ТОР 5 статей:
Методические подходы к анализу финансового состояния предприятия
Проблема периодизации русской литературы ХХ века. Краткая характеристика второй половины ХХ века
Характеристика шлифовальных кругов и ее маркировка
Служебные части речи. Предлог. Союз. Частицы
КАТЕГОРИИ:
- Археология
- Архитектура
- Астрономия
- Аудит
- Биология
- Ботаника
- Бухгалтерский учёт
- Войное дело
- Генетика
- География
- Геология
- Дизайн
- Искусство
- История
- Кино
- Кулинария
- Культура
- Литература
- Математика
- Медицина
- Металлургия
- Мифология
- Музыка
- Психология
- Религия
- Спорт
- Строительство
- Техника
- Транспорт
- Туризм
- Усадьба
- Физика
- Фотография
- Химия
- Экология
- Электричество
- Электроника
- Энергетика
СӨЙЛЕМНІҢ БІРІҢҒАЙ МҮШЕЛЕРІ
Сөйлемдегі қызметі, тұлғасы, сұрақтары бірдей және бір ғана ортақ мүшемен байланысатын сөздер бірыңғай мүшелер деп аталады. Барлық сөйлем мүшелері бірыңғай мүше бола алады. Бірыңғай мүшелер жалғаулықсыз да, жалғаулықтар арқылы да байланысады.
Сөйлемде бірыңғай мүшені жинақтап, жалпылап, ортақ атауын білдіретін сөз немесе сөз тіркесі жалпылауыш мүше деп аталады.
| № | Жасалу жолы | Мысал |
| Бірыңғай бастауыштар | Есіл бойында бүлдірген де, мойыл да, жидек те, қарақат та (не?)өседі. | |
| Бірыңғай баяндауыштар | Көркемөнерпаздар үйірмесіне қатысқан оқушылар ән салады, би билейді және күй шертеді. | |
| Бірыңғай толықтауыштар: | Біз – Исатай мен Махамбетті, Амангелді мен Абайды пір тұтқан халықтың ұрпағымыз | |
| Бірыңғай анықтауыштар: | Ораз ойыншы, әзілқой, қалжыңшыл, аса жайдары мінезді адам еді | |
| Бірыңғай пысықтауыштар | Тоқсанбай қарт немересінің күн иісі сіңген кекілінен емірене, құшырлана иіскеді |
| № | Түрі | Шылау | Мысал |
| Ыңғайластық жалғаулық | Да, де, та, те, және, әрі, мен, бен, пен | Асан мен Үсен жұртта қалып қойды | |
| Қарсылықты жалғаулық | Бірақ, алайда, әйткенмен | Мұнда жеміс өседі, бірақ піспейді. | |
| Талғаулы жалғаулық | Я, не, немесе, әлде | Мұнда шөп немесе су әкел. | |
| Кезектестік жалғаулық | Бірде, біресе, кейде | Ақан біресе ұшаққа, біресе сағатына қарайды. |
| Жалпылауыш сөз бірыңғай мүшелермен қызметтес, тұлғалас болып, оларды жинақтап тұратын мүше. | |||
| № | Түрі | Шылау | Мысал |
| Сілтеу есімдігі | Мыналар, осылар, бұлар, солар, олар | Қазақстанның ең ірі көлдері мыналар: Балқаш, Алакөл, Сасықкөл | |
| Жалпылау есімдігі | Бәрі, баршасы, барлығы | Шымкент, Алматы, Қарағанды – барі үлкен қала | |
| Жинақтық сан есім | Екеу, үшеу, төртеу | Аса, Мағаш, Жандос – үшеуі оңаша сөйлесіп отыр екен. | |
| Зат есім | Көптік жалғау жалғанған зат есімдер | Мына өзендер: Іле, Қаратал, Ақсу, Лепсі -Балқаш көліне құяды. |
| АЙҚЫНДАУЫШ МҮШЕ сөйлем ішіндегі бір сөзді заттық жағынан айқындап, мағынасын ашып, түсіндіріп тұрады. | |
| Мағынасына қарай | |
| Оңашаланғанайқындауыш | Қосарлыайқындауыш. |
| Өзінен бұрын тұрған сөздіңмағынасын нақтылайды. | Өзі айқындайтын мүшесіне қосалқы атауболады |
| Абай бұл сырдың шет жағасындосына, Ерболға ғана,сездірді. | Ер Қосай, Алпамыс батыр, Біржан сал, Баян сұлу, әнші Күләш, биші Шара, Құрманғазы күйші. |
Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: