Араб елдерінің философтары

Философиядамуындағырационалистiкбағытәл-Фараби, ибнСина, Баласағұнесiмдерiменқатар, мұсылмандықШығыстыңмынадайтанымалғалымдарыменфилософтарыарқылысипатталады: Закарияәл-Рази, әл-Маари, ОмарХайям, ибнАбдаллах, ар-Раванди. Бұлардыңсоңғыекеуi туралызамандастарыныңқалдырғанкейбiрестелiктерiненөзгемәлiметтерөтеаз. АлайдаолардыңөмiрiнiңтрагедиялықжағдайдааяқталуыибнАбдаллахпенарРавандиөзидеяларынқорғаужолындағыолардыңбатылдығынан, рухыменеркiнiңжоғарыкүш-жiгерiненхабарбередi. Бұлаталғандар 760 жылыхалифәл-Мансұрдыңбұйрығыбойыншаеркiнойларыүшiнжазаланып, бастарыкесiлген. ИбнАбдаллах (724-760) және Ибнар-РаваниӘбу-л-ХусейнАхмедибнЯхия (827-864) ежелгi гректiлiнбiлгенбiлiмпаздаредi, соныменқатароларертегрек, ертеүндi, ертеиранжәне еврейфилософияларынмеңгерiп, антикалықжәнешығысфилософтарыныңшығармаларынарабтiлiнеаударды. Мысалы, Әл-Мукаффа Абдаллах Аристотельдiң “Категориялары” мен “Аналитикасын” араб тiлiне аударды. Ибн әл Мукаффа Абдаллах пен ибн ар-Раванди бастапқыда мутазилиттердiң идеялары мен көзқарастарын мойындаса, кейiнiрек ар-Раванди шиизмге қызығушылық танытып, ақырында мүлдем дiннен алшақтайды, ал ибн Абдаллах исламнан бiрте-бiрте түңiлiп, зороастризмге ден қояды. Бұл екi философ та исламға күмәнмен қарап, Құранның қасиеттiлiгiне күдiк келтiрiп, оның кейбiр жағдайларының қайшылықтары мен әдеби тұрғыда жетiлмегендiгiне назар аударады.

Ибн Абдаллахтың қаламынан мынадай шығармалар туды: “Әл-Адаб әл-Кабир” (“Ұлы iстер үшiн насихат”), “әл-Адаб ал-Сагир” (“Кiшi iстер үшiн насихат”). Ибн Абдаллахпен салыстырғанда ар-Раванди өзiнiң радикалды көзқарастары мен идеяларымен ерекшелендi, ол оның мынадай жұмыстарынан көрiнедi: “Китаб ат-тадж” (“Тәж кiтабы”), Аз-Зумурдат” (“Маржан тас”), “Ад Дами” (“Төгiлген жастар”), “Албасирет” (“Алғырлық”).

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: