Жер қыртысының учаскілерін төмен түсіру және жоғары көтеру

Жер үстінің вертикалдық қозғалысын құрғақ жерде тура гигелировкалар арқылы теңізде теңізграфтың көмегімен шешуге болады.

Жер үсті еңістері - бұрышының вариациясын өлшеу үшін наклономер құралы құрастырылған болатын. Бұл бізге сезімтал құрал, жер сілкінісінің болуына аз уақыт қалғанда, жер үсті еңістеріндегі бүлінбейтін (5 см-ге дейін) өзгерістерді байқайды.

Деформация – тау жыныстарының деформациясын өлшеу үшін ұнғымаларды бұрғылайды және ол жерге екі нүктенің салыстырмалы түрде ауысуының мөлшерін анықтап отыратын деформографтарды орнатады.

Құдықтар мен ұнғымылалардағы судың деңгейі – жер сілкінісінің алдында жиі жер асты суларының деңгейі көтеріледі немесе төмен түседі.

Сейсмикалық толқындардың жылдамдығы – сесймикалық толқындардың жылдамдығы, судың жағдайы мен басқа да жыныстардың физикалық сипатына, сонымен қатар тау жынысының шиеленісу жағдайына байланысты, себебі бұл жыныстар арқылы толқындар тарайды.

Геомагнетизм – тау түрінің деформациялануына және жер қабатының жылжуынан жердің магнит алабы оқшаулап шектелген өзгеріске ұшырайды. Магнитті алқаптың кіші арнациясын өлшеу үшін арнайы магнитомерлер әзірленген.

Жер электоры – тау жыныстарындағы электр кедергісі жер бекінісімен байланысты болуы мүмкін. Бір-бірінен бірнеше километр аралықта топырақта орнатылған электроттардың көмегімен өлшенеді.

Жер асты суларында радонды ұстау – радон жер-асты суларымен ұңғыма суында болатын радиобелсенді газ. Ол әрдайым жерден атмосфераға бөлініп шығады. Судың құрамындағы радонның өзгеруі, болуы мүмкін жер сілкінісінің белгісі.

Жануарлардың мінез-құлқы – жануарлардың мінез-құлқын жер сілкінісін болжау үшін пайдалану қиын, себебі олардың мінез-құлқының өзгеруі көптеген себептерден болуы мүмкін, жан ауа райын, тамақты, денсаулықты жатқызуға болады. Егер тек олардың жаппай мінез-құлқы өзгергені байқалса онда басқаша түсіндіру мүмкін болмайды, бұл өзгерісті жер сілкінісінің белгісі деп бағалау керек.

«Мир» ғарыш станциясында жер сілкінісін болжау туралы қызықты тәжірибе өткізілді. Бұл тәжірибені жүргізу барысында Жердің радиациялық белдеуінің шекарасындағы бөлшектер ағанының «өзгеруі» мен жер сілкінісінің арасында байлық бар екені анықталды.

Тиктоникалық жылжулардың болуына төрт сағат бұрын қабатындағы магнитті «Мир» спектрометрлары Жер радиациясы белдеуіндегі бөлшектер ағының өзгерісі байқағаны анықталды. Бұл әрбір төтр жер сілкінісінде байқалады.

Ғалымдардың пікірінше, бұл әдіс апаттардың болуы бірнеше сағат қалғанда мүмкіндік береді.

Біздің республикадағы барлық болжағыштар түрлерін бақылау толық ауқымда жүргізілуде. Дегенмен, сәтті болжам бізді, зақымдағыш жер сілкінісінен арылдырады деп ойлау дұрыс емес.

Дайындалу – Жер сілкінісінде шығындарды азайтудың жақсы әдісі. Кешенді қорғаныс шараларын өткізгенде болжам тиімді бола алады.

ҚР «Азаматтық қорғаныс туралы» заңының 6-шы бабында жер сілкінісінен қорғану туралы АҚ шаралары анықталған.

Жоғарыдағы материалды біріктіре отырып, бірнеше негізгі қорытынды жасайық:

1. Жер қыртысы – бұл әртүрлі себептердің күшінен бір біріне ауысып отыратын, литосфералық тақталардан тұратын жұқа қабат. Осы ауысулардың нәтижесінде жер сілкінісі болады.

2. Болжанған және болжанбаған жер сілкінісінің есебін есепке ала отырып, қазіргі уақытта жер сілкінісі туралы болжамның тура болу мүмкіндігі шамалы екендігі анықталып отыр.

3. Апатты жер сілкінісі болуы мүмкін аймақта көп адам тұрады. Оларды көшіру қиынға соғады, көптеген жағдайда тіпті мүмкін емес.

4. Проблеманың шешуі, жер сілкінісінен болуы мүмкін шығындарды азайту туралы кешенді шараларды іске асыру болып табылады, оның ішінде ең маңыздысы сейсмо тұрақты ғимараттар мен қалада жатқан ғимараттың салынуын күшейту.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: