Хурæмæйы амард 3 страница

— Фæхатыр кæнут уыцы сылгоймагæн, дарæс ыл уæддæр скæнут.

Уыдон зæгъынц:

— Ус йæ фæдджитæ хъил куы фæдары, уæд хъуамæ зонай: йæ мид-зæрдæйы уый кæйдæр дары. Иугæр базыдта ус дæ сусæг дзырд — скæн уæд саутæ, уымæн æмæ, дам, уый у мардæрцыд.

Ахуы та сыл нытту кодта æмæ ацыди дарддæр, йæхæдæг дæр чемы [3] нал уыд. Цæуы, тырны йæ хæдзармæ æмæ та йыл æрталынг, афынæй уон, зæгъгæ, фæлæ та фехъусы усы цъæхахст. Йæ фенынмæ фæцыд, уыны: еугуыппартæ иу усы риутæ бадæйынц, райваз-байваз æй кæнынц, стæй йын ссадызмæст бæлæгъы бахæрын кæнынц. Ахуы хъуыды кæны: «Кæнæ ацы ус тæригъæды бацыд, кæнæ йæ ракурæджы уарзгæ нæ кæны». Дзуры еугуыппартæм:

— Цæй, фæндзæм хатт уæм дзурын æмæ йæ ныууадзут мæн тыххæй. Нæ зонут: сыл фæлмæнзæрдæ, æлгъитаг, сау цъаммар, иу фæрæдыдыл ус куы басæтта — мауал кал азар».

Еугуыппартæ йæм дзурынц:

— Мæгуыр у ахæм, йæ уарзт чи сафы. Сылы куы фæнда, йæ лымæныл уæд йæ буар хафы. Сылы цæстытæ фæливæг-кæсæг цыфæнды лæгæн — худинаг æмæ мæлæт æрхæссæг. Усы уарзт кæны лæджы хуыдонмæ. Чи йыл баууæнда, уымæн йæ фæстаг цæуы зындонмæ. Нæй сылыл æууæнк, уарзы бибитæ. Зон, лымæн уарзаг, искæй лæвары исы цинимæ.

Ахуы сыл йæ къух ауыгъта æмæ араст и йæ фæндагыл. Еугуыппартæй иу зæгъы:

— Ай Ахуыйы хуызæн у, фæлæ лидзæм, йæ фынддæс азы æрцæуынц.

Раскъæфтой дарддæр Хураны — ахæст усы, æмæ фæлыгъдысты. Йæ бæстæм æрбахæстæг, ауыны фондз лæппуйы байраг-бæхтыл бадгæ, бæхдугъ уагътой, уæхски-уæхск хæцыдысты, фæлæ сæ ничи æмбылды кодта. Сæ хъазт куы фесты, уæд зæгъынц:

— Абон уал æгъгъæд фæуæд, сом та ахъаздзыстæм.

Лæппутæ сæ хъазын ныууагътой æмæ æрцыдысты Нагъуымæ.

Зæгъынц уымæн:

— Райсом быцæухъазт кæндзыстæм.

Нагъуы сын сразы ис. Дыккаг бон æрцыдысты хъазынмæ. Ахуы сæм аивæй кæсы. Лæппутæ бæхтыл бадынц, бæхтæ зæвæтдзагъд [4] систой, цъмæхид [5] кæнынц. Кæрæдзийыл бæхтæ батæрынц, фæлæ сæ ничи рахауы. Фесты хъазт æмæ сæ иу ауыны Ахуыйы, фæрсы йæ:

— Нæ хъазт дæ зæрдæмæ куыд цæуы?

— Тынг хорз, — зæгъы Ахуы, — исты хъазт ма зонут?

— Зонæм, — зæгъынц лæппутæ, — уый та райсом кæндзыстæм.

— Бакæсдзынæн та уæм.

Лæппутæ рацæуынц æмæ Нагъуыйæн зæгъынц:

— Абон иу лæг нæ хъазтæй раппæлыди. Райсом дæр та цæуæм.

Дыккаг бон дæр та лæппутæ хъазынмæ æрцыдысты. Ахуы дæр тагъд нал кодта сæхимæ, йæ бæстæйы зыдта, йæ цæст ыл хаста. Лæппутæ фатæй æхст самадтой, цæст нæ ивгъуыдтой. Бирæ фæхъазыдысты æмæ лæппутæй дыккаг Ахуыйы фæрсы:

— Куыд дæм фæкасти нæ хъазт?

— Хуыздæр зæгъæн нæй, — зæгъы Ахуы, — арвыл маргъ тæхын нæ бауадздзыстут. Исты хъазт ма зонут?

— Зонæм, зонæм! — фæхъæр кодтой лæппутæ, — уый та райсом кæндзысгæм.

— Хорз, бакæсдзынæн та уæм, — загъта сын Ахуы.

Лæппутæ сæхимæ æрцыдысты æмæ Нагъуыйæн зæгъынц:

— Абоны хъазт дæр та уыцы лæджы зæрдæмæ фæцыди æмæ та нæм райсом кæсдзæни.

Æртыккаг бон ноджы лæппутæ хъазынмæ ацыдысты. Цирхъæй хъазынтæ систой, сæ арæхстдзинадмæ сын хæлæг кодта Ахуы. Дзæвгар хъазты фæстæ æртыккаг лæппу фæрсы Ахуыйы:

— Ацы хъазт та куыд фæцыди дæ зæрдæмæ?

— Хорз хъазт у, — зæгъы Ахуы, — исты хъазт ма зонут?

— Куыннæ зонæм, — зæгъынц лæппутæ, — райсом дæр нæм бакæс.

Лæппутæ сæхимæ æрцыдысты, Нагъуыйæн зæгъынц:

— Уыцы лæджы зæрдæмæ нæ абоны хъазт дæр фæцыдис æмæ та сом дæр махмæ кæсдзæни.

Цыппæрæм боны дæр хъазынмæ ацыдысты лæппутæ. Райдыдтой хъазын арцæй. Ахуы сæм касти æмæ сыл дис кодта, уæдæ сæ чи сахуыр кодта, зæгъгæ. Уыдон фаг фæхъазыдысты, фæлæ сæ ничи æмбылды кодта. Уæд цыппæрæм лæппу фæрсы Ахуыйы:

— Куыд дæм фæкасти нæ хъазт?

— Куыдæй хуыздæр, — зæгъы Ахуы, — исты хъазт ма зонут?

— Зонæм, фæлæ йæ райсом фендзынæ. Мах бон иу хъазт фæкæнæм æрмæст.

— Хорз, бакæсдзынæн та уæм.

Лæппутæ та сæхимæ ацыдысты æмæ Нагъуыйæн радзырдтой, зæгъгæ, та сæ абоны хъазт дæр уыцы лæджы зæрдæмæ фæцыди æмæ та нæм ноджы кæсдзæни. Нагъуы хъуыды кодта, уæдæ чи у уыцы лæг, кæд, мыййаг, Ахуы у, уæд хæдзармæ цæуылнæ цæуы?

Фæндзæм бон лæппутæ фестынц, хъазынмæ фæцыдысты æмæ райдыдтой сæрæй гуыпп кæнын сæ кæрæдзи. Ничи састи, фырытау сæ гуыпп хъуысти. Фаг фæхъазыдысты, стæй фæндзæм лæппу Ахуыйы фæрсы:

— Хорз хъазт акодтам?

— Тынг хорз хъазт акодтат, — зæгъы сын Ахуы, — фæлæ ма уæм исты хъазт ис, уæд æй зæгъут?

— Нырма æндæр ницы сахуыр стæм, — зæгъынц лæппутæ, — ацы хъæзтыты йеддæмæ.

— Уæдæ-ма, цæй, мемæ сæвзарут радыгай уæ хъæзтытæ. Нырма уал бæхыл хъазтæй бавзарæм, чи уæ хуыздæр у, уый рацæуæд мæ ныхмæ.

Лæппутæй иу рахызт. Ахуы æмæ лæппу кæрæдзимæ бæхтæ баскъæрдтой. Лæппу ехс куы фæхъил кодта, уæд ын йæ цонг Ахуы сцавта æмæ ехс Нагъуыйы кæрты бамидæг ис æмæ дурдзæджындзыл атыхсти. Лæппу фембылди. Ахуы та зæгъы:

— Ныр та уæ хуыздæр фатæхсæг рацæуæд.

Дыккаг лæппу рахызт, фат суагъта Ахуыйыл, фæлæ уæдмæ Ахуыйы фат лæппуйы фаты фæстæмæ аскъæфта æмæ Нагъуыйы уæлкъæсæр ныссагъди. Уый дæр фембылди. Ахуы та зæгъы:

— Цирхъæй уæ хуыздæр чи хъазы, ныр мæм уый рахизæд. Æртыккаг лæппу рахызти, цирхъ хæрдмæ куыд фæкодта, афтæ йæ Ахуы йæхи цирхъæй сцавта æмæ лæппуйы цирхъ Нагъуыйы кæрты зæлланггæнгæ бамидæг и. Ацы лæппу дæр фембылды ис. Ахуы зæгъы:

— Арцæй уæ хуыздæр чи у, ныр та уый рахизæд. Цыппæрæм лæппу рацыд, фæлæ йын йæ арц хъазгæ-хъазын Ахуы сриуыгъта. Арц атахти æмæ Нагъуыйы кæрты ныффидар. Фембылды ис уый дæр. Ахуы зæгъы:

— Сæрæй уæ хуыздæр чи хæцы, ныр та уый рахизæд мæ ныхмæ.

Фæндзæм лæппу рахызти, сæ сæртæ кæрæдзимæ бахастой Ахуыимæ. Ахуы йæ ахæм цæф скодта, æмæ лæппуйы такахуд атахти, Нагъуыйы кæрты бамидæг и. Уый дæр фембылды. Лæппутæ Ахуымæ дзурынц:

— Афтæ нæ кæм рамбылдтай, уым цом немæ, фен нын нæ цард.

— Ацæут уал сымах, æз дæр уæм зындзынæн, — зæгъы Ахуы. Лæппутæ сæхимæ æрцыдысты, куыддæр кæртмæ бахызтысты, афтæ сæм Нагъуы рауади æмæ сæ фæрсы:

— Ардæм цæмæн æхстат, кæмæн йæ худ ам ис, кæмæн йæ цирхъ, кæмæн йæ фат, кæмæн йæ ехс, кæмæн йæ арц?

Уыдон зæгъынц:

— Уыцы лæг нæ рамбылдта.

— Чи зоны, уый Диу [6] у, мыййаг?

— Ахæм бæргæ нæу, фæлæ нæм æрцæуинаг у.

— Хорз, баулæфут уал, стæй куы ’рцæуа, уæд ын исты кæндзыстæм. Æвзæр уæ бæргæ нæ сахуыр кодтон, фæлæ æз сылгоймаг дæн. Уæ фыд уæ куы зонид, уæд уæ уый хуыздæр сахуыр кæнид.

Лæппутæ баулæфыдысты, Нагъуы се ’хсæн схуыссыди. Сæ тарф фынæйыл уыдысты, уæд сæм Ахуы фæзынди, бахызти кæртмæ, йæ бæх æрбаста æмæ кæсы: Нагъуы фондз лæджы æхсæн хуыссы. Кæрты бæхтæ дæр фондз æмæ сæ къæбылатæ хъахъхъæнынц. Ахуы дис кæны:

— Ай цы диссаг у, мæ хо Нагъуы фондз лæгæй смой кодта?

Арц систа, а ныр æй ныррæхойа, афтæ йæм куыдз Мура дзуры:

— Ма ныццæв, Ахуы, уыдон дæ фырттæ сты. Ахуыйы цурмæ Мура рауади æмæ йæ Ахуы фæрсы:

— Ау, кæд мæ фырттæ сты, уæд мæм цæуылнæ сыстынц?

— Нырма дæ нæ зонынц.

— Уæд Хуран та кæм и?

— Еугуыппартæ йæ фæхастой æмæ ууыл сагъæс кæнынц. Нагъуы дæр дæм æнхъæлмæ кæсы.

Ахуы арц æруагъта, Мурайыл бацин кодта, стæй зæгъы:

— Оххай, мæ фæндагыл фондз хатты сæмбæлдтæн еугуыппартыл, уыдон иу усы тухæнæй мардтой æмæ æцæг Хураны хуызæн уыдис, мæнæ мын куыд аирвæзтысты. Фæлæ фондз хатты фæдзæхст уыдтæн, цæмæй мæ маст бауромон.

— Уый Маммийы аххосæй уыдис, хорз дыл æрцыдис хъæбулты ’рдыгæй, — зæгъы куыдз Мура, — фæлæ дын маст ис Хураны ’рдыгæй, дарддæр цы хъæудзæни, уый дæхæдæг зондзынæ. Бадзур дæ хоимæ, Нагъуыимæ, æмæ кæн дæ хъуддаг.

Нагъуы балцы

Нагъуы лæгдарæс скодта, бæхыл сбадти æмæ Ахуыйы каистæн фæдзæхсы:

— Уæ хæрæфырттæм уæ хъус фæдарут, кæд Ахуыйы искуы ссарин. Цæуын балцы. Кæд афæдзмæ æрцæуон — хорз, кæд нæ, уæд зæгъдзыстут Ахуыйæн, кæй йæ агуырдтон æмæ кæй байсæфтæн. Араст и балцы: кæсы æмæ иу ран авд уæйыджы быцæу кæнынц æмæ нæ фидауынц. Нагъуы сæм хъусы. Уæйгуытæй иу зæгъы:

— Лæджы базындæн хъæуы стыр тых. Хъуамæ йæ хатай, цы у йæ хъару, цы у йæ ныфсдзырд.

Дыккаг уæйыг дæр зæгъы:

— Лæг стыр дуне у, кад æмæ йын цыт! Хур æм цард хæссы, зæххæй сой исы, мæйæ у рæвдыд.

Æртыккаг уæйыг дæр дзуры:

— Лæгау лæг уый у, йæ бæстæ æгæрон чи бауарздзæни, цæмæй сыгъдæгæй хæсса йæ цæсгом.

Уæд цыппæрæм уæйыг зæгъы:

— Хицæй чи ’ппæлы — мæлæты бæгъа [1], дæхи фæстæ дар, цалынмæ дæуæй хорз ничи зæгъа.

Фæндзæм уæйыг дæр зæгъы:

— Лæджы кæд уарзыс — арфдæр æй бамбар, цаудзыд [2] кæд федта, уæд ыл æцæгæй дæ зæрдæ бадар.

Уæд æхсæзæм уæйыг зæгъы:

— Кæм ма ис лæг та? Хуыцау мах дары туацъæйы [3] хæрз бын, мæгуыр Царциаты фыдудæй мары.

Æвдæм уæйыг дæр зæгъы:

— Лæгау фæлæууæм, скæнæм залдзæг [4], кæннод худинаг. Скæудзæни ныл цæрдудæй уалдзæг.

Нагъуы сæм бацæуы æмæ сæ фæрсы:

— Уæ, уæйгуыты стыр мыггаг, уый бæрц уæ хорзæх мæн куы уаид, æмæ мын куы зæгъиккат, цæуыл быцæу кæнут? Чи уæ хъыгдары?

Уæйгуытæ мидлæуд фæкодтой, комхæлиуæй бакастысты Нагъуымæ æмæ йæ фæрсынц:

— Кæцæй цæуæг дæ? Кæдæм цæуæг дæ? Куы нын æй зæгъис.

— Æз дæн цæуæнты цæуæг, хæтæнты хæтæг. Æз агурын ме ’фсымæры. Кæд исты федтат, исты фехъуыстат, уæд мын æй зæгъут. Ныр фæндагыл авдиугæйы дæн, никæуыл æмбæлын, никæй уынгæ кæнын. Сымах федтон, æмæ ай цы бæстæ у, цавæр у?

Уæйгуытæ зæгъынц:

— Ай у мах бæстæ, не ’муæйгуытæй хъодыгонд стæм, хибарæй цæрæм. Æнæуый ницы фехъуыстам, ницы. уынгæ фæкодтам. Æрмæст нын уыдис хо. Моймæ йæ радтам æмæ сæгъы цæфæй амарди, нæ ныхас дæр ууыл у.

— Ау, сæгъы цæфæй куыд амардаид? — фæрсы Нагъуы, — уæ хойы уын куыд амардта?

— Нæ хо чындзы фæцыдис еугуыппармæ, — зæгъынц уæйгуытæ, — фосæй сæм уыди иунæг сæгъ, сæ дарæг уыди, нæ йæм сиахс зылди, нæ йæм нæ хо касти. Уæд бадзырдтой афтæ: сæгъы раззаг хай уæд еугуыппары, сæгъы фæстаг хай уæд нæ хойы. О, фæлæ еугуыппар сæгъæн хæрын нæ уагъта æмæ дзырдта: «Æхсыр кæмæн кæныс, уый дын хæрын кæнæд». Сæгъы дзых разæй ис, йæ фæстаг æрдæг куыд хъуамæ бахæра. Иу бон нæ хо хæринаг лæвæрдта сæгъæн. Уый йæ сæр фæхъил кодта, йæ сион [5] нæ хойы тæны фæцавта æмæ амарди. Ныр не сиахсыл тæрхон кæнæм æмæ йæ куыд амарæм, ууыл у нæ дзырд.

— Уæд уæ сиахс та кæм ис? — фæрсы сæ Нагъуы.

Уæйгуытæ йæ бæстытæй æрбакодтой. Еугуыппар дзуры Нагъуымæ:

— О, арвæй æрхаугæ адæймаг, фервæзын мæ кæн, мæ цард дæу уыдзæни, кæд дын феххуыс уаин.

Уыцы ныхæстæм уæйгуыты хистæр арц фæхъил кодта еугуыппармæ, йæ кæрон Нагъуыйы худы былыл сæмбæлди æмæ худ зæхмæ æрхауди. Се ’ппæт дæр æм фæкастысты, Нагъуыйы рæсугъддзинадæй фæуадзгуытæ сты æмæ уæйгуытæ зæгъынц:

— Нæ хо амарди, уый бæрц дæ хорзæх нæ куы уаид æмæ нæ иуæн куы бакомис, уæд нæ хойы мæт дæр нал æркæниккам.

— Йæ хойы сылыстæгыл чи ивы, уымæй цæй адæймаг ис!

— Нæ, арвы рæсугъд, зæххы фидыц, уæд та нын нæ хойы бынаты балæуу.

— Уый дæр нæ уыдзæн. Мæнæн ис æфсымæр, æз уый агурæг зилын, мой кæнынмæ мæ нырма не ’вдæлы.

Еугуыппар æм дзуры:

— Дæу æнгæс лæджы æз федтон иу ран, цыди йæ бæстæм. Бирæ рæстæджы æддæ чи фæхатти, ахæм уыд.

Уыцы ныхæстæм уæйгуытæ еугуыппары æрбамарынц. Нагъуыйæн хъыг уыди, æххæст нæ базыдта Ахуы цы бæсты уыди, æмæ уæйгуыты азымы бын фæкодта. Уæд иу уæйыг зæгъы:

— Бахатыр нын кæн, фæлæ нæ хойы мæстæй нæхи нал баурæдтам.

Нагъуы сæм дзуры:

— Сымах ныхас куы кодтат, уæд уæм æз хъуыстон. Уæ иу дзырдта, зæгъгæ, лæджы базындæн стыр тых хъæуы, уæд уæ сиахсы цæуылнæ базыдтат раздæр, цæмæн æй мардтат?

Фыццаг уæйыг зæгъы:

— О, нæ йæ базыдтам, чи зоны йæ æнаххосæй амардтам. Хатыр нын бакæн æмæ мæ мард хойы номæй курын: баком мын, хæсдзынæн дæ мæ армы.

Нагъуы та зæгъы:

— Уе ’ннæ куы дзырдта, зæгъгæ, лæг стыр дуне у, хур, зæхх, мæйы фæрцы цæры адæймаг, кæд уый зонут, уæд сын кад æмæ цыг цæуылнæ кæнут, уæ сиахсы амарыны бæсты?

Дыккаг уæйыг æм дзуры:

— О, нæ йæ базыдтон, хатыр дæ курын. Мæ хойы маст мæ тыхджын сфыхта, куы мын бакомис, уæд уый марды æрбайрох кæнин.

Нагъуы та зæгъы:

— Æндæр та уæ афтæ дзырдта, зæгъгæ, лæгау лæг уый у, йæ бæстæ æгæрон чи уарзы. Бæстæйы мидæг не ’ппæт дæр стæм æмæ, йе сиахсы чи амардта, уымæн ма цæй цæсгом ис?

Æртыккаг уæйыг дзуры:

— О, ма мæ бафхæр. Ды дæ хуры скасты хуызæн, фæлæ дæ курын, баком мын æмæ мæ æрбайрох уыдзæн мæ хойы стыр маст.

Нагъуы та дзуры:

— Уæдæ уæ иу афтæ куы дзырдта, зæгъгæ, хицæй æппæлын худинаг у, исчи дæ хъуамæ раппæла, уæд уый кæд зоны, уæд йе сиахсы цæуыл мардта, худинаг нæ уыд?

Цыппæрæм уæйыг æм дзуры:

— О, ныххатыр мын кæн, ацы рæсугъд уд, æз фæрæдыдтæн мæ хойы масты тыххæй, мæ маст æрцæуид, куы мын бакомис, уæд.

Нагъуы та дзуры:

Уæдæ уæ иу куы дзырдта, зæгъгæ, лæджы кæд уарзыс, уæд ыл дæ зæрдæ дар. Цы диссаг уыди, сиахсы уарзыс æмæ йæ амар, уымæй цæй лæг ис?

Фæндзæм уæйыг дзуры:

— О, ныххатыр мын кæн ме ’нæрхъуыды ми. Куы мын бакомис, уæд мæ ме стыр фыд æрбайрох уаид, о дунейы рухс!

Нагъуы ногæй фæрсы:

— Ноджы ма уæ иу дзырдта, зæгъгæ, лæг та ма кæм ис, туацъæйы бын нæ Хуыцау куы дары, уæд Хуыцауимæ цæуылнæ дзырдта, йе сиахсы куыд мардта?

Æхсæзæм уæйыг дзуры:

— О, хурты рухс хур! Ма мæм фæхъыг у, мæ мæстытæ æрбайрох кæнин, ком мын куы раттис, мæ хойы дæр уæд нал æрымысин.

Нагъуы та уæддæр зæгъы:

— Ноджы уæ иу афтæ куы дзырдта, зæгъгæ, залдзæг скæнут, кæннод — худинаг. Ау æмæ залдзæджы тыххæй сиахсы мардæуы?

Æвдæм уæйыг зæгъы:

— О, зæгъæн кæмæн нæй, уыцы диссаджы рæсугъд! Хатыр дæ курын, куы мын бакомис, уæд мæ маст æртаид, мæ мард хойы дæр æрбайрох кæнин.

— Сымах авдæй дæр дзурут æнæ раны, — зæгъы сын Нагъуы, сиахс адджын у, кæд амарди, уæддæр уал аххосаг сбæрæг хъуыди, сылгоймаджы дзырдыл æххæст нæй æууæндæн, æз дæр искæмæй смой кæндзынæн.

— Оххай, хурæнгæс, — зæгъынц уæйгуытæ, — кæй нæ æвзардзынæ дæхицæн?

— Сымахæй никæй. Раздæр мæм ме ’фсымæры чи ’ркæна, уымæй смой кæндзынæн.

Уæйгуытæ зæгъынц:

— Де ’фсымæры агурæг мах ацæудзыстæм, æрмæст нын зæгъ, не ’рцыдмæ нæ фыдмæ баззайдзынæ?

Баззайдзынæн, — зæгъы Нагъуы.

Уæйгуытæ авдæй Ахуыйы агурæг фæцыдысты. Нагъуы баззади сæ зæронд фыдмæ, æмæ йын зæгъынц:

— Ацы адæймаг дæумæ уыдзæни не ’рцыдмæ, мах ын хъуамæ ссарæм йе ’фсымæры.

Авд уæйыджы фæцыдысты Ахуыйы агурæг.

Уæд зæронд уæйыг фæрсы Нагъуыйы:

— Уæдæ кæцæй цæугæ дæ?

— Æз цæуын Царциатæй! — зæгъы Нагъуы.

— Оххай, уыдон кой æрыхъуыстон, фæлæ-ма мæм дæ цонг æрбадар. Царциаты тугстæг æз цонгæй рахатын.

Нагъуы йæм йæ цонг бадары, уый йæ æрысгæрстытæ кодта æмæ зæгъы:

— Ох, цæй туг хъазы де уæнгты, раст ивылд донау, туг де уæнгты уайы. Чысыл сылдзæф дæ, фæлæ дыл уæддæр нæлгоймаг райы.

Нагъуы йын зæгъы:

— Сылгоймаг дæн мæхæдæг дæр, фæлæ нæлгоймагæй æдыхдæр нæ дæн. Зæгъ-ма мын, баст цæмæн дæ?

— Уымæй мæ ма бафарстаис. Уыныс, цы авд уæйыджы дæ æркодтой, уыдон мæ фырттæ сты. Уыдон де ’фсымæры не ссардзысты, фæлæ куы æрыздæхой, — сау бон дыл кæндзæн.

Зæронд уæйыг донмæ æргуыбыр кодта, йе ’взаг доны стылдта æмæ йæ сдæры, йæ сæр бахойы æмæ дзуры:

— Ахриман [6], æрхау дæлæмæ, хъаймæт скæн, цæмæй ауадзай мæн мæлæтмæ.

Нагъуы йæ фæрсы:

— Цæмæн афтæ тынг тыхсыс, мæ фыдыхай? — О, мæ хъæбул, уыныс баст дæн. Мæныл мæ ус рацыди фæлывдæй. Уарзта мæ уæдмæ, цалынмæ мæ фырттæ схъомыл сты. Ус сæм æвзаг хаста, йæхæдæг та сусæг лымæн дардта æмæ, цыфæнды фæуа, сылы бафæндыд, — цæудзæн лымæнмæ, дæу та бакæндзæн æгомыг царæфтыд. Гъемæ мæн царæфтыд фæкодта. Уæд мæ усы уæхстыл бакодтон æмæ йæ æрдæгфыхæй бахордтон. Уыныс, мæ фырттæ мæн бастæй дарынц. Хорз бакæнис, райхал мæ, стæй мæ фырттæй мæ маст райсин. Ды мæ гæнахы сæрмæ схиз. Уыдон иумæ зындзысты æмæ-иу фатфæдис æртæ хатты сæ размæ фехс, стæй сæрибар уыдзынæ.

Нагъуы зæронд уæйыджы йæ бастæй суадзы, гæнахы сæрмæ схызти, хъахъхъæны. Уæд суыдта рыг сыстгæ æмæ дзуры зæронд уæйыгмæ:

— Æбузылд [7] хабар мæ хъустыл уайы!

— Уæдæ сын сæ размæ фатфæдис æртæ хатты ауадз.

Нагъуы фатфæдис æртæ хатты ауадзы, сæмбæлынц авд уæйыджы раз, уыдон ратындзынц. Зæронд уæйыг сæм рацæуы стыр дзамбыхимæ [8]. Йæ фырттимæ схæцы, дзамбыхæй сæ кæй фæцæф кæны, уый авд мусуаты фæстæмæ фæтæхы. Авд æфсымæры æртыхстысты сæ фыдыл. Нагъуы сæм кæсы: фырттæ сæ фыдмæ дæндагæй лæбурдтой, фыд та йæ фырттæм лæбурдта дæндагæй. Кæрæдзи фыдтæ стонынц æмæ сæ хомæй хæрынц. Зæронд уæйыгæн йе стæгдар сзынди. Нагъуы уый куы федта, уæд æрхызти, йæ бæхыл абадт æмæ зæгъы:

— Адон кæрæдзи афтæ кæм хæрынц, уым мæн дæр хæрдзысты æмæ лидзон.

Нагъуы ралыгъди. Зæронд уæйыгæн ма йе стæгдар аззади, уыйонг æй бахсыдтой, сæхицæн та се стджытæ разындысты, стæй æрхауынц æмæ мæлынц. Сæ иу зæгъы:

— Ох, нæ фыд, хъæбулхор!

Уый йæ сæр дурыл ныццæвы æмæ амæлы. Иннæтæ дæр æй бафæзмыдтой æмæ бабын сты, сæ фыды стæгдарыл ныххаудтой.

Нагъуы æрыздæхти сæхимæ, цы федта, уый радзырдта Ахуыйы каистæн. Уыдон зæгъынц:

— Æлгъыст уыдысты Хуыцауæй уыцы авд æфсымæры, æппынфæстаг се сæфт æрцыди æмæ сæ уæйгуыты мыггаг дæр фервæзти.

Нагъуы дæр нал цыди балцыты, фæлæ æнхъæлмæ касти Ахуымæ.

14. Ахуыйы лæппуты нæмттæ

Царциаты Ахуы-иу йæ лæппутæй искæмæн «цу-ма» куы кодта, уæд-иу æм дзырдта: «Лæппу, дæлæ-ма уый рахæсс», «Лæппу, дæлæ-ма уый æрбадав», «Лæппу, уæлæ-ма уый æрдæтт»...

Иуæн-иу «цу-ма» куы загъта, уæд-иу фондзæй фестадысты сæ бынæттæй, фондз дæр лæппутæ уыдысты.

Иу бон Нагъуы зæгъы:

— Дæ фырттыл нæмттæ сæвæр, нæмттæ.

— Уыдоныл нæмттæ ахæмтæ хъуамæ сæвæрой, — зæгъы Ахуы, — хорзыл сæ чи бафтауа, кæнæ сæ хорздзинад кæй бафæнда.

— Омæ сæ уæд та кæнгæ искуыдæм акæн, ам сæ армадард [1] цы кæныс. Хæдзары сæрой [2] дæхæдæг дæ, чи зоны, сæ исчи хъулан [3] фырт рауайа.

Ахуы сразы ис Нагъуыйы дзырдыл æмæ йæ фырттимæ рараст и. Фæндагыл сæм хур худгæ кодта, мæй кæсгæ. Æрбахæццæ сты иу къуылдымы бынмæ. Ахуы зæгъы:

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: