Ran'ın Ekonomik Örgütlenmesi ve Teknolojik-Mâli Yetersizliği

Bölge ülkelerinin temel dış politikası, sermaye ve teknoloji vaat eden Batı'yla yakınlaşmaktır. Batı kapitalizmini ulaşılması gereken ekonomik örgütlenme modeli olarak gören bu ülkeler için İran'ın ekonomik örgütlenme modeli geride bırakmak istedikleri SSCB'yi anımsatmaktadır. İran'da Şah'ı destekleyen büyük burjuvazinin 1979'da tasfiye edilerek, önemli sanayi ve ticaret kuruluşlarının tümüne yakınının kamusallaştırılması ve finans sektöründe devletin mutlak tekel kurması, İran'ın ekonomik yapışım belirlemiştir. "Devlet kapitalizmi" nitelendirmesini hak eden bu yapıda devlet, ekonomik hayatın tüm alanlarında asıl karar alıcı konumundadır. Toplumun hemen her kesimi bir şekilde devlet tarafından desteklenmektedir. Devrimin itici gücü olan Çarşı (esnaf-tüccar) devrimden sonra gelişme göstermiş ve devlet sermayesinin ardından ülkedeki ikinci büyük ekonomik güç haline gelmişse de, Çarşı da devletin koruyuculuğuna muhtaçtır. Ekonomideki "devlet baba" motifinin bu derece baskın olması, devrimi gerçekleştiren toplumsal tabakaların 1979 öncesinde düştükleri ekonomik zorluğa bir tepkidir. Petrol dış satımından elde edilen gelirin sınıflara dağıtımını üstlenen devletin gelirlerinde vergilerin oranı, modern bir devlet bütçesinde olması gereken oranın çok altındadır. Bu haliyle İran bir rantiye devlet görünümündedir. Şüphesiz, büyük burjuvası olmayan İran ile benzer ekonomik örgütlenmeye gitmek, İran'la ekonomik ve politik ilişkiler kurmak için zorunlu değildir ama anlatılan bu yapı bölgede itici etki yaratmaktadır[74].

Diğer yandan İran'ın aşamadığı asıl sorun, ABD'nin yarattığı güçlükler nedeniyle uluslararası sermaye kuruluşlarına ve nitelikli teknolojiye ulaşamamasıdır. ABD Kongresinin Temmuz 1995'te kabul ettiği D'amato Yasası olarak bilinen Libya-İran Yaptırımları Yasası, İran'da yirmi milyon Dolar'ın üzerinde hidrokarbon yatırımlarında bulunulmasını yasaklamaktadır. Bu yasa, ABD yönetiminin İran'ın bölgeyle kurması olası hidrokarbon nakliyatı temelli ekonomik ilişkileri engellemek için giriştiği geniş kapsamlı çabaların somut bir örneğidir. Dolayısıyla, siyasal İslam konusunda olduğu gibi, bu konuda da esas belirleyici olan unsur ABD-İran ilişkileridir.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: