IX. ЦАРЦИАТЫ СÆФТ

58. Царциаты сæфт.

ОРФ СОИГСИ, Ф. фольклор, оп.1, д.438, п. 142. Фольклорные записи Д.Г. Бегизова. II Предания о Царциата. — 197–203 ф. Радзырдта йæ Сланты Иликъо Джиуæрджийы фырт, Брытъаты хъæуккаг, Дзауы районы, 74-аздзыд. Ныффыста йæ Беджызаты Дудар 1940 азы.

1 Саджил фатфындзтæ — ома, ахæм фæттæ, кæцытæ уыдысты саджил.

2 Царциатæй иу хай ныгæд у афтæ: бынæй къæй, фæрстæм — къæйтæ, стæй мард се ’хсæн æмæ йæ къæйæ æрынбæрзынц. Уыцы къæйы сæрыл дæр та мард се ’хсæн æмæ йæ алыварс къæйтæ, стæй та къæйæ æмбæрст æмæ афтæ дарддæр. Алы ингæны афтæмæй дæс кæнæ фылдæр марды ис æвæрд (Б.Д.).

3 Фæрсæвæрд — Царциатæн се ’ннæ хай сты æнæ ингæнæй ныгæд. Фæрсæй фæрстæм-иу равæрдтой мæрдты, стæй сыл иу фæлтæр равæрдтаиккой, стæй та уыдон уæлæ ног фæлтæр æмæ та сыджыт ногæй (Б.Д.).

4 Едысы аргъуан цы къуыппыл æвæрд ис, уый бын иууылдæр у стæгдар Царциаты мæрдтæй.

5 Едысæй Брытъаты хъæуы æхсæн уаддзæг у лæсæн. Ныр ыл хъæд схæцыд. Кæддæр Десы къахыр æмæ Хъелы цады уыд зæхх стынд æмæ лæсæн байдзаг ис Едысæй Брытъаты æхсæн.

6 Лигдонат — ис Едысы хъæуы, зæгъынц таурæгътæ, зæгъгæ, Едысайы авд фырты уым лæсæн ракалди æмæ фесæфтысты авд æфсымæры (Б.Д.).

7 Едыс — Едаса уыд Царциатæй. Царциатæ куы сæфтысты, уæд ма сæ уый хæрз иунæгæй аирвæзти, балыгъди Едысы суары цурмæ, фæлæ йæ авд фырты куы бабын сты, уæд гæнах ацарæзта æмæ йæ гæнахы зæрдæскъуыд фæцис. Уыцы гæнах уыди Беджызаты къухы, уыд æртæ æддæгуæлæ. Фæлæ Беджызатæ удæгасæй бирæгъ куы бастыгътой, уæд аскъуыдысты. Иу ма сæ баззади æмæ йæ уый Мамитæн радта. Уыцы гæнахыл ныр Мамитæ хæдзар сарæзтой (Б.Д.).

8 Калак — гуырдзиаг ном, амоны горæт. Царциаты бынат ныр дæр «Калактæ» хуыйны.

59. Царциаты сæфт.

ОРФ СОИГСИ, Ф. фольклор, оп.1, д.438, п. 142. Фольклорные записи Д.Г. Бегизова. II Предания о Царциата. — 223–226 ф. Радзырдта йæ Беджызаты Пепейы фырт Леуан, 149-аздзыд, Едысаг, Дзауы р-нæй. Ныффыста йæ Беджызаты Дудар» 1939 азы.

1 Калак — Едысы уыд стыр хъæутæ Царциатæн. Ныр дæр ма актыты калакский приход фыст сты афтæ архивты дæр. (Б.Д.).

60. Царциатæ куыд фесæфтысты (вариант)

Радзырдта йæ Беджызаты Леуан, фысгæ та йæ ныккодта Беджызаты Дудар 1940 азы 29 июлы. ХИЗИИ архивы фольклорон фыстытæ, №53. Мыхуыргонд æрцыд: Ирон адæмон аргъæуттæ. III Т. Цхинвал, 1962. — 48–50 ф. Уæйгуыты мæсыджы тыххæй кæс Е. Пчелина. «Зилде Машиг», Советская этнография, 1934 г., №3 æмæ Гæззаты Ладийы уац «Зылды мæсыг» — Фидиуæг, 1927 аз, № 7–8.

1 Ходз — Едысы сæрмæ иу чысыл хъæу, Стыр Леуахийы райдианы.

[1] ИÆ — Ирон æмбисæндтæ. /Æрæмбырд сæ кодта æмæ чиныг сарæзта Гуытъиаты Хъазыбег./ — Орджоникидзе, 1976.

[2] Дз.Р. — Р.Г. Дзаттиаты. Царциатские памятники: едысское городище и могильники. — Владикавказ, 2006.

[3] Меликсетбеков Л.М. К археологии и этнологии Туальской Осии / Материалы по изучению Грузии. Юго-Осетия. Вып. I. Серия I. Тифлис, 1925. — С. 252–278.

[4] Кокиев Георгий. Склеповые сооружения горной Осетии. Историко-этнографический очерк. Владикавказ, 1928.

[5] Куфтин Б.А. Археологическая маршрутная экспедиция 1945 года в Юго-Осетию и Имеретию. Тбилиси, 1949.

[6] Дзаттиаты Р.Г. Царциатские памятники: едысское городище и могильники. Владикавказ, 2006. — С. 79–90.

[7] Персидско-русский словарь. Т. 1. М., 1970. — С. 465.

[8] Царциатæ. Материал, собранный Цабаевым В.Г. о легендарном племени. // Ф. фольклор, огт. 1, д.597, Инв. № 1088. — С. 1.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: