Тыныс алу жүйесі мүшелерінің құрылысы мен қызметі

Тыныс алу жүйесінің құрылысы мен қызметі адамның жасына, жынысына байланысты ерекшеліктері порн болады.

Тыныс алу жүйесінің мүшелері қызметтеріне қарай екіге бөлінеді:

• ауаны сыртқы ортадан ішке және іштен сыртқа қарай қозғайтын тыныс алу жолдары - мұрын қуысы, көмей, кеңірдек және бронхылар.
• түскен газдарды алмастыру процессін жүргізетін мүше - өкпе;

Бұл мүшелер орналасулары бойынша жоғарғы және төменгі тыныс алу жолдарына болып бөлінеді:

• жоғарғы тыныс алу жолдары - мұрын қуысы, жұтқыншақ, ауыз қуысы;
• төменгі тыныс алу жолдары - көмей, кеңірдек, бронхы.

с қорыту жүйесі (көне грекше: systema digestoria; көне грекше: systema — бүтін, байланысқан, жүйе; лат. digestoria — асқорыту) - адам мен жануарлар организмдеріндегі асты (азықты) қабылдау, өндеу, қорыту, сіңіру және жын қалдығын сыртқы ортаға шығару қызметтерін атқаратын мүшелердің жүйесі. Асқорыту жүйесі түтік тәрізді мүшелерден және ас қорыту бездерінен тұрады. Филогенездік және онтогенездік түрғыдан асқорыту жүйесін төрт бөлімге бөледі: бас бөлімді — ауызжұтқыншақ (аран), алдыңғы бөлімді - өңеш пен қарын (асқазан), ортаңғы бөлімді — ащы ішектер (он екі елі ішек, аш ішек, мықын ішек) мен ірі асқорыту бездері (ұйқы безі, бауыр), артқы бөлімді - жуан ішектер (бүйен, тоқ ішек, тік ішек) құрайды.^[1][2]

Асқорыту бездеріне үш жұп сілекйлі бездері, бауыр және ұйқыбез жатады. Асқорыту бездерінен бөлінетін сұйықтықты сөл деп атайды. Асқорыту бездері сыртқы секреция бездеріне жатады. Олар өздерінен бөлінетін сөлді арнайы өзектер арқылы асқорыту мүшелеріне бөледі. Әрбір асқорыту безінің бөлінетін сөлінің өз атауы бар. Бауырдан-өт, сілекей безінен-сілекей. Асқорыту бездерінің қызметін фистула әдісі арқылы зерттеуде көрнекті орыс ғалымы Павловтың еңбегі зор. Ғалымның бұл салада еңбегіне физиология ғылымындағы іргелі жаңалық ретінде Нобель сыйлығы берілген. Қазіргі таңда эндоскопия әдісі қолданады.

Мысықтәрізділер (Felіdae) – жыртқыштар отрядының бір тұқымдасы. Қазба қалдықтары жоғ. олигоценнен белгілі. Жер бетінде жақсы таралған, тек Австралияда, Антарктидада, Жаңа Гвинея, Мадагаскар, Сулавеси, Гренландия, т.б. аралдарда кездеспейді. Мысықтәрізділердің 4 туысы 36 түрі бар. Қазақстанда 3 туысының (мысық, барыс, қабылан) 8 түрі мекендейді. Мысық туысына 6 түр жатады. Бұлардың дене бітімі ықшам, алдыңғы аяқтары 5, артқы аяқтары 4 саусақты, тырнақтары жиырылғыш болып келеді. Дене тұрқы 40 – 105 см-дей, салм. 2,5 – 24 кг. Құйрығы көпшілік түрінде ұзын, түгі тықыр, қалың әрі жұмсақ, көпшілігі теңбіл де жолақ болады. Тек етпен қоректенеді. өсақ түрлері жыл сайын 5 – 6 (тек үй мысығы бұдан жиі), ірілері 2 – 4 ұрпақ (жылда емес) әкеледі. Мысық туысының 3 түрі (қарақал, сабаншы, шағыл мысығы) бар. 1 түр тармағы қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. Мысықтәрізділер терісі үшін ауланады. Ауыл шаруашылығына зиян келтіретін де түрлері бар

Мысықтар (Felis) – мысық туыстары. Дене ұзындығы 46-191 см, құйрығы15-91 см. Қуйымшағы шоқтығынан жоғары. Тырнақтары тартылған (суматр мысығынан басқаларында). 30 түрі белгілі: оцелат, ягуарунди, қамыс мысығы, жабайы мысық, манул, тау арыстан, ірбіс т.б. Олар Еуразияда, Америкада және Африкада таралған. ТМД кеңістігінде 7 түрі бар. Еркектері мауығу кезінде қатты таласып, ұрысып, шулайды. Кейбір түрлері жылына 2 рет тұқым береді. Күшіктері (3-4 ұялас балалары болады) дәрменсіз, соқыр туады. Жыртқыштар ұсақ омыртқалылармен қоректенеді, ал суматр мысығы өсімдік жемістерімен, балықшы мысық балықпен. Кәсіпшілік жыртқыш аңдар. Халықаралық табиғатты қорғау бірлестігінің, (7 түр, 4 түрше) және КСРО-ның, (3 түр, 1 түрше) Қызыл кітабына енгізілген.^[1]

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: