ТОР 5 статей:
Методические подходы к анализу финансового состояния предприятия
Проблема периодизации русской литературы ХХ века. Краткая характеристика второй половины ХХ века
Характеристика шлифовальных кругов и ее маркировка
Служебные части речи. Предлог. Союз. Частицы
КАТЕГОРИИ:
- Археология
- Архитектура
- Астрономия
- Аудит
- Биология
- Ботаника
- Бухгалтерский учёт
- Войное дело
- Генетика
- География
- Геология
- Дизайн
- Искусство
- История
- Кино
- Кулинария
- Культура
- Литература
- Математика
- Медицина
- Металлургия
- Мифология
- Музыка
- Психология
- Религия
- Спорт
- Строительство
- Техника
- Транспорт
- Туризм
- Усадьба
- Физика
- Фотография
- Химия
- Экология
- Электричество
- Электроника
- Энергетика
Етістіктің райлары
Орындаушының іс-қимылға байланысты ой-пікірін, қатынасын білдіреді.
| Шақ түрі | Ереже | Жасалу жолы | Мысалы |
| Ашық рай | Іс-қимылдың қай шақта орындалғанын білдіреді. | Үш жақтын жасалу жолдары арқылы жасалады. | Мен келдім. Мен келемін. Ол жейтін. |
| Бұйрық рай | Іс-қимылдың бұйыру, талап ету, өтіну ретінде айтылуы мағынасын білдіреді. | Етістіктің бұйрықты түрде жіктелуі арқылы жасалады. | Мен келейін. Сен бар. Ол айтсын. |
| Шартты рай | Іс-қимылдың орындалу-орындалмау шартын білдіреді. | Етістік +(-са,-се) + жіктік жалғау | Мен сабақ оқысам, бес аламын. |
| Қалау рай | Іс-қимылды орындаушынының қалауын, тілегін, ниетін білдіреді. | а) етістік+(-ғы,-гі,-қы,-кі)+тәуелдік жалғау/ «кел» етістігі | Біздің сабақ оқығымыз келеді.(келген, келді) |
| ә) етістіктің+(-ғай,-гей, -қай, -кей)+жіктік жалғау | Оқығайсыз келгейсің | ||
| б) етістік+(-са, -се)+жіктік жалғау/ «игі еді» | Ол барса игі еді. Сен келсең игі еді. |
Етістер – іс-әрекеттің, қимылдың орындаушыға, яғни іс иесінің істелетін іске қатысын білдіретін етістіктің түрі. Етістің төрт түрі бар: 1) өздік етіс, 2) өзгелік етіс, 3) ырықсыз етіс, 4) ортақ етіс.
| Түрі | Ереже | Жасалуы | мысалдар |
| Өздік етіс(орындаушы өзі) | Қимылдыорындаушының өзіістейді. | -ын, -ін, -нжұрнақтары арқылы | Жуынды, киінді, боянды, таранды. |
| Өзгелік етіс(орындаушы өзге біреу). | Қимылды өзге біреугеорындатқызады. | -дыр, -дір, -тыр, -тір, -ыр, -ір; -қыз, -кіз, -ғыз, -гіз; -т жұрнақтары арқылы | Жаздыр, бердір, айттыр, келтір, асыр, кетір, жасат, сөйлет. |
| Ырықсыз етіс(орындаушы белгісіз) | Орындаушы айтылмайды, іс-әрекет өздігіненжасалғандай. | -ыл, -іл, -л; -ын, -ін, -н; жұрнақтары арқылы | Айтылды, көтерілді, тасылды, салынды, әкелінді, тазаланды. |
| Ортақ етіс(орындаушы көп) | Қимылды орындаушыбіреу емес, бірнешеуболады. | -ыс, -іс. –с жұрнақтары арқылы | Орысты, тазаласты, көтерісті. |
Есімше
Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: