КӨЗГЕ ЯҢГЫРГА КАДӘР 36 страница

Ис­мә­гыйль­нең ак­ла­ныр ча­ра­сы бар шул. Ба­ры тик кур­как­лар­га гы­на хас бул­ган шу­шы юл аның өчен иң ку­лае бу­лып чык­ты. Әле ки­чә ге­нә аяк­ка бас­кан ба­ла төс­ле һәм­мә­сен яңа баш­лап кит­кән­дә аңар­га авыр да, кы­ен да тү­гел ке­бек то­ел­ды. Яшәү ха­кы­на һәм бә­хет исе­ме­нә атап бо­лар­ны эш­ли ала, һәр­хәл­дә яз­мы­шы мөм­кин­лек бир­гән­ле­ген аң­лар­лык дә­рә­җә­дә әле ул. Мо­ңа ка­дәр чын­нан да үз кем­ле­ген ан­нан хә­тер дәф­тә­ре яше­реп кил­гән икән, ин­де хә­зер шу­ның сә­хи­фә­лә­рен бе­рәм­ләп укыр­га те­лә­ген­дә юк. Бул­ган бе­лән бет­кән­не ге­нә бел­гән сан­тый ул хә­зер. Аның бү­ген­ге кө­не һәм ки­лә­чә­ге үзен­нән шу­шы­ны те­ли, шу­шы­лай кы­ла­ну­ын та­ләп итә. Әгәр дә ме­нә хә­зер кем­ле­ген та­ны­са, дус­ла­рын да, хәт­та йө­рәк тү­рен­дә­ге из­ге хис­ләр тә­хе­тен ал­ган Гөл­ба­нат­ны да югал­тыр, алар аңар­дан баш чө­яр­ләр ке­бек. Гөл­ба­нат!..

Ә Гөл­ба­нат бе­лән бәй­лә­неш­лә­ре көн­нән-көн үр­ли, ял­кын­рак һәм эч­тә­лек­ле­рәк бу­ла бар­ды. Алар хә­зер, әле­гә язы­лыш­ма­ган исә­ләр дә, үз­лә­рен кыз бе­лән егет ке­нә тү­гел, ир һәм ха­тын­га тар­тым той­ды­лар. Дө­рес, бер-бер­се­нең җы­лы ко­ча­гын­нан ар­ты­гын һәм ирен­нә­ре­нең ут­лы җи­ме­шен­нән баш­ка­сын та­ты­ган­на­ры юк. Ә шу­лай да Гөл­ба­нат ин­де аңар­га бү­тән күз­ләр бе­лән ка­рый, үзе­нә аны та­я­ны­чы бу­ла­рак хис итә. Мо­ны Ис­мә­гыйль дә си­зә, нәкъ шу­лай бу­лу­ын те­ли. Кыс­ка­сы, Гөл­ба­нат­ны­кын­нан биг­рәк, аның үз өме­те куш!

Ва­си­лий Иг­на­то­вич бе­лән бер­гә чык­кан­нан соң, алар хас­та­-ха­нә янын­да бе­раз ба­сып тор­ды­лар. Карт­лач­ның һәр сү­зен­нән соң Ис­мә­гыйль әйе ди­гән­дәй ба­шын как­ка­лап куй­га­ла­ды, әм­ма, дө­ре­се, бер ге­нә сү­зен дә ди­яр­лек ко­ла­гы­на эл­мә­де. Ба­ры тик:

— В Та­та­рию на­до отп­ра­вить­ся. На­шу бри­га­ду бров­щи­ков хо­тят пе­ре­вес­ти в го­род Бу­гуль­му, об этом уже дав­но хо­дят слу­хи. Как ду­ма­ешь, пло­хо не бу­дет, на­вер­ное, а?— дип со­ра­гач кы­на, нәр­сә ха­кын­да сүз бар­ган­лы­гы­на игъ­ти­бар ит­мәс­тән:

— Да, пра­виль­но, пло­хо не бу­дет!— ди­де.

Ис­мә­гыйль­нең мон­дый би­та­раф­лы­гы Ва­си­лий­га ошап бет­мә­де. Ул, әдәп исе бу­ла­рак, га­еп­не үзен­нән һәм бу йө­рү­лә­ре­нең нә­ти­җә­се юк­лык­тан күр­де. Сау­бул­ла­шып, ва­кы­ты­ның ты­гыз­лы­гы­на зар­ла­нып ал­ды да, тук­тар­га дип ки­лү­че трам­вай­га та­ба кы­зу-кы­зу ат­лап кит­те. Ис­мә­гыйль үз як­ла­ры­на та­ба ил­тү­че юл­га бо­рыл­ды. Тор­ган җир­лә­ре ти­мер юл вок­за­лын­нан ерак тү­гел иде. Ә аның ар­тын­да — агач йорт­лар. Ул әле һа­ман да Гөл­ба­нат­лар­да яши, шул ук бис­тә­дә, ал­тмыш өчен­че­дә!

Аны авыр су­гыш за­ман­на­рын ты­ныч кы­на ди­яр­лек уз­ды­рып җи­бәр­гән, әм­ма ел­лар­ның авыр тәэ­си­рен кү­тә­рә ал­мау­дан кый­шая төш­кән агач һәм өй­мә йорт­лар тез­мә­се кар­шы ал­ды­лар. Җәй­нең ма­тур та­би­га­те, кич­нең йо­ты­лып бар­ган ко­я­шы бар та­раф­лар­га ае­ру­ча бер­төр­ле рә­хәт­лек һәм ты­ныч­лык иң­де­рә иде­ләр. Ис­мә­гыйль­нең ар­тын­нан бас­ты­рып ди­яр­лек йөк ма­ши­на­сы кил­де дә, ту­зан то­ман­на­рын куп­та­рып, шу­лар бе­лән урам­ны иң­гә-буй­га ту­тыр­ган хә­лен­дә ар­гы баш­ка эл­дер­де. Ар­тын­нан ка­ла­ның усал ма­лай­ла­ры гөр­лә­шеп-әйт­кә­лә­шеп ча­бы­ша бар­ды­лар да, ку­ып то­та ал­ма­гач, бе­раз­дан тук­та­лып кал­ды­лар. Алар­ның тир ка­тыш ту­зан бу­ял­ган маң­гай­ла­рын­нан-бит­лә­рен­нән ер­мак­лар ага, өс-баш­ла­ры те­гер­мән­че­не­кен­нән ким тү­гел иде. Шу­шы ту­зан­га тә­мам ба­тып бе­тү­нең рә­хәт­ле­ген үз­лә­ре ге­нә бе­лә тор­ган­нар­дыр ин­де.

Ис­мә­гыйль­не та­нып исән­ләш­те­ләр. Кем үтә, ар­тын­нан үр­тәп ка­лыр­га яра­та тор­ган ма­лай­лар аны ша­яр­тыр­га уй­лап та бир­мә­де­ләр. Әм­ма пыш-пыш сөй­лә­шен­гә­ләп, ни ха­кын­да­дыр үза­ра фи­кер алыш­ты­лар. Ә күз­лә­ре Ис­мә­гыйль абый­ла­рын­да иде. Мон­дый ва­кыт­та, са­га­еп ка­лып, ни дә бул­ды­мы икән ди­я­рәк уй­лар­га мәҗ­бүр­сең шул.

XIV

Тел­нең тә­ме, ул сөй­ләм те­лем, әл­лә әдә­би­ме, яки ту­ган те­лең, яи­сә чит тел­ме, ба­ры тик шул тел­дә ирек­ле һәм ир­кен рә­веш­тә уй­лый, фи­кер йөр­тә, ха­ти­рә­лә­рең­не бар­ла­ган­да гы­на си­зе­лә-си­зем­лә­нә баш­лый. Алар кө­чәй­гән һәм ки­ңәй­гән са­ен шул те­лең­нең тә­ме ар­та, акыл­га си­хәт­лек, тән­гә рә­хәт­лек ки­те­рә, хәт­та йө­рәк­не дә ка­нат­лан­ды­рып җи­бә­рә. Ә шу­лай да ту­ган те­лең­дә фи­кер­ләү­дән, сөй­лә­шү­дән, язу­дан, ара­ла­шу­дан тап­кан рә­хәт­лек һәм ләз­зәт­не бер ге­нә чит тел дә би­рә ал­мый. Ту­ган тел ул зә­гыйфь акыл­ны да ку­әт­лән­де­рү кө­че­нә ия!

Ис­мә­гый­ле­нең эшен­нән кайт­ка­нын Гөл­ба­на­ты ише­гал­ды­на чы­гып ук кар­шы ал­ды. Рә­хәт уй­лар эче­нә чу­мып ат­лый кил­гән еге­те­нә оял­чан гы­на ел­ма­ю­лы сә­ла­мен бир­де дә:

— Озак­ла­ды­гыз, бер-бер хәл бул­ма­ган­дыр?— дип, ни­гә­дер төп­че­нә­се ит­те.

Яра­та, һич шик юк, яра­та!

— Бор­чы­лыр­лык тү­гел, Ва­си­лий Иг­на­то­вич бе­лән бул­дык!— Ис­мә­гыйль үз җа­ва­бын­нан ка­нә­гать тү­гел иде. Әм­ма Гөл­ба­нат­ка шу­шы да җи­тә кал­ды, ише­ткән ка­дә­ре­се­нә дә ул ри­за иде.

Өй­дә ке­ше юк икән. Аш янын­да алар ике­се ге­нә бул­ды­лар. Гү­я­ки ир бе­лән ха­тын ди­яр­сең үз­лә­рен. Ә ни­гә, ва­кыт тү­гел­ме икән ин­де?

Гөл­ба­нат­ка Ис­мә­гыйль мәгъ­нә­ле итеп ка­рап куй­ды. Ул ме­нә хә­зер күп­тән кө­тел­гән сүз­не баш­лап җи­бә­рер дә кыз­ны бә­хет­ле итәр. Без­гә ял­гыз яшәр­гә яра­мас, ка­вы­шыр­га кар­шы бул­мас­сыз­мы, ди­яр. Гөл­ба­нат та аңа җа­вап би­рер. Әм­ма ашык­мас­ка, бе­раз са­быр итәр­гә ки­рәк дип, ял­дыр­ган­дай сүз ка­тар.

Ә Ис­мә­гыйль исә мон­дый те­лә­ге бар­лы­гын ни­чек җит­ке­рү ти­еш­ле­ген күз ал­ды­на ки­те­рә ал­мый­ча га­зап­лан­ган яшүс­мер ке­бек ап­ты­ра­ды да кал­ды. Ар­ка­сы буй­лап тир бөр­тек­лә­ре йө­гер­де. Гөл­ба­нат­ны бә­хет­сез итәр­гә аның ха­кы юк иде. Тиң ярын та­бып, шу­ның бе­лән го­ме­рен ки­чер­сен. Ә Ис­мә­гыйль кем әле? Яз­мыш җи­ле та­ра­фын­нан ме­нә шу­шы йорт­ка ки­те­реп таш­лан­ган көз­ге яф­рак тү­гел­ме?

Гөл­ба­нат, уры­нын­нан куз­га­лып, түр­гә та­ба кит­те. Ар­тын­нан ка­рап кал­ган Ис­мә­гыйль­нең күз­лә­ре аңа озак ка­да­лып тор­ды­лар. Аһ, чи­бәр дә ин­де, кем бә­хе­те­нә шу­шы ка­дәр гү­зәл бу­лыр икән бу ба­ла дип уй­ла­ды. Хә­зер йө­ге­реп ар­тын­нан ки­лер­гә дә кү­тә­реп алыр­га те­лә­ген­дә бар исә, нәф­се­сен акы­лы ты­еп, авыз­лык­лый бел­де. Ни­чә ел­лар бу­е­на шу­шы йорт­ның һәр әһе­ле­сен­нән чик­сез рәх­мәт бе­лән дә кай­та­рып бе­те­рә ал­мас­лык тәр­би­я­ләр кү­реп, бу дөнь­я­ның йө­зе­нә са­ми­ми күз­лә­рен ачып бал­кы­ган гөл чә­чә­ген ни җа­ны бе­лән йол­кып ат­сын ди әле ул, бул­ма­ган­ны!

Әм­ма Ис­мә­гыйль­нең күз­лә­ре Гөд­ба­нат­ка туй­мас­тай ка­рап тор­ды­лар. Йө­рә­ге уры­нын­нан куп­ты, тә­нен сә­ер бер те­ләк һәм ом­ты­лыш чы­быр­кы­лар­га то­тын­ды. Ул да тү­гел, кыз са­выт-са­ба киш­тә­ле­ге­нә та­ба бо­рыл­ды. Ис­мә­гыйль­нең күз­лә­ре аның кал­ку күк­рәк­лә­рен­дә тук­тал­ды, ка­ра­шы алар­ны йом­шак кы­на итеп сы­пы­рып уз­ды. Би­ле­нә төш­те...

Юк, бо­лай мөм­кин тү­гел, яра­мый. Оят­сыз син, оят­сыз! Әл­лә мар­җаң дип бел­дең­ме? Тый үзең­не!

Ашап бе­тер­мә­гән ашын кал­ды­рып, Ис­мә­гыйль урам як­ка чык­ты. Ко­яш­ның соң­гы нур­ла­ры күк йө­зен ал­су төс­кә ман­ган иде. Әгәр дә ке­ше су­лы­шы кы­сы­ла баш­лап, үз эче­нә сы­е­ша ал­ма­са, үзен чит­лек­тә дип той­са, күз­лә­рен күк­тән ал­мый ин­де, аны­сы. Әм­ма Ис­мә­гыйль­не чик­сез­лек, Тәң­ре­нең тә­хет тот­кан уры­ны бө­тен­ләй дә баш­ка сә­бәп­тән үзе­нә тарт­ты. Ул тиз ге­нә ты­ныч­ла­на ал­ма­ды. Уты­рып елар­лы­гы гы­на бар иде, яра­та шул Гөл­ба­нат­ны, яра­та. Аның да наз­лы ка­ра­шын­да мә­хәб­бәт нур­ла­ры­ның уй­на­га­нын, җа­нын елат­ка­нын тоя, тик уз­га­нын­нан ат­лап чы­га ал­мый, үт­кән­нә­ре күз ал­ды­на ки­леп ба­са да бар­лык той­гы­ла­ры­на кир­тә куя, хис­ләр өер­мә­сен бө­тен­ләй дә бү­тән та­раф­ка, хәс­рәт һәм кай­гы дәрь­я­сы­на та­ба алып ки­тә. И ке­ше, мес­кен адәм ба­ла­сы, әгәр дә җир­гә бә­хе­тең­не эз­ләп кил­сәң һәм аны тап­тым дип ку­ан­саң, ял­гыш­ма! Нәр­сә-нәр­сә, әм­ма җир йө­зен­дә җән­нәт­нең бул­га­ны юк. Ан­нан бер ку­ы­лып чы­га­рыл­гач, икен­че тап­кыр, ай-һай, кер­тер­ләр ми­кән?

Ис­мә­гыйль­нең Гөл­ба­нат бе­лән уй-хы­ял­ла­ры бө­тен­ләй дә баш­ка эч­тә­лек алып, үзе­нә ге­нә бәй­лән­мә­гән, го­мум­ ке­ше­лек тә чи­шә ал­ма­ган мәсь­ә­лә­ләр­гә ба­рып төр­тел­де дә чел­пә­рә­мә кил­де­ләр.

Ка­ба­рын­кы бо­лыт­лар­ны кич­нең үз җа­е­на гы­на иңеп ки­лүе куч­кыл­лан­дыр­ган, әм­ма ко­яш ба­е­шы ягын куе кы­зыл төс­кә бу­я­ган, дөнь­я­лык йө­зе­нә нин­ди­дер бер сә­ер тын­лык ур­на­шып кал­ган ке­бек то­ел­ды, йө­рәк­ләр­гә үтә­ли шом са­ла иде ул. Ис­мә­гыйль яны­на Гөл­ба­нат чы­гып, ни­гә­дер аның бе­лә­ген­нән то­тар­га, бө­тен буе бе­лән ди­яр­лек аңар­га елы­шыр­га уй­ла­ган? Аның җы­лы ты­ны һәс йом­шак сы­ны нәф­се куз­га­тыр­лык хис­ле. Ба­шың әй­лә­неп, мон­дый ва­кыт­та егы­лу­ың да мөм­кин. Ир ке­ше ди­сәң дә, ул да таш­тан ясал­ган тү­гел шул. Ни­чек түз­мәк ки­рәк!

— Нин­ди ма­тур, ягым­лы ки­чә!

Гөл­ба­нат­ның сүз­лә­ре Ис­мә­гыйль­нең җа­нын тиб­рән­дер­де. Кыз­ны кы­сып ко­ча­сы, ир­кә­ли­се кил­де. Әм­ма на­мус өзәң­ге­се бу­ша­ныр­лык тү­гел иде. Алар шу­шы хәл­лә­рен­дә бик озак ба­сып тор­ды­лар. Ба­ры тик Гөл­ба­нат­ның юка күл­мә­ге­нә кич­нең тә­мам иңү­ен бел­де­реп ис­кә­ләп ал­ган сал­кын­ча­рак җил үтеп кер­гәч һәм тә­не­нә шу­шын­нан ка­лты­ра­ну йө­гер­гәч ке­нә, Ис­мә­гыйль:

— Ке­рик, бул­ма­са,— дип, аның ку­лын бе­лә­ген­нән сы­пы­рып тө­шер­де. Җит­те, янә­се, үр­тә­дең!

— Юк, бе­раз то­рыйк, шу­шы­лай рә­хәт бит!— Гөл­ба­нат­ның бу те­лә­ге­нә буй­сы­нып, та­гын да күк йө­зен күз­лә­де­ләр. Бер-бер арт­лы ка­бы­на баш­ла­ган йол­дыз­лар ин­де тә­мам иң­гән ко­яш­тан соң ка­ра­лып кал­ган бо­лыт­лар ара­сын­нан нур­ла­рын сир­пи, үз­лә­рен­чә сих­ри­лек бе­лән каш си­керт­кән кыз­лар ке­бек ша­ярт­ка­ла­ган­дай иде­ләр.

— Ха­физ абый кай­да соң?

Әле яңа гы­на абай­ла­ган ке­бек итеп йорт ху­җа­ла­ры ха­кын­да со­рап куй­гач, Ис­мә­гыйль озак кы­на җа­вап ишет­ми­чә тор­ды. Ин­де дә ка­бат­лар­га тор­ган­да, Гөл­ба­нат:

— Әни дә, әти дә аш­ка кит­те­ләр. Тиз ге­нә кайт­мас­лар әле!— дип, ишек­не ачып, эч­ке як­ка уз­ды. Аның ар­тын­нан ияр­гән Ис­мә­гыйль өс­тәл янын­да тук­та­лып кал­ды. Та­бак-са­выт­лар­ның җы­еш­ты­рыл­ган бу­лу­ы­на игъ­ти­бар ит­те һәм, чәй со­рап тор­мас­тан, ин­де үзе­не­ке икән­ле­ге­нә кү­нек­кән поч­ма­гы­на кит­те, ка­ра­ва­ты­на утыр­ды. Озын аяк­ла­рын ал­га та­ба су­зып, олы уч­ла­рын тез­лә­ре­нә куй­ды. Йок­лар­га әзер­лән­сә дә ярый иде. Ир­тә­гә ба­ры­бер эш­кә ба­ра­сы, бәй­рәм тү­гел.

Ул шак­тый озак шу­шы рә­веш­ле тын­сыз ди­яр­лек ят­ты. Өс-ба­шын чи­шен­мә­гән ки­леш ке­нә бо­лай ау­на­вы бер дә мак­тар­лык тү­гел иде. Әм­ма ба­ры­бер күз­лә­ре­нә йо­кы кер­мә­де. Уен­да ба­ры тик Гөл­ба­нат кы­на бул­ды. Ни ди­сәң дә, ир ке­ше­нең кү­ңе­ле ха­тын-кыз­га тар­ты­ла ин­де ул, аны­сы һич­кем­гә сер тү­гел. Та­би­гать шу­лай итеп ярат­кан, аның бе­лән яры­шып бу­ла­мы­ни?

— Әл­лә йок­ла­ды­гыз да ин­де? Урам да әй­лә­неп кер­ми­без­ме?

Икен­че бүл­мә­дән та­выш бир­гән Гөл­ба­нат­ның сүз­лә­ре бик ерак­тан кил­гән ке­бек ише­тел­де­ләр. Ә ни­гә? Йө­реп кер­сә­ләр дә ярар, һа­ва алыш­ты­рып, акыл­ны бу­та­ган уй­лар­ны та­ра­тып, ди­гән­дәй.

— Әй­дә­гез соң...

Ис­мә­гыйль­нең та­вы­шы юнь­ләп чык­ма­са да, кыз аны шун­да ук ише­теп ал­ды һәм ин­де җы­е­на да баш­ла­вын, чи­геш­лә­рен бер чит­кә алып кую­ын әйт­те.

— Ят­ма­гыз, ая­гы­гыз­га ба­сы­гыз!

Кыз­лар әйт­кәч, ял­кау­ла­на­лар ди­ме­ни? Оя­ты ни то­ра!

Бу йорт­та Ис­мә­гыйль­гә бик си­рәк ке­нә исе­ме бе­лән эн­дә­шә­ләр. Күп­че­лек ва­кыт­та аның бе­лән “сез” дип ке­нә сөй­лә­шә­ләр, кай­ва­кыт­та “си­ңа” дә күч­кә­ләп ала­лар. Әм­ма, асыл­да, Ис­мә­гыйль һа­ман да “сез” бу­лып йө­ри би­рә. Ул аңар­га кү­нек­кән, баш­ка­лар да шу­лай. Дө­ре­се, ин­де бу йорт­ка кай­та­рыл­ган Ис­мә­гыйль­нең бе­рен­че аен­да ук кем­ле­ген һәм гос­пи­таль­дә ниш­лә­вен, ни өчен атып үте­ре­лер­гә ти­еш­лек­лә­рен ке­ше­ләр аша бе­ле­шеп, дө­рес исе­мен дә бе­лә иде­ләр. Тик ба­ры­бер ыша­нып җит­мә­де­ләр­ме, Ис­мә­гыйль дип аңа бик си­рәк, чит ке­ше ал­дын­да гы­на эн­дәш­кә­ләү га­дә­те­нә ке­реп кал­ды­лар. Хә­ер, Гөл­ба­нат­ның әти-әни­се дә бер-бер­се­нә исе­ме бе­лән әйт­ми­ләр, йорт эчен­дә ке­ше­гә исе­ме бе­лән мө­рә­җә­гать итү нин­ди­дер та­бу ке­бег­рәк иде. Имеш, алай эш­лә­сә­ләр, ке­ше йорт­тан чит­лә­шә, кү­ңе­ле ера­гая ба­ра. Ә Ра­май исе­ме­нә кил­гән­дә, Ис­мә­гыйль үзен шу­шы исем­ле ке­ше дип уй­лап йөр­де. Аның­ча баш­ка­ча бу­ла ал­мый иде. Әгәр дә Ис­мә­гыйль исе­ме бе­лән эн­дәш­сә­ләр, бу ни­чек­тер сә­ер сы­ман то­е­ла тор­ды. Дө­рес, ин­де хә­зер, бу көн­нән ул үзе­нең исе­ме Ис­мә­гыйль икән­ле­ге бе­лән ки­ле­шә, әм­ма Ра­май бу­лып ка­ла би­рә. Бәл­ки аны­сы да мо­ны­сы да ха­та тү­ге­ле­дер әле!

— Мин то­рып бас­тым ин­де! Сез әзер­ме­сез?

— Юк-юк, бу як­ка ке­рә күр­мә­гез! Хә­зер бу­лам!

Гөл­ба­нат­ның алай дип ка­ба­ла­нып әй­тү­ен­нән өс­ке ки­е­мен ки­еп яки алыш­ты­рып ма­таш­ка­нын тө­ше­нер­гә мөм­кин иде. Ис­мә­гыйль аның ише­ге­нә та­ба тар­тыл­ды, кү­реп ка­лыр­га те­лә­гән ке­бек, бүл­мә эче­нә бак­ты, әм­ма шул ва­кыт­та гы­на кыз үз ягын­да­гы ут­ны сүн­дер­де.

— Уф, ко­тым­ны ал­ды­гыз!— дип, күк­рә­ген тот­кан Гөл­ба­нат арт­ка та­ба­рак чи­ген­де, чак кы­на егы­лып кит­мә­де. Шун­да аны Ис­мә­гыйль то­тып кал­са да яра­ган бу­лыр иде, әм­ма, та­тар акы­лы төш­тән соң ди­гән­дәй, ин­де кыз ту­ра­еп, ко­тын кай­та­рыр­га өл­гер­гәч ке­нә аның ба­шы­на бу фи­кер кил­де. Әм­ма фор­сат ба­вы ку­лын­нан ыч­кын­ган иде. Шу­лай да кү­ңе­лен­дә шу­лай оч­рак­лы гы­на куз­гал­ган уй­ла­ры хис­ләр бе­лән тө­рен­де һәм аның Гөл­ба­нат­ка бул­ган игъ­ти­ба­рын арт­ты­ра төш­те. Икен­че юлы со­ңар­мас­ка иде исә­бе, фай­да­ла­нып ка­лыр­га.

Алар урам­га чык­ты­лар. Ан­да-сан­да яшь­ләр уз­га­лап то­ра, ха­лык әле йо­кы­га ят­ма­ган, хәт­та җыр­ла­шып уты­ру­чы­ла­ры да ише­тел­гә­ли, ка­раң­гы­га чум­ган дөнь­я­ның үз җа­е­на яшә­вен дә­вам итү сә­гать­лә­ре иде.

Төн­гә кер­гән­дә, кич иңү­гә, пар­лар­ның сер­лә­шер ва­кыт­ла­ры җи­тә. Көн­дез әй­тә ал­ма­ган сү­зең­не дә йол­дыз­лар ка­рап тор­ган­да, ай­ны ша­һит итеп әй­тер­гә, эчең­дә­ге­не ты­шы­ңа чы­га­рыр­га мөм­кин. Як­ты­да сә­ер кү­ре­нер­гә мөм­кин га­мәл­гә ка­раң­гы­да юл ачы­ла. Көн­дез үп­сәң, йө­зе­ңә су­гар­га код­рәт ит­кән кыз­лар да ки­чен ирен­нәр­нең на­зын үз итә­ләр. Ме­нә ни­чек шул ул!

Урам­нан бер әй­лә­неп уз­ган­нан соң, ишек төп­лә­ре­нә ки­леп, тук­та­лып кал­ды­лар. Ис­мә­гыйль әл­лә ке­рә­без­ме ди­гән иде дә, Гөл­ба­нат ашык­ма­ды. Та­гын да бе­раз һа­ва су­лап алыр­га үтен­де. Аңа кар­шы әй­тү урын­сыз иде. Алар та­гын да шу­шы кич­нең бар­лык рә­хә­тен алып бе­те­рер­гә уй­ла­ган пар­лар ши­кел­ле сөй­лә­шеп йөр­де­ләр. Һа­ва­ның сал­кы­на­еп ки­тү­ен­нән бе­раз кал­ты­ра­нып куй­ган Ис­мә­гыйль­дән Гөл­ба­нат көл­гә­ләп тә ал­ды.

— Ки­чен шу­лай юка ки­е­нә­ләр ди­ме­ни? Буш­ла­тың­ны җил­кә­ңә бул­са да са­ла­сың кал­ган... Әл­лә җы­лы­тмыйм­мы?

Аның шу­шы сүз­лә­рен­нән соң Ис­мә­гыйль­нең эче­нә эс­се­лек төш­кән­дәй бул­ды, хәт­та маң­га­ен­нан тир бөр­тек­лә­ре дә төр­теп чык­ты­лар. Әм­ма аңа рә­хәт иде. Гөл­ба­нат­ның бе­лә­ген­нән кы­сып то­туы, йө­рәк ти­бе­шен то­ю­ла­ры ни­чек итеп на­чар той­гы бул­сын ди? Һай, егет­ләр, бел­ми­сез сез кем­нең ку­лы­на үре­лер­гә! Аң­ла­мый­сыз тор­мыш­ның мәгъ­нә­сен, на­зын! Ме­нә, Гөл­ба­нат, сез­нең иң бә­хет­се­зе­гез­не дә сә­га­дәт­ле итә алыр иде. Мон­да бер наз­лы гөл егет ире­нен­нән мәх­рүм бу­лып ки­бә, күз­лә­ре­гез уры­ны­на әл­лә бо­так ти­ше­ге ге­нә­ме? Кай­лар­да йө­ри­сез?

Гөл­ба­нат­ның үзен­нән со­рар­га уй­ла­ган иде дә Ис­мә­гыйль, тук­та­лып ка­ла ал­ды. Юк­тан аның кә­е­фен җи­бә­рә­се, төн­нең сал­кын җи­ле төс­ле усал­ла­нып шу­шы наз гөл­нең кү­ңе­ле­нә ки­леп төр­те­лә­се кил­мә­де. Дөнья бо­лай да ма­тур, әл­лә нин­ди ки­рәк­мә­гән сүз­не куз­га­тып, ни­гә аның ямен җи­бә­рер­гә?

— Сез нәр­сә ха­кын­да уй­лый­сыз?— Гөл­ба­нат­ның та­вы­шы йом­шак һәм ягым­лы иде.— Ис­мә­гыйль эреп ке­нә кит­те ди­яр­лек. Әм­ма ал­дый­сы ит­мә­де:

— Сез­нең ха­кы­гыз­да, Гөл­ба­нат сең­лем,– дип җа­ва­бын бир­де. Әгәр дә кыз төп­че­нә кал­са, эш­лә­ре ха­рап иде. Ярый әле әң­гә­мә­лә­ре шу­шын­да өзе­леп, ике­се дә хис­ләр дәрь­я­сы­на чум­ды­лар. Акыл­ла­ры да шул диң­гез­гә га­рык бул­ма­ды. Әл­лә яз­мыш­тан уз­мыш юк­мы: алар­ның ирен­нә­ре ка­выш­ты­лар, әр­сез­лән­гән­нән әр­сез­лә­нә­рәк бар­ды­лар...

Ир­тән­ге як­та уян­ган­да Ис­мә­гыйль ка­ра­ва­тын­да ял­гы­зы гы­на ята, ху­җа­лар ин­де тор­ган­нар, аш яны­на уты­рыр­га әзер­лә­неп йө­ри иде­ләр.

XV

Ни­ках мәҗ­ле­сен­нән соң Ис­мә­гыйль бе­лән Гөл­ба­нат­ка урын­ны бер­гә җәй­де­ләр. Ка­выш­кан кич­лә­рен­дә оя­лу­ның нәр­сә икән­ле­ген оныт­кан бул­са­лар, бу юлы бер-бер­се­нең тә­не­нә кап­кан ут­ның эс­се­ле­ген якы­ная ал­мас дә­рә­җә­дә итеп той­ды­лар, күз­лә­ре­нә йөз кү­тә­рер­гә дә кый­ма­ды­лар. Алар­ның бә­хет­ле ки­чә­лә­ре те­ге ва­кыт­та, хис­ләр­гә тө­рен­гән, акыл­ла­рын югалт­кан ми­нут­ла­рын­да си­зел­ми ге­нә узып кит­сә дә, аның чы­ны, мәгъ­нә­ле­се ме­нә бү­ген, хә­зер­ге сә­гать­тән баш­ла­ныр­га ти­еш иде. Ике­се дә шу­шы­ны ях­шы аң­ла­ган хәл­дә һәм җа­вап­лы­лы­гын җи­тәр­лек то­еп, ки­лә­чәк­кә та­ба бе­рен­че адым­на­рын ат­лар­га, үт­кән­нән ни­ках­ның из­ге кү­пе­ре аша үтеп, бә­хет­ле га­и­лә тор­мы­шы­на ке­реп ки­тәр­гә җы­ен­ды­лар. Мон­дый ва­кыт­та һәр­хәл­дә ир ке­ше тә­вәк­кәл­рәк бу­ла тор­ган­дыр, шу­лай ти­еш. Әм­ма Ис­мә­гыйль­нең итә­ген­нән яшь­ле­ген­дә кыл­ган ха­та­ла­ры то­тып то­ра­лар­дыр ке­бек то­ел­ды. Күз ал­ды­на ту­ган авы­лы һәм, ни га­җәп, кир­тә бәй­лән­гән, ко­яш­тан, яң­гыр­дан, су­ык­тан, эс­се­дән, җил­дән яр­га­ла­нып бет­кән, шу­ңа да ка­ра­мас­тан нык­лы­гын һәм үз­ле­ген сак­ла­ган имән ба­га­на ки­леп бас­ты. Ул гү­я­ки адәм ке­бек сөй­лә­шә, ты­е­лыр­га үте­нә иде.

— Әл­лә ята­быз­мы соң?

Гөл­ба­нат­ның шу­шы со­ра­вын­нан Ис­мә­гыйль сис­кә­неп куй­ды, бо­лай юк­тан са­та­шып уты­руы бер дә мак­тар­лык хәл тү­гел. Тиз ге­нә ү­зе­нә кай­та ал­мый­ча га­җиз­лән­сә дә, сы­на­тыр­га яра­мый иде. Шун­лык­тан ул бер-бер җы­лы сүз эз­лә­де. Бу­тал­ган кү­ңе­ле­нә мо­ны­сы ук мөм­кин хәл тү­гел икән, тә­мам ике­лә­неп, кау­шап кал­ды. Җа­ны бәр­гә­лән­де. Хә­те­рен­дә яңар­ган Гөл­са­ра һәм Мар­фа­ның су­рәт­лә­ре кар­шы­сын­да гү­я­ки үз­лә­ре үк мон­да кил­гән­дәй ба­сып то­ра­лар, аңа үте­неп һәм ачу­ла­нып ка­рый­лар ке­бек иде. Тә­рә­зә янын­нан арт­ка чи­ген­де ул һәм Гөл­ба­нат кар­шы­сы­на бо­рыл­ды. Шул миз­гел­дә кә­лә­ше аның ко­ча­гы­на атыл­ды. Ис­мә­гыйль­нең бар­лык шик-шөб­һә­лә­ре кү­ңе­лен­нән таш­лап чык­ты­лар, югал­ды­лар. Хә­зер алар уры­нын ба­ры тик кай­нар мә­хәб­бәт хис­лә­ре ге­нә би­ләп ал­ды­лар да тан­та­на итә баш­ла­ды­лар.

Го­мер­нең уз­га­ны си­зел­ми дә, бә­хет­нең нәр­сә икән­ле­ген мә­хәб­бәт диң­ге­зе­нә чум­ган­да гы­на то­еп ка­лыр­га мөм­кин. Һай рә­хәт ми­нут­ла­ры бар шул ул тор­мыш­ның, мо­ны ин­карь итәр­гә, ан­нан баш тар­тыр­га ярый­мы соң?

Гөл­ба­нат бе­лән га­и­лә ко­рып яши баш­лау­ла­ры­ның һәр кө­не һәм сә­га­те шау­лы гөл­чә­чәк­ләр бак­ча­сын­да наз­лан­ган кү­бә­ләк­не­кен­нән бер дә ким тү­гел иде. Ис­мә­гыйль яшәү мәгъ­нә­сен то­ю­дан, ни­чә ел­лар ял­гыз­лык­тан га­җиз­лән­гән җи­рен­нән ин­де иң якын ке­ше­се­нең үз янын­да бу­лу­ын­нан ике­лә­тә бә­хет­ле иде. Әгәр дә го­ме­ре бар икән, аны Гөл­ба­нат­тан һич­кем ае­ра ал­мас, ярын һич­бер оч­рак­та да таш­ла­мас, кү­тә­ре­леп авыр сүз әйт­мәс, ку­лын озайт­мас, баш­ка­лар­га алыш­мас. Әгәр дә кем­дер тар­тып алыр­га уй­ла­са, юк-юк, мон­дый хәл­гә юл ку­яр­га ярый­мы соң? Ис­мә­гыйль үз бә­хе­тен сак­лап ка­лу өчен кө­рә­шер.

Ке­ше­нең кү­ңе­ле көт­мә­гән­дә ачы­ла икән ул. Җир­гә ныг­рак ба­сып йө­ри баш­лый. Җил­кә­лә­ре­нә пар ка­нат­лар үсә һәм аны ек­мый-ек­тыр­мый. Эше дә шо­ма гы­на ба­рыр­га, уңыш­лар ки­те­рер­гә то­ты­на. Ба­ры тик ял­гыш­ма­сын гы­на, абын­ма­сын. Ә тор­мыш ке­ше­ләр бе­лән уй­нар­га яра­та. Ша­яр­та, сы­ный.

Гөл­ба­нат үзе­нең яз­мы­шы бе­лән ка­нә­гать иде. Аның әйт­кән һәр­бер сү­зе нин­ди­дер йом­шак­лык һәм наз­лы­лык бе­лән чы­га, Ис­мә­гыйль­нең бо­лай да әсәр­лән­гән җа­нын әсир итә, тә­мам үзе­нә буй­сын­ды­ра.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: