Жинақтық сан есім

Біреу, екеу, үшеу, төртеу, бесеу, алтау, жетеу

Болжалдық сан есім

Мыңға жуық, жиырмадай, елулеп

Бөлшектік сан есім

Он бүтін жүзден жиырма, бестен екі, оннан бір

Топтық сан есім

Төрттен, жүз-жүзден, бес-алтыдан

Есімдік

Заттың атын, сынын, санын атамай, солардың орнына жұмсалатын, белгілі бір түсінікті я ойды жалпылама түрде нұсқай отырып білдіретін сөз табы

Есімдік (мысал)

Ол, кім, әлдеқашан, бүкіл, түгел, сол, осынау, өз, ешбір, кейбіреу

Жіктеу есімдігі

Мен, сен, біз, ол, біздер, сендер, олар

Сілтеу есімдігі

Бұл, сол, анау, мынау, осынау, сонау, әне, міне.

Сұрау есімдігі

Кім?, не?, қай?, қандай?, қанша?, қалай?, қашан?

Здік есімдігі

өз

Белгісіздік есімдігі

Біреу, бірнеше, әркім, әрқалай, әлдеқандай, әлденеше

Болымсыздық есімдігі

Еш, ешкім, ешбір, ешқайсысы

Жалпылау есімдігі

Бәрі, күллі, барша, барлық

Етістік

Зат пен құбылыстың іс-әрекетін, қимыл – қозғалысын білдіретін сөз табы

Туынды етістіктер

Шегеле, тазала, баста, ойна, молай, ағар, басқар, жарқыра

Негізгі етістік

Жаз, оқы, жүр, күл, айт

Етіс

Іс-әрекет істеушінің сол іс-әрекетке қатысы

Ырықсыз етіс жұрнағы бар сөз

Салынды, орылды, ілінді, естілді, айтылды

Өзгелік етіс жұрнағы бар сөз

Айттырды, айтқызды, барғызды, шақыртты

Өздік етіс

Жуын, киін, таран

Ортақ етіс

Алыс, беріс, ұшырас

Рай

Іс-әрекеттің объективті шындыққа байланысы

Ашық райлы сөйлем

а) Әркім өз ойымен отыр.

б) Келемін тау ішінде түнделетіп.

Бұйрық райлы сөйлем

а) Ғылым таппай мақтанба.

б) Қызсын еңбек, қайнасын күш майданда!

Шартты райлы сөйлем

а) Жарқырап бір көрінсін дейміз!

б) Барса, жүрсе болғаны.

Қалау райлы сөйлем

а) Шіркін, мен оны көрсем!

б) Айтқым келді. Ол келсе игі еді.

Шақ

Амал -әрекеттің мезгілімен байланыстылығы

Өткен шақ түрлері

Жедел, бұрынғы, ауыспалы

Келер шақ

Болжалды, мақсатты, ауыспалы

Осы шақ

Нақ, ауыспалы

Стеу

Іс-әрекет, қимылдың мөлшерін, көлемін, сан түрлі сапасын, бейнесін, орындалу амалын, себебін, орындалуының жай-күйін білдіретін сөз табы

Үстеудің мағыналық топтары мен түрлері

Мезгіл, мекен, сын-қимыл,мөлшер, күшейту, мақсат, себеп-салдар, топтау.

Шылау

а) Ішкі мазмұндары жағынан да, сыртқы формалары жағынан да, сондай-ақ, қызметтері жағынан да өздерінің бастапқы шыққан төркінінен біржола қол үзіп, дербестігінен айрылған көмекші сөз.

б) Сөз бен сөздің немесе сөйлем мен сөйлемнің араларын байланыстыру, құрастыру үшін қолданылатын, өздері тіркескен сөздерінің ұғымдарына әр қилы реңктер үстеп, оларға ортақтасып, тұлға жағынан тиянақталған, лексика-грамматикалық мағынасы бар сөздер.

Түрлері

Жалғаулықтар

Өзара тең, бірыңғай сөздердің, сөз тіркестерінің және бірыңғай сөйлемдердің аралығындағы әр қилы қатынастарды білдіретін көмекші сөз (мен, бен, және, тағы, әрі, да,әлде, біресе, бірде, немесе, мейлі, әйткенмен, сонда да, себебі, демек, яғни, ендеше)

Септеуліктер

Объекті мен объектінің не предикаттың арасындағы түрлі грамматикалық қатынастарды білдіру үшін қолданылып, белгілі бір септік жалғауын меңгеріп тұратын көмекші сөз (үшін, сайын, туралы, бойы, шамалы, шақты, жайлы, жайында, арқылы, қаралы, ғұрлы, шейін, қарай, таман, бері, кейін, соң, бұрын, бетер) 4 септікті меңгереді:атау, барыс,шығыс,көмектес.

Демеуліктер

Өздері тіркесетін сөздерге әр қилы қосымша реңктер жамайтын көмекші сөздер(ма, ме, ба, бе, па, пе, ше, ау, ай, ақ, қой, ғой, ды, ді, ты, ті, қана, ғана, мыс, түгіл, тұрмақ, екеш)

Еліктеуіш

Табиғатта ұшырасатын сан алуан құбылыстар мен заттардың бір-біріне қақтығысу – соқтығысуларынан туатын дыбыстарды, сондай-ақ, жан-жануарлардың дыбысталу мүшелерінен шығатын әр түрлі дыбыстарды есту қабілеті арқылы белгілі бір түсініктер ретінде қабылдаудан болған және сол түсініктердің атаулары есебінде қалыптасқан сөздер.

Қимылдық мағынаны білдіретін еліктеуіш сөз

Қалт-құлт, арбаң-ербең

Бейнелеуіш еліктеуіш

Жымың-жымың, далаң-далаң, жалп

Дыбыстық еліктеуіш

Тарс-тұрс, сырт, саңқ

Одағай

Адамның әр түрлі сезімімен байланысты шығатын дыбыстық ишаратты, мағыналары құбылмалы, ауыспалы, яғни көпмағыналы болатын сөйлемнің басқа мүшелерімен грамматикалық байланысқа түспейтін өзіндік ерекшелігі бар сөз табы.

Көңіл-күй одағайы

Әттеген-ай, бәрекелді, ойпырмай, түу, әй.

Жекіру, шақыру одағайы

Тәйт, тек, жә, құрау-құрау, шөре-шөре, моһ-моһ, сап-сап, айда.

Тұрмыс – салт одағайы

Қош, қайыр, рахмет, құп, кеш жарық, ассалаумағалейкүм.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: