Ел-жұрт. Осы заманғы саяси, экологиялық, демографиялық өзекті мәселелер. Оны шешудің жолдары.

Адамзат жаңа мынжылдыққа аяқ басты. Бұл ғасыр қандай болатыны бiзге, осы заман адамдарына байланысты, әр жеке адамнаң бастап, жалпы бүкiл адамзатқа. Адамзат өз тарихында болмыстың табиғи жағдайларынан тәуелсiз болу үшiн, қоғам әр индивидттiң өзiндiк жұмысына айналуы үшiн, бәрiнеде ортақ гуманизм идеалдарына жету үшiн көп әрекет жасады. Сонымен қатар, адам жасаған ҒТР табиғат пен адам арасындағы үйлесiмдiлiктi бұзып, бүкiл адамзатқа ортақ проблемаларды тудырды. Оның себептерi қазырғы заман қоғам дамуына тән тенденцияларда жатыр:

1. Әлеуметтiк өзгерiстердiн көп бағыттылығы, түзу және бiрқалыпты еместiгi. Қоғамдық прогресс абсолюттi емес, ол регресске айналу мүмкiн, қоғамның құлдырауы мен тоқырауға келу.

2. Мемлекеттiк қатынастардың жүйесiнiң орнықтылы еместiгi, бұл екi үрдiстi тудырады: бiрiншiсi- бiрөрiстiлiкке (однополярность), ал екiншiсi- көпөрiстiлiкке ұмтылады. Және дүниеқалыптасу да байқалатың тұрақсыздық аумақтық және оқшауланғаң конфликттерге, қаражат және экономикалық дағдарыстарға әкеледi, ал олар өз кезiнде жалпы дүниежүзiлiк дағдарысты тудыру мүмкiн.

3. Ақпараттық технологияларды пайдалану мен байланысты, әлеуметтiк-экономикалық және ғылыми-техникалық дамудың қарқынының жылдам туi.

4. Бiрiгуге, бiркелкiлiкке және өзара тығыз байланысқа ұмтылу үрдiсiнiң өсуi.

5. Индустриалды дамыған елдермен, «дамушы» мемлекеттердiң мүдделерiнiң жалпы адамзат мүдделерiнiң, биосфераның шектеулi мүмкiндiктерi мен күннен күнге жылдам өсiп бара жатқаң адамдар қажеттiлiктерiнiң арасындағы қайшылықтарының ұштасуы.

Ең бiрiншi болып, адамзат өркениетiнiң даму үрдiстерiн және оның күйiн жүйелi бағалауға тырысқан «Рим клубының» өкiлдерi болды. Медоуз «Өсу шекарасы» атты еңбегiнде, халық санының өсуi мен өндiрiстi тоқтатпаса адамзаттың глобальды экологиялық дағдарысқа ұшырайтының болжады. Әрине бұл идеялар реалды емес, өйткенi олар антиғылымды және антигуманды б.т. Тағы бiр дүниежүзiлiк дамудың жорамалды моделi Месарович пен Пестелдiкi, ол «Адамзат бұрылым нүктесiнде», бiрiншiге қарағанда нақтылау және негiзделген болып келдi. Олар адамзаттың алдында экологиялық Апокалипсис емес, ұзаққа созылатың көптеген дағдарыста- экологиялық, энергетикалық, азықтық, демографиялық, шикi заттық т.б. күтiп тұр дедi. Және бұлардың бәрi планетарлық жүйеде тез арады реттелмесе, тағы да үлкен дағдарыс болады деп болжайды.

Бiрақ жоғарыда айтылған тұғырнамалардың әр-қайсысы әлеуметтiк және табиғи дамудың объективтi факторларың ескермей отыр. Және олардың жорамалдарының «қатан» болуына қарамастан, Жер өркениетiнiң тағдыры бәр адамдардың қолында деген түсiнiкке әкелдi, ал бұл да аземес. Жалпы осы заманның барлық ауқымды мәселелерiң үш топқа бөлуге болады:

1. Интерәлеуметтiк мәселелер- мұнда мемлекет аралық қатынастарға байланысты мәселелер кiредi: соғыс және бейбiтшiлiк, әлеуметтiк-экономикалық даму келешегi, кейбiр елдердең артта қалып қойюың жойю т.б.

2. "Адам-қоғам" жүйесiнiң мәселелерi- бұл әр жеке елде, аймақта бар, қоғамның дамуының ерекшелiктерi мен байланысты мәселер: деңсаулық, халық саны, бiлiм беру, мәдениет, компьютеризация мәселелерi, жалпы ҒТП, адамзаттың дамуы мен келешегi мен т.б. байланысты мәселелер.

3. "Табиғат-адам" жүйесiнiң мәселерi- табиғат ресурстары, энергетика, азық-түлiк, қоршаған орта т.б.мен байланысты мәселелер.

4. Соғыс және бейбiтшiлдiк мәселелерi. Адамзат тарихи көбiнесе соғыстар мен жаулап алу тарихы болып көрiнедi. А.Македонский мен Крестовый походтар, орда мен гундар шабуылулары, Америкада, Англияда, Францияда,Рессейдегi азаматтық соғыстар, 18-19ғғ. Еуропадағы бiрiншi және екiншi дүниежүзiлiк соғыстар т.б. бұл тiзiлiм толық емес. Қазырғы заманда да тоқталған емес.

Және 20ғ. аяғынаң бастап адамзат тарихында бұл мәселенi өмiр және өлiм тұрғысында қарастыру орын алады. Бұл көптеген елдердiн химиялық және бактериологиялық қаруларды қолдану мен байланысты, адамзат, Жер бетiндегi бүкiл тiршiлiктi жояалатың мүмкiндiгi бар ядролық қаруды да ойлап шығарды (АҚШ Хиросима мен Ногасаки ға тастаған бомбалар 240 мың адамның өмiрiн үздi), ал қазырғы бомюалардың он есе астам күшi бар.

Әр саналы ойлай алатың адамға мұндай соғыстың еш мәнсiздiгi белгiлi. Адамзатқа мұндай кауып ең алдымен мелитаристiк мемлекеттерден туып отыр (АҚШ, бұл ортада 100 мың әскери-өндiрiстiк комплекс бар). Ал, дүниежүзiлiк тәртiптi қамтамасыз ету және бiр мемлекеттiн диктаттың орнатылуына жол бермеу мақсаты мен БҰҰ құрылды. Оған қарамастан қазiргi кезде Пакистан, Үндiстан елдерi атом қаруларына ие, ал ЮАР, Солтүстiк Корея, Израиль т.б. елдер бұл қаруды жасауда.

Дүниежүзiлiк соғысты тудырып отырған тек елдер арасындағы экономикалық және саяси қарсылқтар ғана емес, сондай-ақ аумақтық қақтығыстар да, оның негiздерi Азия, Африка және Латың Америка елдерiнiң жоқшылық ахуалдарында жатыр, бұл мәселе бұрың КСРО құрамына кiрген республикаларға да тән (Рессейдегi шешендердiң көтерiлiсi, немесе Орта Азия мен Пакистан және Үндiстан елдерiнiң арасындағы қақтығыстар).

Және қазырғы заманда глобальды соғыстар қаыуптығы Адамның автоматтандырылған жүйелерге тәуелдiгiнде жатыр. Б.Раушенбах 1985ж. ескерткен дей «күрделi автоматтар жасалғанда адам тағдыры солардың қолында болады» деп

Сонымен, келесi қортынды жасауға болады дүниежүзiлiк ядролық соғысты, бұл қауыпты түсiну мен, оның алғышарттарың (экономикалық, нәсiлдiк, ұлттық, дiни, этносаралық, әлеуметтiк т.б.) жою мақсаты мен адамдардың ынтымақтасу барысында барлық ерiк-жiгер күш қуатың жинауда, және бұл мәселелердiн бәрiң де келiсiм, бейбiтшiлiк жолымен шешу талпынуда.

Осы заманғы қоғамдық рухани және ғылыми-техникалық прогресстің арақатынасы. Ақпараттық өркениеттің дамуы және ерекшеліктері.

Қазіргі ғылыми- техникалық прогресс өте тапшы шикізаттарды жасанды жолмен алған заттармен алмастырудың негізгі бағыттарының біріне айналдырып отыр. Бұл материалдарды өңдеудің жаңа әдістерін одан сайн жетілдіріп және іс жүзінде пайдалануды тездетеді.

Қазіргі ғылым мен техниканы адамдардың игілігіне қызмет еткізу үшін не қажеттің бәрі бар. Қазіргі ғылыми – техникалық прогресс қоғамдық өндірістің материалдық негізін түбегейлі өзгертті. Өндіріс пен еңбекті ұйымдастыру, басқару, еңбек жағдайын жақсарту және т. б. әлеуметтік – экономикалық мәселелерді шешуге қадам жасалды. Ғылыми-техникалық прогресс қоғамының басты өндіргіш күші адамның жан-жақты өсіп жетлуіне, оның әл-ахуалы мен рухани байлығын арттыруға әсерлі ықпал жасап келеді. Сөйтіп ғылыми-техникалық прогресс қоғамның барлық саласында дамытушы пәрменді күшке айналды.

Ақпараттану идеологиясы бүкіл әлемді компьютерлік желінің торына айналдырған ақпараттық технологиялардың күрделене әрі жедел дамуының арқасында ақпараттық мәдениет феноменін дүниеге әкелді. Қазіргі заман мәдениетін басқашалай ақпараттық мәдениет деп те атайды. Өйткені қазірде ақпарат қоғам өмірінің маңызды элементі болып, адам өмірінің барлық саласына әсер етіп отыр.

Ақпарат алмасу саласындағы жаңа технологиялық төңкеріс болып табылған – Ғаламтордың пайда болуымен етене байланысып жатқан әлемдегі адамзаттың өзара тәуелді байланысының қалыптасуы жаһандану үдерісін туындатты. Жаһандануға адамзат өміріне саяси-экономикалық өзгерістер әкелетін кұбылыс деп қана қарауға болмайды. Жаһандану ұлттық құндылықтарды сақтай отырып, ғаламдық қатынастарға бейімделу деген үлкен мәселені күн тәртібіне қойып отыр.

Міне, қысқаша қайырсақ, қазіргі заман мәдениетіне тән сипаттамалар реті осындай. Қазіргі заман мәдениетінің бедерін салып отырған ақпараттық технологияларға, олар туындатқан рухани мәдениет үлгілеріне келесі тарауларда нақтырақ тоқталатын боламыз.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: