Кресло - каталкамен тасымалдау 4 страница

қалыптарын анықтап алады.

2. Науқасқа қажетті қимылдың мақсаты түсіндіріледі.

3. Кереуеттің бүйірлік іргелері болса алып тастайды.

4. Науқасқа қарсы тұрып, сол қолды оның иығының астына, оң қолды

тізесінің астынан өткізіп, үстінен орап ұстайды.

5. Науқасты көтеріп, төсектін үстінде 90⁰ бұрып, аяғын төмен түсіреді.

6. Науқасқа қарсы тұрған күйінде сол қолмен иығынан, оң қолмен арқасынан

тіреп ұстап тұрады.

7. Егер науқастың өздігінен отыра алатындай шамасы болса, онда аяғына

шәркесін кигізіп, аяғының астына тіреуіш қояды.

Сана жағдайлары

1. Анық сана - науқас сұрақтарға жылдам және нақты жауап береді.

2. Сананың есеңгіреуі - науқас сұрақтарға дұрыс, бірақ кешігіп жауап береді.

3. Ступор – мелшиіп қатып қалу, науқас сұрақтарда кешігіп мағынасыз

жауап қайтарады.

4. Сопор - патологиялық терең ұйқы, науқас ес-түссіз, рефлекстері

жоғалады, науқас қатты ауыртқыштан басқа ешқандай тітіркендіргіштерге

жауап бермейді.

5. Кома - сана бұзылуының ең ауыр түрі. Сана жоғалады, бұлшық еттер

босаңсиды, сезімталдық және рефлекстер жоғалады.

Тыныс алу жиілігін анықтау. Тыныс алу ырғағының, жиілігінің және тереңдігінің бұзылуы

Тыныс алу мүшелерінін негізгі қызметі ағзаны оттегімен қамтамасыз ету, тіршілік барысында көмір қышқыл газын және суды шығару. Тыныс алу жиілігі, тереңдігі, ырғағы бас мида орналаскан тыныс алу орталығымен реттеледі. Қандағы көмір қышқыл газының жоғарылауы тыныс алу орталығының қозуын тудырады, ол өкпе вентиляциясының жоғарылауына (тыныс алу жиілігі, тереңдігі, ырғағы жоғарылайды) әкеледі. Қандағы көмірқышқыл газының төмендеуі тыныс алу орталығының қызметін баяулатады, өкпе тынысын төмендетеді (тыныс алу жиілігі, тереңдігі, ырғағы төмендейді).

Тыныс алуды бақылаған кезде тері жамылғыларының түсіне, тыныстың жиілігіне, ырғағына, тереңдігіне көңіл бөліп тыныс алу түрін бағалау қажет.

Тыныс алу әрекеттері тыныс алу және тыныс шығару әрекеттерінің кезектесуімен жүзеге асады. 1 минут ішіндегі тыныс алу саны тыныс алу жиілігі деп аталады.

Дені сау ересек адамда тыныс алу жиілігі минутына 16-20-ны құрайды, әйелдерде еркектерге қарағанда 2-4 тыныс алу көбірек. Тыныс алу жиілігі жынысына, дене қалпына, жүйке жүйесі жағдайына, жасына, дене температурасына т.б. байланысты болып келеді. Тынысты бақылауды науқасқа білдірмей жасау қажет, өйткені ол ерікті түрде тыныстың жиілігін, ырғағын, тереңдігін өзгертуі мүмкін. Тыныс алу мен жүректің жиырылу арақатынасы орташа 1:4 сәйкес келеді. Дене температурасының 1°С-қа көтерілуі орташа есеппен тыныстың 4 ретке дейін жиіленуіне алып келеді.

Тыныс алудың түрлері

Тыныс алу беткей және терең болып келеді. Беткей тыныс қашықтықта естілмеуі немесе әлсіз естілуі мүмкін. Тыныс алудың физиологиялық типтеріне кеуделік, құрсақтық және аралас типтер жатады. Әйелдерде кеуделік тип, еркектерде тыныс алудың құрсақтық түрі кездеседі.

Тыныс алу жиілігі мен тереңдігі өзгергенде ентігу пайда болады. Ентігудің бірнеше түрлері бар: инспираторлы ентігу - тыныс алу қиындайды; экспираторлы ентігу - тыныс шығару қиындайды; аралас ентігу - тыныс алу және тыныс шығару қиындайды. Жылдам дамитын ентігу - тұншығу деп аталады.

Тыныс алу мүшелерімен ауыратын науқастарды жиі ентігу мазалайды. Ентігу дегеніміз ауа жетіспеушілігімен сипатталатын тыныс алудың қиындауы.

Ентігуде тыныс алудың ырғағы, жиілігі, тереңдігі бұзылады. Тыныс алу жиілігі дегеніміз адамның 1 минуттағы тыныс алу саны. Ересек адам тыныштық жағдайда минутына 16-20 рет тыныс алады. Физикалық күш түскенде немесе көңіл-күй бұзылғанда, сонымен қатар кейбір ауруларда тыныс алу жиілігі өзгереді. Тыныс алудың жиіленуі тахипноэ деп аталады.

Тыныс алу жиілігінің сирек болуын брадипноэ деп атайды. Шыныққан адамдарда, спортшыларда брадипноэ қалыпты жағдай болып есептеледі, ал кейбір ауруларда патологиялық симптом ретінде кездеседі. Апноэ - тыныс алудың болмауы.7.Тыныс алу жиілігін анықтаудың алгоритмі:

1. Науқастың қолын шыбық артериясынан Рs анықтайтындай

етіп (науқас назарын басқаға аудару үшін) ұстаңыз.

2. Екінші қолын кеуде торына (кеуделік типті тыныс

алуда) немесе эпигастрий тұсына (іштік типті тыныс алуды) қойыңыз.

3. Тыныс алу санын 1 минут ішінде есептеңіз.

Тыныс алу саны (жиілігі) температуралық параққа тіркеледі.

Тыныс алу ырғағы - белгілі уақыт аралығында пайда болатын тыныс алу әрекеттері. Егер осы аралықтар біркелкі болса -тыныс алу ырғақты, ал егер әртүрлі болса аритмиялы болады.

Кейбір ауруларда тыныс алу үстіртті (беткей) немесе өте терең болады

Тыныс алудың патологиялық типтері

- Куссмауль тынысы - сирек, шулы терең тыныс; терең комада байқалады;

- Биот тынысы - беткей тыныс әрекеттері және паузалардың кезектесуімен

сипатталады, олардың созылу уақыттары бірдей (бірнеше минут);

- Чейн-Стокс тынысы-тыныс жиілігі және тереңдігі біртіндеп

жоғарылайды, 5-7-ші тынысқа келгенде біртіндеп төмендеп паузамен

аяқталады. Пауза бірнеше секундтан бір минутқа дейін созылады. Пауза

кезінде науқас сыртқы ортада болжай алмайды немесе есін

жоғалтады.Тыныс қалыптасқан жағдайда есі қалпына келеді.

- Грокк тынысы- бұл Чейн-Стокс тынысы сияқты. Бірақ бұл

жерде тыныс алу паузасының орнында терең емес әлсіз тыныс алу қимылдары болады. Олар біртіндеп тереңдеп, кейіннен біртіндеп кері қайтады.

8.Тамыр соғуын анықтау, сипаттау. Артериялық қан қысымын өлшеу.

Артериалды пульс

Жүрек-қан тамыры жүйесінің аурулары қазіргі кезде неғұрлым кең таралған ішкі ағзалар патологиясы болып табылады және халықтың өлім-жітімінің себептері ішінде бірінші орын алады. Бұл қан айналымы ағзалары ауруларының алдын алудың, диагностикасынын және емінің жаңа әдістерін ізденуді қажет етеді. Кейінгі кезде кардиология саласында құрал-сайманды зерттеу тәсілдерінің қатары анағұрлым артты (ЭКГ мен АҚ - ды тәуліктік тіркеу, ЭхоКГ, доплерЭхоКГ және т.б.), бірақ науқастың гемодинамикасының жағдайы туралы құнды мәліметті беретін қарапайым зерттеу әдістері де (тамыр соғуын анықтау, АК өлшеу және т.б.) өз маңыздылықтарын толық сақтауда. негізгі

Артериялық тамыр соғуы, зерттеу тәсілі, оның сипаттамалары

Тамыр соғуы дегеніміз жүрек жұмысы кезінде (систола мен диастолада) қан тамырларының қанға толуының өзгеруіне байланысты олардың кабырғаларының оқтын-оқтын тербелуі. Диагностикалық мақсатта тамыр соғуын (артериялық) әртүрлі артерияларда анықтайды:

- ұйқы артериясында (m.stenocleidomastoideus бұлшық етінің алдыңғы қырында, оның ұзындығының ортасына таман), зерттеуді өте абайлап жүргізген жөн, өйткені ұйкы артериясы (a.carotis) бай рефлоксогендік аймақ болып табылады және жүректің жиырылуы жиілігінің рефлекторлы баяулау қаупі бар;

- самай артериясында;

- ұршық;

- бұғана асты;

- иық;

- кәрілгілік және т.б.

Тамыр соғуын көбінесе кәрі жілік артериясында анықтайды (исрифериялық тамыр соғуы), өйткені ол беткей орналасқан және оны кәрі жіліктің біз тәріздес өсіндісі мен кәрі жілік бұлшық еті сіңірінің арасында жақсы сипап табуға болады. Даму кемістіктері, тарылу, кәрі жілік, иық немесе бұғана асты артерияларының сырттан жаншылуы кезінде оң және сол қолда тамыр соғуы әртүрлі болуы мүмкін, мұндай кездерде тамыр соғуын зерттеу жаксы анықталатын қолда жүргізіледі.

Артериялық тамыр соғуының мынандай касиеттерін аныктайды:

1.Ырғағы - бірінен сон бірі өтетін тамыр соғуы толқындарының реттілігін бағалайды. Егер олардың аралығы тең болса, онда ырғағы дұрыс (ырғақты), ал егер әртүрлі болса - дұрыс емес (ырғақсыз-аритмиялық) деп саналады. Мерцательді аритмияда («жүрек сандырағы») жүректің жиырылу жиілігі тамыр соғуы толкындарынан көбірек болуы мүмкін. Мұндай кезде тамыр соғу тапшылығы деп анықтайды да оны санайды.

2. Жиілігі - тамыр соғу толқындарының бір минуттағы саны. Қалыпты жағдайда тамыр соғу жиілігі минутына 60 - 90 аралығында тербеледі, бірақ жынысқа, жас мөлшеріне, ауа мен дененің температурасына, физикалық күш түсу деңгейіне байланысты көп өзгеруі мүмкін. Неғұрлым жиі тамыр соғуы кұрсақ ішіндегі кезеңде болады. 25 -60 жаста тамыр соғуы салыстырмалы тұрақты болып қалады. Әйел адамдарда ер адамдарға қарағанда тамыр соғуы жиірек; спортшылар меп жаттыққан адамдарда, сондай-ақ егде адамдарда тамыр соғуы сиректеу, Тамыр соғуы тік тұрғанда, физикалық күш түскенде, дене температурасы көтерілгенде жиілейді. Тамыр соғуның 60-тан төмен сиреуі -брадикардия, ал 90-нан жоғары жиілеуі - тахикардия деп аталады.

3.Тамыр соғуының толуы артериядағы канның көлемімен анықталады, және жүректің жиырылу келеміне байланысты болады. Жақсы толғанда тамыр соғу толкыны жоғары, жақсы анықталады (тамыр соғуы толык), нашар толғанда - әлсіз, білінер-білінбес (тамыр соғуы бос). Білінер-білінбес, элсіз тамыр соғуы тамырдың білінбей соғуы - жіп тәріздес- деп аталады. Мұндай тамыр соғуы анықталса, мейірбике дереу дәрігерге хабарлауы керек.

4.Тамырдың қатты соғуы тамырдың соғу тербелісінің таралуын түгел тоқтатуға қажетті күшпен анықталады. Жоғары АҚ-да тамыр қатты соғады, ал төмен АҚ-да - жұмсақ болады.

5. Тамыр соғуынын биіктігі мен көлемі артерия қабырғасының тербелу амплитудасына байланысты болады. Жүректің жиырылу көлемі артқанда және тамыр қабырғасы серпілгіштігі төмендегенде тамыр соғуы биік және үлкен, ал жүректің қан шығару мөлшерінің төмендеуі, шок, коллапс кезінде - төмен жэне әлсіз болады.

6.Тамыр соғу жылдамдығы немесе түрі артерия көлемінің өзгеру жылдамдығымен анықталады. Артерияның тез көтеріліп, түсуі жылдам тамыр соғуына (қолқа жетіспеушілігінде), ал ақырын көтеріліп, түсуі -баяу тамыр соғуына тән (қолқаның тарылуында).

Тамыр соғуын зерттеу деректерін мейірбике температуралық параққа енгізеді (кызыл нүктелермен белгілейді).

Артериялық қысым, оны өлшеу тәсілі.

Артериялық гипертензия, гипертониялық криз, артериялық гипотония туралы түснік.

Жүректің жұмысы кезінде артерия жүйесінде түзілетін қысым артериялық қысым деп аталады. Жүрек жү-мысының фазасына байланысты қысым систолалық (САҚ), яғни жүректің сол жақ қарыншасы жиырылғаннан кейін-ақ артерия жүйесінде пайда болады (тамыр соғу толқынының ең жоғары көтерілуіне сәйкес келеді), және диастола кезінде артерияларда олардың серпілгіштігінің арқасында сақталатын диастолалық (ДАҚ) болады (тамыр соғу толқынының түсуіне сәйкес келеді). САҚ мен ДАҚ мөлшерлерінің арасындағы айырмашылық пульс қысымы деп аталады.

АҚ жүректің кан шығару мөлшеріне, жалпы перифериялық тамыр кедергісіне, жүректің жиырылу жиілігіне байланысты. АҚ - ды өлшеу сау адамдардың, сондай-ақ науқастардың гемодинамикасының жағдайын бақылаудағы манызды тәсіл болып табылады.

АҚ-ды өлшеуді тіке және тіке емес тәсілдермен жүргізуге болады. Тіке тәсіл - бұл манометрдің датчигін қан тамыр жүйесіне енгізу. Бұл тәсіл ірі тамырлардағы немесе жүректің қуыстарындағы қысымды анықтау мақсатында катетрлеу кезінде қолданылады. Әдеттегі тәжірибеде АҚ-ды 1905 жылы орыс хирургы Н.С. Коротковпен ұсынылған тіке емес аускультативті тәсілмен сфигмоманометрді (тонометрді) қолдану арқылы өлшейді. Сфигмоманометр манжетпен және алмұрт тәріздес резеңке баллонмен біріктірілген сынаптық немесе көбінесе серіппелі манометрден тұрады. Ауанын манжетке енуі манжеттегі қысымды сақтап және жайлап түсіруге мүмкіндік беретін арнайы тетікпен реттелінеді. АҚ миллиметрлік бөлімдері бар циферблатгың қозғалатын тіліне берілетін серіппенің кедергі күшімен өлшенеді.

АҚ-ның мөлшерін мейірбике температуралық паракқа қызыл түсті бағаналар түрінде АҚ шкаласына сәйкес белгілейді.АҚ-ды әдіспен өлшеуге болады. Бұл әдіс АҚ көрсеткіштерінен басқа тамыр қабырғасының жағдайын, тамырдың серпілгіштігін, қан айналымының жылдамдығын бағалауға мүмкіндік береді. Сигналды компьютерлік өңдегенде жүректің жиырылу көлемі (ЖК), минөттік көлемі (МК), жалпы перифериялық тамыр кедергісінің (ЖПТК) мөлшері және олардың бір-біріне сәйкестігі есептелінеді.

- Үлкен адамның систолалық АҚ - ның қалыпты деңгейі 100-ден 139 мм.с.б. дейін тербеледі, диастолалық- 60-тан 89 мм.с.б. дейін.

- 140/90 мм.с.б. деңгейінен бастап және одан жоғары АҚ жоғары (артериялық гипертензия немесе артериялык гипотония), 100/60 мм.с.б. аз АҚ төмен деп саналады (артериялық гипотензия). АҚ-ның күрт көтерілуі гипертониялық криз деп аталады. АҚ-ның тез көтерілуінен басқа ол қатты бас ауруымен, бас айналуымен, лоқсумен және құсумен көрінеді.

18 жастан жоғары адамдардағы АҚ деңгейінің жіктелуі (артериялық гипертензия бойынша ВОЗ, МОАГ, ЛЧС VI және Ресейдің ұлттық ұсыныстарына сәйкес, 2001) мына кестеде берілген.

АҚ деңгейлерінің жіктелуі

АҚ категориясы САҚ ДАҚ

Мм с. Б. мм с.б.

Қалыпты АҚ категориялары

Оптимальды <120 <80

Қалыпты <130 <85

Жоғары қалыпты 130-139 85-89

Жоғары А) категориялары

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: