Атынастратын байланыс

Екі көршілес клеткалардың мембраналары бір-бірінен 2-3нм қашықтығында орналасады.тығыз байланысқа өте ұқсайды.бырақ арнайы бояумен бояғанда екі мембрана арсында 3нм келетін саңлау бар.басқа зерттеудің нәтижесінде екі көршілес мембраналар көптеген тесік арқылы бір- бірімен байланысып тұрады.дияметрі 2нм тесіктердің айналасында дияметрі 7-8 түйіршіктер орналасқан.

Синапыс байланысы

Синапс-екі нейронның немесе нейрон мен эффктордың байланысатын жері. екә мембрана арсында синапс саңлауы болады.біріншісін пресинтетикалық,екіншісін постсинтетикалық деп атайды.пресинтетикалық мембрананың алдында көптеген синапс көпіршіктері болады.онда медииатор деген химиялық зат болады.сол арқылы нерв қозуы бір клеткадан екінші клеткаға беріледі.

Плазмадесмалар

Бұл байланыс өсімдік клеткаларында кезігеді.

Екі көршілес клеткаларды біріктіріп тұратын жіңішке (40-50)нм цитоплазмалық каналшалар болады.сонмен дәнекрленіп тұрады.клеткалар бөлінгенде түгел ажрамағандықтан ондай құрлымды синиций деп атайды..клеткаарлық сұйықтықтардың алмасуы,қорктік заттардың, майлардың бір клеткаадан басқа клеткаларға ауысуы сол плазмадесмалар арқылы болады.

57. плазматикалық мембрананың сызба нұсқасын көрсетіңіз. Және өткізгіштік механизмдерін түсіндіріңіз. Плазмалемманың бір ерекшелігі оның сыртында көмірсулардан тұратын гликокаликс қабаты орналасады. Бұл қабаттың қалындығы 3—4 нм-дей болады. Плазмалемма негізгі атқаратын қызметі: қорғаныштық, өткізгіштік және тасымалдаушы. Тасымалдаушы плазмалемма сулардың, иондардың және молекулалардың сыртқы ортадан жасушаға өтуін және кері өтуін реттеп отырады. Зат алмасу процесінде жасушада пайда болған қорытылған заттар да осы плазмалемма арқылы сыртқа шығарылып отырады. Плазмалемманың сыртқы бетіне рецепторлық ферменттер орналасады, олар жасушаның күйін басқа көрші жасушаларға жеткізіп тұрады. Плазмалемма жасушаның бөліну процесінде маңызды рөл атқарады. Оның сыртында микротүтікшелер, талшықтар сияқты әр түрлі өсінділер болады. Кейбір жағдайларда макромолекулалар немесе ірі түйіршіктер жасушаға эндоцитоз процесі арқылы өтуі мүмкін. Эндоцитозды фагоцитоз жәме пиноцитоз деп екі түрге бөлуге болады: фагоцитоз процесі дегеніміз жасушалардың ірі түйіршіктерді қабылдап цитоплазмасына өткізуі. Бұл процесті бірінші рет зерттеген орыс ғалымы — И. И. Мечников. Пиноцитоз процесінде жасуша цитоплазмасына ерітінділерді қабылдайды. Плазмалемма арқылы ішінде сұйық заттары бар көпіршіктердің жасушаға өтуін пиноцинтоз деп атаймыз. Эндоцитоздың бірінші кезеңінде (адсобция) энергия жұмсалмайды. Сырттан келген көпіршіктер плазмалемманы итеріп, ойыс жасап барып өтеді немесе плазмалемма өсінділері біртіндеп жасушаға енеді, жасушаға енген көпіршіктер плазмалеммадан жеке бөлініп барып орналасады.

Плазматикалық мембрананың құрылысы. 1. Белоктар және липидтер. 2. Гликокаликс, полисахаридпен байланысы. Гликокаликс (glycocalyx, грек, glykys — тәтті, calyx — тостағанша) — барлық жасушалар плазмолеммаларымен тығыз байланысып, олардың сыртқы қабатын (орташа қалыңдығы 3-4 нм) құрайды. Гликокаликс — тарамдалған тым жіңішке күрделі көмірсулар — гликопротеидтер мен гликолипидтер жіпшелерінен тұрады. Гликокаликсте жасуша плазмолеммасының сыртындағы күрделі молекулалы протеиндерді, майларды, көмірсуларды қорытып, оларды өздерінің қарапайым мономерлеріне айналдыратын ферменттер болады. Везикулалық тасымал: эндоцитоз және экзоцитоз. Белок, нуклеин қышқылы, полисахаридтер, липопротеинді комплекс секілді макромолекулалар клеткалық мембарандан өте алмайды. Микромолекулалар, олардың кешендері мен бөлшектері клеткаға және одан тыс везикулярлы жолмен тасымалданады. Бұл термин түрлі макромолекулалар, биополимерлер мен олардың кешендері плазматикалық мембрана арқылы өте алмайды деген ұғымды білдіреді. Кез келген клеткалық мембрана биополимерлерді трансмембранды тасымалдай алмайды, тек қана арнайы порин секілді белоктық кешенді тасымалдағышы бар мембранадан басқа (митохондрий, пластид, пероксисом мембранасы). Клетка ішіне немесе одан тыс мокромолекулалар вакуоль немесе везикула ішіне еніп тасымалданады. Осында везикулалы тасымалдануды 2-ге бөлуге болады: экзоцитоз – клеткадан макромолекулалы өнімдерді шығару; эндоцитоз – макромолекуланы клетканың сіңіруі. Плазмалық мембрана клеткадан экзоцитоз арқылы заттарды шығаруға қабілетті. Экзоцитоз кезінде клетка-ішілік заттар вакуоль немесе көпіршікке қапталып, гиалоплазмадан шектеліп, плазмалық мембранаға келеді. Олардың қосылған жерінде вакуоль мембранасы және плазмалық мембрана құйылысып, көпіршік сыртқы ортаға шығып жарылады. Экзоцитозбен клеткада өңделген заттың сыртқа шығуы тікелей байланысты. Секреттелуші, яғни сыртқы ортаға бөлінуші клеткалар төменмолекулалы қосылыстар (ацетилхолин, биогенді аминдер т. с. с.) және көп жағдайда макромолекулалар (пептидтер, белоктар, липопротедтер, пептидогликан т. с. с.) түзеді. Экзоцитоз немесе секреция сыртқы ортадан келген сигналдың нәтижесінде жүреді (жүйке импульсі, гормон немесе медиатор әсері т.б.), кей экзоцитоз үнемі жүріп тұрады (фибронектин мен коллагеннің фибробласттан секреттелуі). Осындай жолмен өсімдік клеткасынан кей полисахаридтер (гемицеллюлоза) клетка қабығын түзуге секреттеледі

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: