Клетка мембранасының эндо- және экзоцитозы.

Биомембраналар арқылы тек усақ молекулалы заттар ғана өткізіліп коймай, сол сияқты ірі молекулалы қосылыстар жоне ұсақ түйіршіктер де отеді мысалы, жаңадан синтезделген митохондриялық ақуыздар митохондрия мембранасын созылған тізбек күйінде кесіп отсе, ядролық ақуыздар ядродағы поралар арқылы өтеді.Заттардың тасымалдану бағыттарына жөне тасымалданатын заттар сипатына қарай трансмембраналық тасымалдану үдерісінің бірнеше түрлері белгілі:1) Эндоцитоз-заттардың сыртқы ортадан жасушаға енгізілуі, оның 3 тетіктері белгілі:а) Пиноцитоз-еріген макромолекулалық қосылыстардың жасушаға енгізілуі;Пиноцитоз-конститутивтік үдеріс, яғни ол кез-келген жасушада үнемі кездесетін құбылыс. Жасуша цитоплазмасында, өсіресе плазмолемма айналасында, үнемі ұсақ мембраналық кепіршіктер, яғни инвагинациялар, пайда болып отырады. Олар плазмолемма бетіне жақын орналасқан басқа көпіршіктермен қосылып алғашқы эндосомаларға айналады. Олардың қызметі сыртқы ортадан кіші молекулаларды, су және еріген ақуыздарды өздерше қосып алып жасушаға енгізу болып табылады. Кепіршіктер ете ұсақ болады, диаметрі 4нм, бірақ олардың санының ете кеп болуы нәтижесінде кеп мелшерде заттарды тасымалдайды.б) Фагоцитоз-катты түйіршік затгардың жасушаға енгізілуі; Фагацитоз-ірі түйіршіктердің плазмолемма бетіндегі коптегенрецепторлармен байланысуынан басталады. Осыдан кейін рецептор -лиганд кешені плазмолемманың инвагинациялануы (ішке қарай қайырылып ісінуі) нотижесінде фагосомага айналып жасуша ішіне енеді.в) Рецептор арқылы жүзеге асатын эндоцитоз — бұл кезде жасушаға енгізілетін заттар алдын ала плазмолемма бетіндегі рецепторлармен байланысып, содан кейін жасушаға енгізіледі. Бұл үдеріс әсіресе иммундық реакцияларда жиі кездеседі.2) Экзоцитоз-түйіршіктердің және ірі молекулалы қосылыстардың жасушадан шыгарылуы. Оның 2 түрі белгілі:а) секреция,б) экскреция.Экзоцитоздың ең жиі кездесетін одісі — секреция, яғни еріген заттардың (ірі не ұсақ молекулалық) секреторлық кепіршіктер арқылы сыртка шыгарылуы. Жасушалардың секреторлык қасиеті туралы көптеген деректер жинакталған.

Экзоцитоз механизмі. 1) ЭПТ немесе Гольджи комплексінен везикуладағы заттар бөлінеді (ажыратылады); 2) мембранаға тасымалданады; 3). Везикула онымен қосыла отырып өзінің қызметін анықтайды.

Экзоцитоз нәтижесінде бөлінетін заттар 3 топқа бөлінеді:

1. Антигендер

2. Жасушадан тыс матрикстік заттар

3. Сигнальдық молекулалар (гормондар, медиаторлар).

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: