Главная

Популярная публикация

Научная публикация

Случайная публикация

Обратная связь

ТОР 5 статей:

Методические подходы к анализу финансового состояния предприятия

Проблема периодизации русской литературы ХХ века. Краткая характеристика второй половины ХХ века

Ценовые и неценовые факторы

Характеристика шлифовальных кругов и ее маркировка

Служебные части речи. Предлог. Союз. Частицы

КАТЕГОРИИ:






Клетка органоидтарының өзара әрекеттестігі.




Жасуша органоидтары - жасушалардың тұрақты арнаулы бөлігі. Жасушаның қызметі тек органоидтардың көмегімен ғана орындалады.

1.Эндоплазмалық тор (ЭПТ) - (гр. эндо - ішкі, гр. плазма - жапсырылған) - жасушаның ішін түгелдей бірімен-бірі тығыз байланысқан түтікшелермен торлап жататын 2 жарғақшалы түзіліс. Сыртқы жарғақшаларына рибосомалар бекінсе - түйіршікті ЭПТ, бекінбесе, тегіс жарғақшалы ЭПТ дейді. Тегіс жарғақшалы ЭПТ майлар мен полисахаридтердің алмасуына қатысады. Түйіршікті жарғақшалы ЭПТ рибосомаларында нәруыздар синтезделеді. ЭПТ торланған түтікшелері жасуша ішіндегі басқа органоидтардың қатынас жасауына көмектеседі.

2.Рибосома (рибонуклеин қышқылы, лат. soma - дене) - цитоплазмада бос күйінде, жарғақшаға (ЭПТ) бекінген күйінде болатын нөруызды дөнек тәрізді өте ұсақ органоид. Ол нәруыз синтезіне қатысады

3.Митохондрия (гр. mitos - жіпше, гр. chondrion - дәнек) - барлық тірі жасушаларда болады. Пішіні таяқша, жіпше, дәнек тәрізді түзіліс. Жасушада ондаған, мыңдаған митохондриялар кездеседі. Сыртын 2 қабатты жарғақша қаптайды. Сыртқы жарғақшасы тегіс, ішкі жарғақшасы қатпарлы. Митохондриялар - май қышқылдарьш синтездеп, жасушаларды энергиямен қамтамасыз ететін энергия жинақтаушы құрылым. ішкі жарғақшадағы ферменттер глюкоза мен аминқышқылдарды ыдыратып, май қышқылдарын тотықтырады.

4.Лизосома (гр. mitos - еріту, гр. soma - төн) - домалақ немесе сопақша пішінді, бір қабатты жарғақшалы түзіліс. Құрамындағы ферменттердің әсерінен нәруыз молекулаларымен полисахаридтерді ыдыратады. Жасушаға түскен бөгде заттарды ерітеді.

5.Гольджи жиынтығы - ядроға жақын, жасуша орталығын (центриоль) айнала қоршап жататын көпіршік, түтікше тәрізді түзіліс. Жасушада заттардың тасымалдануына, қажетсіз соңғы өнімдердің жасушадан шығарылуына қатысады.

6.Жасуша орталығы - центриоль (лат. centrum - орталық нүкте, орталық) Гольджи жиынтығына жақын орналасқан цилиндр пішінді 2 денешік. Жасуша бөлінуінің алғашқы кезеңінде 2 центриоль бірінен-бірі екі полюске карай ажырайды. Ортасында ұршықша жіпшелер пайда болады. Жасушалардың бөлінуіне қатысады

7. Ядро - жасушаның реттеуші орталығы. Пішіні - домалақ, таяқша, үрмебұршақ тәрізді, екі жағы қысыңқы және т. б. эритроциттер (қан жасушасы) мен тромбоциттерде (қанның пластинкасы) ядро болмайды. Ядроның сыртын цитоплазмадан бөліп тұратын екі қабат жарғақша қаптайды. Ядроның ішінде толтырып тұратын іркілдек ядро шырыны болады. Ядро қабықшасында да өте ұсақ тесіктер - шұрықтар бар. Ядро солар арқылы цитоплазмамен байланысады. Ядро цитоплазмамен тығыз байланысып, жасушаның барлық тіршілік әрекеттеріне (өсу, көбею, зат алмасу) қатысады. Ядро кабықшасы (жарғақшасы) заттардың козғалысын (ядроға енуі, ядродан шығуы) реттейді. Ядро шырынында хромосомалар мен ядрошықтар болады.

5.Клетка коферменттерi Коферменттер-құрамында белок жоқ органикалық қосылыстар. Көптеген ферменттер витаминге жатады немесе витаминдер туындысы болып табылады.Коферменттерге активтік тобы бар витаминдер тиаминпирофосфат (в1 витаминнің туындысы),никотинамидті коферменттер (РР витамині бар) жатады. I.Витаминдық коферменттер: 1.Никотинамиднуклеотидтік (НАД,НАДФ) – НАД+ және НАДФ+ (НАД+ никотинамидадениндинуклеотид, НАДФ+ никотинамидадениндинуклеотидфосфат).Бұл коферменттердің активті бөлігі никотинамид (РР витамині) болып табылады. 2.Флавиндік(ФАД,ФМН) - Бұлардың пайда болу көзі-рибофлавин. ФАД және ФМН коферменттері әртүрлі апоферменттермен баиланысады да, флавопротидті ферменттер-флавиндік дегидро геназа түзеді.Қазіргі кезде флавопротеидтердің саны 80 шамасына жетеді. 3.Тиаминдық(ТМФ,ТДФ,ТТФ)- (ТПФ,ТДФ,ТТФ) H3C олар апоферменттпен мықты баиланысқан болады және простетикалық топ деп саналады. ТПФ молекуласындағы активті бөлік-тазол сақинасының – CH тобы сол топтың көмегімен ол субстаратпен байланысады. ТПФ апоферментпен байланысып,декорбаксилаза түзеді.ТПФ – коферменті в1 витаминінің туындысы, оның тиазол сақинасында күкірт бар. Ол апоферментпен мықты баиланысқан 4.Кобамидтық (метилкобаламин, дезоксикобаламин)- Бұлардың пайда болу көзі-витамин В Цианкобаламиннің орталық бөлігінің және оның екі туындысы-коб- амидтік коферменттердің: метилкобаламин мен 5’-дезоксиаденозилкобаламиннің құрылыс нобайы. R’-5’-дезоксиаденозил; R-5,6-диаметилбензилимидазолилриботид 5.Пиродиксиндік(ПАЛФ,ПАМФ)- Бұл коферменттердің негізі В6 витамині,коферменттің құрамында бір-біріне ұқсас үш қосылыс: пиридоксин,пиридоксаль және пиридоксиамин кіреді. В6 витаминнің негізгі активті туындысы пиридоксаль-5-фосфат болып саналады. 6.Фолаттық(ТГФК)- 7.Хинондық (убихинон,пластохинон). II. Витаминдік емес коферменттер: 1.Нуклеотидтер(УДФ-глюкоза,көмірсутектердің, спирттердің нуклеотидтық туындылары ж/е т.б) 2.Моносахаридтердің фосфаттары(глюкоза-1,6-дифосфат,2,3-дифосфоглицерат) 3.Металлпорфириндер(гемдер,хлорофилдер) 4.Пептидтер(глутатитон)

6. Клетканын химиялык курамы биорганикалык жане органикалык косылыстар Жасуша құрамындағы органикалық заттар. Олардың құрылысы мен атқаратын қызметі Органикалық қосылыстар тірі организм жасушасының 20-30%- ын құрайды. Оларға биологиялық полимерлер — нәруыздар, нуклеин қышқылдары және кемірсулар, майлар мен бірқатар маңызды молекулалар — витаминдер, гормондар, пигменттер, органикалық қышқылдар, аминқышқылдары, нуклеотидтер, спирттер, т.б. жатады. Жануарлардың, өсімдіктердің және микроағзалардың органикалық құрамы жағынан айырмашылықтары бар. Мысалы: өсімдіктер жасушасында күрделі көмірсу — полисахарид, жануарларда — нәруыз бен майлар, ал микроағзаларда нәруыздар басым болады. Осылай бола тұрса да, өр түрлі жасушаларда осы органикалық заттар тобы өзара ұксас қызмет атқарады. Көмірсулар. Көмірсулар немесе сахаридтер — жалпы формуласы Сn(Н2On) болатын органикалық заттар. Көптеген көмірсулардың құрамындағы сутек атомдарының саны өттек атомдарынан екі есе кеп болады, сондыктан да бұл заттар көмірсулар деп аталған. Жануарлар жасушаларында көмірсулар мөлшері көп емес, 1—2%-дан 5%-ға дейін (бауыр жасушаларында) болады. Өсімдік жасушалары көмірсуларға бай, олардың құрғақ салмағының 90%-ын көмірсулар құрайды (жүзім жемісі, карбыз). Көмірсуларды қарапайым және күрделі деп бөледі. Қарапайым көмірсулар моносахаридтер деп аталады. Молекуласындағы кеміртек атомының санына байланысты моносахаридтер триоза (3 атом), тетроза (4 атом), пентоза (5 атом) және гексоза (6 көміртек атомы) деп аталады.

Липидтер маңызды энергия көзі болып табылады. 1 г май С02 мен Н90-ға дейін ыдырағанда, көп мөлшерде энергия бөлініп шығады — 38,9 кДж. Жануарлардың май ұлпасында, өсімдіктердің жемістері мен тұқымдарында жинақтала отырып, майлар энергияның қосымша көзі ретінде қызмет атқарады.Жылуды нашар өткізетіндіктен, майлар ағзада жылу сақтау қызметін де атқарады. Арктика жануарларында, мысалы, киттердің май ұлпаларының қалыңдығы 1 м болады.Бейорганикалық заттар немесе Анорганикалық қосылыстар, бейорганикалық қосылыстар — хим. элементтердің өзара және бір-бірімен байланысуынан шығатын заттар. Бұған тізбек түзе байланысатын көміртек қосылыстары яғни органик. және полимерлік қосылыстар кірмейді.

Жасушаның 80%-ы судан тұрады. Су ерітінділерінде барлық тіршілікке қажетті процестер жүреді. Судың молекулалық құрылысының таңғаларлык күпия касиетінің бірі — оның асимметриялығында. Суда тұз натрийдің оң зарядталған катионына және хлордың теріс зарядталған анионына ыдырайды. Натрийдің оң зарядталған ионына су молекуласы теріс полюсімен тартылса, ал хлор ионына оң полюсті жағымен жақындайды. Қорытындысында, әрбір ионның айналасында қабықша пайда болады. Оны гидрат қабығы деп атайды. Зарядталмаған молекулалар суда ерімейді.Суда ерімейтін заттарды гидрофобты (гр. хидор — су және гр. фобос — қорқу, жек көру) деп атайды. Оларға бензин, керосин, бензол, липидтер, көксағыз, полиэтилен және баска пластмассалар, т.б. жатады.

Тұздар. Сумен бірге тұздар да жасушаның бейорганикалық заттарына жатады. Жасушаның тіршілік процестері үшін тұздардың құрамына енетін кальций, натрий, калий, магний, және фосфат иондарының маңызы зор. Жасушаның қалыпты қызмет атқаруы және жасуша ішінде үнемі реакция жүруі үпгін де иондардың маңызы ерекше. Бейорганикалық заттар жасушада, тек еріген күйінде емес, сондай-ақ қатты заттар күйінде де кездеседі. Атап айтқанда, сүйек ұлпасының катты әрі беріктігі кальций фосфатының, ал былқылдақ денелілер бақалшықтарының беріктігі онда кальций карбонатының болуына байланысты. Кальций иондары биологиялық процестердін реттелуіне және канның ұюына да қатысады.Na+, К+ иондары жасуша мембранасына әр түрлі заттардың енуіне және жүйке талшықтарының тітіркеністерді өткізуіне көмектеседі. Фосфат иондары нуклеин қышқылын тұзуге қатысады және энергетикалық процестерді, қозғалыс қызметін жүзеге асыруға ат салысады.Темір иондары да оттекті тасымалдауда үлкен рөл атқарады. Ал темір және мыс иондары тотығу-тотықсыздану процестерін қалпына келтіру реакцияларына қатысады. Магний иондары нуклеин кышқылы мен рибосомды тұрақтандырады және хлорофилдің құрамына кіреді. Мырыш, молибден және кобальт иондары ферменттік процестерге қатысады.

7. Клеткалык стресс жане коршаган орта факторлары -Клеткалық стресс – барлық клеткаларға әмбебап болып келетін, спецификалық емес бейімделу кезінде қоршаған орта әсерінен пайда болатын клетканың жауабы.

Механизмі: приондар белоктың үшінші құрылымды күйі, ол адамдарда нейродегенеративті аурулардың пайда болуына әкеледі. Ашытқы клеткаларының белогі Lsb2 приондардың спонтанды түзілуіне әкелуі мүмкін, бұл белок клеткалық стресс әсерінен пайда болады, мысалы жоғары температура жағдайында түзіледі.

Ұлпалық бейімделу синдромы(тканевый адаптационный синдром) – барлық клеткаларға тән әмбебап спецификалық емес адаптациялық реакция, қоршаған орта әсеріне жауап ретінде ұлпада пайда болады. ТАС (тканевый адаптационный синдром) ұлпаның бұзылуына 2 реакция бірге жүруінен пайда болады:

1-сі – ұлпаларда эффектордардың (ТАС – комутонов, кейлонов и контактинов) жиналуынан, ол ұлпалардың түрлік спецификалығын тоқтатады.

2-сі – ұлпаладың спецификалық әсерін өзіндік бұзылыстар әкеледі, гомеостаздың бұзылуы мен әнергозаттардың түзілмеуі ұлпаладың бұзылуына әкеледі.

Р53 белогінің активтенуі, организмде клеткалық жағдайда тұрақтандыратын факторлардың бұзылуы немесе мезанизмінің тоқтауынан пайда болады. Стабилизация р53 достигается за счет ковалентной модификации N-концевой части р53 или связывания с регуляторами взаимодействия р53 и Mdm2

8. Тукымкуалашылык клетканын касиеттери -Тұқым қуалаушылық – ата аналары мен олардың арғы тектері белгілерінің ұрпақтарына берілуін және ұрпақ пен ұрпақтың арасындағы жалғастықты қамтамасыз ететін қасиетті айтады. Тұқым қуалаудың арқасында организмдердің кейбір түрлері миллиондаған жылдар бойы өздерінің ерекшеліктерін сақтап келеді. Тұқым қуалау көбею процесімен, ал көбею бөліну процесімен байланысты.Тұқым қуалаушылықтың цитогенетикалық негіздері клетканың тұқым қуалау аппараты – ядромен байланысты. НУКЛЕИН ҚЫШҚЫЛДАРЫ – жоғары молекулалы, тізбекті полимерлер, молекулалық салмағы 250-1,2·10 5 kDa.Олардың мономерлері – нуклеотидтер – азоттық негіздерден, пентозадан, фосфор қышқылының қалдығынан тұратын күрделі органикалық молекулар.Құрамындағы пентозаның түріне байланысты жіктеледі:Нуклеин қышқылдары Дезоксирибонуклеин Рибонуклеи қышқылы (ДНҚ) қышқылы (РНҚ) Эукариоттардың диплоидті клеткаларында ДНҚ ядрода (хромосоманың құрамында), аз мөлшерде өсімдіктердің хлоропласттарында және митохондрияда орналасады.Ядролық ДНҚ-ның қызметі - генетикалықақпаратты, яғниағзадағыбелоктардың құрамындағы аминқышқылдарының орналасуыныңретінің мәлiметің сақтау және оны ұрпақтан-ұрпаққа тарату. Белок биосинтези РНҚ-ның қызметі – белоктардың биосинтезіне қатысып, осы генетикалық ақпараттың таралуын іске асыру. Ұрпақтан ұрпаққа беріліп келе жатқан тұқым қуалау ақпараты белоктың біріншілік құрылымы жөніндегі мәлімет ретінде сақталады. Барлық тірі ағзаларға тән қасиеттер белок молекуласын синтездеу қабілеттілігі. Кез-келген ағзаның қасиеттері оның белоктық құрамына байланысты. Сонымен қатар әр белоктың құрылымы амин қышқылдары тізбегімен анықталады

9. Қышқыл және сілті ферменттері. Ферменттер — барлық тірі организмдер құрамына кіретін арнайы ақуыздар. Химиялық реакциялардьі жеделдетеді. Реакция түрлеріне сай ферменттер 6 топқа болінеді: оксидоредуктазалар, трансферазалар, гидролазалар, лиазалар, изомеразалар, лигазалар. 1-класс – Оксидоредуктазалар – тотығу – тотықсыздану реакцияларына жауапты. 2–класс–Трансферазалар-химиялық топтардың бір субстраттан екіншісіне тасмалдауын катализдейді (мысалы, моносахариттерді, амин қышқылдарын, фосфор қышқылдарын және т.б). Бұл класқа протеинкиназа, ацетилтрансфераза, фосфотрансфераза және т.б жатады. 3–класс–Гидролазалар субстраттың химиялық қосылыстарын судың қатысуымен гидролиздейді, ыдыратады. Бұл реакциялар теңдеуі: RR1 + HOH → R – OH + R1 – H1; (Амилазалар, протиназалар, лиазалар) субстратқа химиялық топтардың ажыратуын немесе қосылуын катализдейді (аспартаза, фемираза және т.б). 4–класс–Лиазалар–2 байланыс түзу арқылы субстраттан белгілі бір топттарды гидролитикалық емес ажырату реакциясын катализдейтін ферменттер немесе 2 байланыс үзілген жерден топтарды біріктіру реакцияларын (мысалы, H2O, NH3, және т.б) ажыратады. 5–класс–Изоимеразалар–субстраттың бір молекуласы ішінде құрылымдық өзгерістерді атқарады немесе изомерациялайды (глюкозоизомераза, триозофосфатимомераза және т.б). 6–класс–Лигазалар (синтетаза)–энергия жұмсап қарапайым қосылыстардан күрделі қосылыстарды синтездейді (ДНҚ-геназа, аспарагин синтетаза, пируваткиназа және т.б). б) әрбір ферментке жүйелік атау беріледі, онда субстрат атауы, катализденетін реакция түрі, және «аза» жалғауы жалғанады. Сондықтан ферменттер атауының екі жүйесі қалыптасты. в) әрбір ферментке төрт мәнді цифр беріледі. Бірінші сан ферменттер класын, екіншісі класс тармағын, үшінші – клас тармағының тармақшасын, төртіншісі – тармақшадағы ферменттің реттік нөмерін білдіреді.






Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском:

vikidalka.ru - 2015-2024 год. Все права принадлежат их авторам! Нарушение авторских прав | Нарушение персональных данных