын
құрайды
| Бүйректе дезамидтену процестері күшейгенде, ацидоз кезінде артады. Алколоз кезінде төмендейді.
|
Амин қышқыдары
| Зәр азотының 2%-ын
құрайды
| Гипоаминоацидурия бүйректік және бүйректен тыс болып бөлінеді. Бүйректік гипераминоацидурия
болып бөлінеді. Бүйректік гипераминоацидурия бүйректе амин қышқылдарының туа немесе жүре пайда болған бұзылыстары кезінде байқалады. Бүйректен тыс гипераминоацидурия амин қышқылдарының қандағы мөлшерінің артуына байланысты. Бұл негізінен патологияда – бауыр ауруларында (дезаминдену мен трансаминденудің бұзылуы) өспеде жұқпалы аурулармен ауырғанда, кең көлемде жарақат алғанда миопатияда, комада, кортикостероидты гормондармен емдегенде, яғни белоктар катаболизмі күшейетін жағдайларда байқалады.
|
Несеп қышқылы мен пуриндер
| Зәр азотының 1%-ын
құрайды
| Қалыпты жағдайда ет тағамдарын көп пайдаланғанда артады. Патология кезінде бүйрек-тас және подагра ауру-
ларында артады.
|
Гиппур қышқылы
| Зәр азотының 1%-ын
құрайды
| Бауырда бензоаттың глицинмен залалсыздануы нәти-
жесінде түзіледі. Өсімдікпен ғана тамақтанатын адам-
дарда мөлшері көп, себебі өсімдік текті тағамдар бен-
зоатқа бай. Зәрде гиппураттың төмендеуі бауыр ауру-
ларында диагностикалық рошль атқарады.
|
Күкірт және
глюкурон қышқыл-
дарының эфирлері (соның ішінде индикан)
| Зәр азотының 0,06%-ын
құрайды.
| Бауырда түзіледі. Ішекте белоктардың шіруі күшейгенде артады.
|
Органикалық қышқылдар (цитрат, оксолат, сукцинат, пропионат,т.б.)
| Тәулігіне 1г жуық.
| Зәр органикалық қышқылдар мөлшерінің өзгеруінің
диагностикалық маңызы жоқ. Алкалоз кезінде цитрат
пен сукцинат мөлшері артады.
|
Стереоидты гормондар, көбінесе 17-ОКС
| Өте аз мөлшерде болады
| Жыныс мүшелерінің қызметін тексеруде маңызы жоқ, себебі зәрде кездесетін 17 - ОКС бүйрек үсті бездерінде түзілген.
|
Хлоридтер
| Тәулігіне 8-15г (тағаммен қабылданған хлоридтердің 90%-ы)
| Кейбір патологияларда - ревматизмде, созылмалы нефритте, дияреяда, ұзақ уақыт құсқанда азаяды.
|
Фосфаттар
| Тәулігіне 5-10г- негізінен моно-
фосфаттар
| Қалқанша маңы бездерінің гиперфункциясыныда және ацидозда артады. Д витаминің еңгізу оның зәрмен бөлінуін азайтады.
|
Сульфаттар (органикалық
сульфаттар-цистеин, цистин, метионин, күкірт қышқылының эфирлері
| Тәулігіне 2г.
| Тіңдерде цистеин мен метиониннің тотығуы күшейгенде және ішекте белоктардың шіруі күшейгенде артады.
|