Роля мовы. Функцыи. Мова и мауленне. Тыпы маулення.

Вопрос 1

Мова- адметная форма культуры народа.Як катэгорыя грамадская (сацыяльная), яна зъяуляецца неабходнай умовай иснаванняграмадства. Разам з тым без грамадства сама па сабе мова иснаваць не можа. Яна зъяуляецца галоуным сродкам зносин людзей. Ей ахоплены усе сферы духоунага и матэрыальнага жыцця грамадства. Мова-важны кансалидуючы элемент грамадства и нацыи, са зникненнем мовы адбываецца працэсс яго разбурэння, и таких прыкладау у гисторыи шмат (скифская, палабская, прусская, якия зникли и разам з ими и нацыянальныя супольнасци людзей). Мова зъява такчаса и индывидуальная, бо уласцива кожнаму пэунаму чалавеку. Яна дапамагае кожнаму заявиць аб сябе як пра арыгинальную асобу, са сваим духоуным светам, интэлектуальным патэнцыялам. Пранализаваушы мову канкрэтнага чалавека, можна вызначыць не тольки яго нацыянальнасць, сацыяльную прналежнасць, узровень культуры, але нават спецыяльнасць и род занткау.

Асноуныя функцыи мовы:

-камуникацыйная (ад лицинскага сувязь), функция зносин-сродак узаемаадносин памиж людзьми

-кагниутыйная, або пазнавальная-адлюстроувае пазнанне свету, зъяуляецца интсрументам пазнання, якое патрабуе фиксацыю ведау з дапамогай совы

-наминатыуная-функцыя намення прадметау, зъяу, рэчаиснасци

-эстэтычная функцыя-пазваляее нам па рознаму успрымаць адныя и тыя ж выказазванни, у залежнасци ад таго, як яны былм выказаны, яким тонам, з яким тэмбрам голасу

-акумулятыунвя функцыя (назапашваць, збираць)-дапамагае захаваць культурную спадчыну, традыцыи, абрады, святы, -нашу нацыянальную свядомасць

-этничная функцыя- служыць для усведамлення свайго эничнага «я» у агульнайнай супольнасци людзей.

Мова - система знакау, (гукау, марфем, слоу, словзлучэняу, сказау),якия абазначаюць рэчаиснасць; мауленне -спосаб перадачы думки праз мову (пры дапмозе, праз пасрэдництва мовы). Мова-зъява калектыуная, а мауленне можа быць индывидуальным, унутраным, знешним и т.д. Фактычна мауленне-гэта валоданне моваю, працэс моуных зносин памиж людзми, перадча думки да адлегласци и инш. Формы маулення: маулене бывае вуснае ци письмовае (тыпы маулення) и ствараецца як паслядоунасци «знакау мовы» паводле правил и у алпаведнасци с мэтай выказвання и патрабаваннями неабходнай инфармацыи. Ад маулення трэба адрозниваць мауленчую дзейнасць -сукупнасць психапфизиялагичных дзеянняу чалавечагаг арганизма, неабходных для фармираваня, перадачы и успрыняцця думки, гэта: гаварэнне, слуханне, чытанне и письмо.

Так, у беларускай мове маўленне можа весціся ад 1-й і 3-й асобы, але фактычна прамоўца выступае заўсёды як 1-я асоба, нават калі фармальна маўленне пабудавана ў 3-й асобе. Форма маўлення ад 1-й асобы больш натуральная, звычайная. І граматычна займеннік я – дамінуючая, зыходная форма. Усе астатнія ўласныя займеннікі функцыяніруюць і існуюць толькі ў сувязі з я і адносна я. Так, уласны займеннік 2-й асобы адзіночнага ліку ты - называнне субяседніка гаворачым; ён – абазначэнне любой 3-й асобы (не я і не ты) пры звяртанні да слухача. Маўленне можа весціся ад любой з трох граматычных асоб. Іх каардынацыя і складае аснову маўлення. Улічваючы дамінуючую ролю я (вытворцыы маўлення) у фарміраванні маўлення, можна пакласці гэтую прыкмету ў аснову класіфікацыі ці тыпалогіі маўлення, і вылучыць наступныя яе тыпы:

І тып – маўленне вядзецца ад першай асобы. Адбываецца супадзенне§

вытворцы маўлення з аўтарскім я. Такі тып выкарыстоўваеца ў размоўным стылі, лістах, дзённіках, часткова ў публіцыстыцы. ІІ тып – маўленне выдзецца ад 3-й асобы: вытворца маўлення фармальна

(але не фактычна) не ўдзельнічае ў маўленні. Вытворца маўлення і граматычная катэгорыя не супадаюць;

ІІІ тып – змешаны: маўленне адбываецца ад 1-й і 3-й асобы;§

IV тып – апавяданне адбываецца ад імя 2-й асобы.§

У публіцыстыцы маўленне стылістычна адносна аднароднае – вядзецца галоўным чынам ад 3-й асобы, але я прысутнічае ў большай ці меншай ступені, у залежнасці ад жанра, тэмы і іншых фактараў. Тая ці іншая ступень падкрэслівання аўтарскага я служыць спосабам зрабіць мову разнастайнай, змяняць яе эмацыянальны тонус, мадальнасць, гэта адзін з галоўных выяўленчых сродкаў. [14]

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: