Гамма-сәулелену

Гамма-сәулелену энергиясы ядролардың қозған энергетикалық күйден
негізгі немесе аздау қоздырылған күйге өткен кезде, сондай-ак ядролық реакциялар кезінде шығарылатын қатаң электромагниттік сәулелену болып табылады.

γ-сәулелену радиоактивтіліктің өздігінен шыгарылмайтын типі. Ол α- жэне β-ыдырауларда ілесе жүреді және ядролардың заряды мен массалык санының өзгеруін тудырмайды. γ-сәуле тума ядродан (аналык ядродан емес) шығарылады жэне өзінің түзілу мезетінде қоздырылған күйде болады. Ядроның коздырылған күйінен негізгіге өтуі шамамен 10^-13 ÷10^-14 с уақытта өтеді, бұл коздырылған атомның омір сүру уакытынан (10^-8 с) едәуір аз.

γ-сәулелену спектрі сызықты болып табылады, бүл атом ядроларының энергетикалык күйлерінің дискреттілігін дәлелдейді.

γ-сәуле өте кысқа толкынды болғандыктан, оның толқындык касиеті әлсіз байкалады, ал корпускулалык касиеті айкын корінеді. Сондыктан γ- сәулеленуді γ-квант бөлшектерінің ағыны ретінде қарастырады.

γ-кванттар нөлдік тыныштык массасына ие бола отырып ортада баяулай алмайды, сондықтан γ-сәуле заттан өткен кезде не онда жүтылады, не одан шашырайды.

γ-сәуле заттан өткен кезде ілесе жүретін негізгі процестер:

фотоэффект немесе γ-сәуленің фотоэлектрлік жұтылуы - атомның γ-квантты жүту салдарынан ішкі электрондык кабыкшасынан электронды және сонымен бірге сипаттамалык рентген сәулесін шығаруы. Фотоэффектіде γ-кванттың энергиясы аз аймактарында Е < 100 кэВ жұту механизмі басым.

- Комптон-эффект (комптондык шашырау) Е ≈ 500 кэВ

энергияларда γ-кванттың затпен әсерлесуінің негізгі механизмі болып табылады.

- Электронды-позитронды жұптың тузілуі (Е_у > 1,02 МэВ = 2 т_ес²)

Е_у > 10 МэВ энергияларда γ-кванттың затпен әсерлесуінің негізгі процесі болып табылады.

Егер γ-квант энергиясы ядродағы нуклондардың байланыс энергиясынан (7 ÷ 8 МэВ) артық болса, онда γ-кванттың жүтылу нәтижесінде ядролық фотоэффект - нуклонның біреуін, көбіне нейтронды ядродан шығарып тастауы байқалады.

11-дәріс. Ядролық физиканың эксперименталдық әдістері. Ядролық сәулелерді тіркеу әдістері: Гейгер-Мюллер санауышы, сцинтилляциялык әдіс, пропорциональдық санауыш, көбікшелі камера, Вильсон камерасы, фотоэмульсия әдісі, зарядталған бөлшектердің үдеткіштері.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: