Араб халифатындағы басқару органдары

Араб халифатының тарихын шартты түрде 3 кезеңге бөлуге болады: Мұхаммед пайғамбар (с.ғ.с) (570-632) мен алғашқы 4 халифтің (Әбу Бәкір(632-634), Омар(634-644), Осман(644-656), Әли(656-661)) билігі; Омеядтар дин-ң билігі (661-750); Аббаситтер дин-ң билігі (750-1258)

7ғ араб тайпалыранда рулық тайпалық қатынастардың ыдырауы басталды. Араб тайпаларының негізгі бөлігін малшы-көшпенділер (бәдәуиндер) мен сулы жерлерде, қалаларда өмір сүрген жер өңдеушілердің аз бөлігі құрады. Шейхтар (тайпа басшылары) мен саидтар (тайпа ақсақалдары) жақсы сулы жерл ер мен малдың көптеген бөлігін иемденіп алды. Рулық-тайпалық ыдыраушылықты жеңу мен біртұтас араб мем-н құру талпынысы әртүрлі уағыздаушылардың көбеюіне алып кеді. Олардың ішінде аса әйгілісі – Ислам дінінің негізін қалаушы Мұхаммед пайғамбар (с.ғ.с) болды.

Мем-к құрылым. Мемлекеттік билік орталықтандырылған сипатта болды. Мем-т басында жоғарғы діни (имамат) және мем-к (эмират) би лікті жүзеге асыратын халиф тұрды. Мем-к басқарудың орталық орг-ы ретінді дивандар (ведомстволар) қызмет етті:

1) Диван-әл-джунд – әскерді қаруландыру мен жабдықтау;

2) Диван-әл хараджд – қаржылық-фискальдық (сылақтық);

3) Диван-әл-барид – жол және пошта ведомствосы.

Жоғарғы шенеунік болып тек уәзір табылды. Ол тек халифтың алдында ғана есеп беретін болған. Провинцияларды әмірлер басқарған. Әмірлердің 2 орынбасары болды. 1-сі қаржы істері жағынан, 2-сі қади – халифтің діни үкіметтік шаруаларын жүргізуші болды. Жергілікті әмірлер қол астындағы әскери күштерін нығайтып, өздерін дербес басшы ретінде жариялауға тырысты.

Қоғамдық құрылым. Араб х-ң ерекшеліктері феодалдық қоғамда белгілі орын алды. Жер иелену қатынасиарында жерді мем-ң меншіктеуі басым орын алды. Бірігіп пайдалануды қажет ететін суармалы егіншілік кеңінен қолданылды. Жерді пайдаланудың негізгі түрлері икта, мульк және вакф деп аталды. Икта – шарт қойылып алынған дүние, мульк – толық жеке меншіктегі жер және вакф – нақты бір мақсатпен шартты түрде сыйға берілген жер.

Таптық құрылымы: феодалдар-басқарушы қагаушы тап, жаулап алған елдерден ккелген байлықтың ең көбін иеленді; негізгі оренда мұсылман дін басылар тұрды; шаруалар-этникалық топтың ең көпшілігі; қала адмдары- көпестер, қолөнершілер; құлдар-тұтқындар және еріксіздер, шет елдерден сатып әкелінгендер.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: