Тақырып 1. Қысқа мерзімді активтер есебі: ақша қаражаты және дебиторлық борыштар 5 страница

Нарықтық капитализацияға қарағанда, компанияның активтерінің баланстық таза құнның жоғары болуы.

Құнсызданудың ішкі белгілер:

Активтің физикалық бүлінуі немесе қолдануға жарамай қалуының дәлелдің бар болуы;

Кәсіпорынның жағдайына теріс әсер ететін елеулі өзгерістер, яғни қазіргі немесе келешек уақытта белгілі деңгейде активтерді орынды және тиімді пайдалану. Бұл өзгерістер активке қатысты қызметтің тоқтатылуы мен қайта құрылуы, сату немесе белгілі күніне дейін активтің жоюлуы жоспарын құрайды;

Ішкі есептілікке талдау жасау нәтижесінде, активтердің болашақта экономикалық тұрғыда қолдану деңгейі, болжамды деңгейден нашар екендігіне дәлелдердің бар болуы.

Бірақ осындай ішкі есептіліктің деректерін әрдайым жеңіл түрде түсіндіруге мүмкін емес. Олар субъективті болып, талдау барысында өте кертартпалық және сақтылық қатынастар талап етеді.

Егер ақаулы белгіліердің бірі анықталған жағдайда, активтері құнсыздыққа соқтырмайды. Мұндайда, әділ құнмен сату арасындағы шығындар шегерісіне әсерін және ақша ағымының дисконттық есептілігіне талдау жүргізуді қажет етеді.

Өтелетін құнның бағалануы

Активтің өтелетін құны келесі көлемімен анықталады:

пайдалану құндылығы;

сатуға кеткен шығындарды алып тастағандағы әділ кұны.

Құндылықты өтеу жеке активтер үшін пайдаланылады. Егер үнемі ақша қаражаттарының түсімі жоғарлап отырған жағдайда ғана және өтелмелі құндылық активтерге қатысты жеке дара ақша түсімдеріне қолданылады. Осы жағдайдағы активтерге қатысты ақшалай ағымды жоғарлататын бірлікке (ААЖБ) байланысты өтелу сомаларын анықталады.

Сату шығындарынана шегерілген әділ құн - – бұл келісім жасалу барысында активті сатудан алуы мүмкін сомма. Осы келісім жақтарын орындауға және өткізу шығындарын шегеруге дайын толық хабардар етілгендер мен қалаушылар болу қажет.

Пайдалану құндылығы – бұл болжамдалған болашақ ақшалай ағымдардың дисконтталған құн және осы ағымдардың пайда болуы активтің үздіксіз жалғастырып пайдаланудан және оның пайдалы қызметінің соңғы мерзімінде шығудан күтіледі.

Пайдалану құндылығының анықталуы

Активтердің пайдалану құндылығымен есеп айырысу екі сатыдан тұрады:

Болашақ ақшалай ағымдардың есеп айырысу мен анықтауы;

Осы ағымдардың дисконтталуы.

Болашақ ақшалай ағымдардың болжамы нақты жорамалдарға негізделуі керек: пайданың жылдам өсуі, күтілетін шығындардың елеулі төмендеуі, немесе активтердің пайдалану мерзімі шартсыз ұзақтылығын болғызбау.

Жалпы алғанда өткен фактілік нәтижелер болжамның негізі бола алады. Ал егер соңғы жылдары сату мен өндіру көлемі жылдам өсуі бақыланса, онда ол қысқа мерзімді түрде келешекке болжам жасай алады.

Сонымен қатар, өндіріс пен жеке кәсіпорынның жалпы көрсеткіштерінің топтама көз қарасынан максималды мен минималды көрсеткіштеріне көңіл аудару керек, өйткені онда ең үздік кәсіпорын ұзақ уақыт бойы рекордты көрсеткіштерді ұстау мүмкін емес, сонымен қоса алғанда, компания жалпы құлдырау күйінде болса.

Ақшалай ағымдардың болжамын дайындау барысында кәсіпорынның менеджерлердің тиімді оптималды күтімдерге назар аудару қажет. Сыртқы деректер, яғни кәсіпорынның ішкі қайнар көздерінен алынған ақпарттар, алынған ақпарттар ішкі деректерден маңызды болады. Ең пайдалы ішкі деректердің бірі кәсіпорынның жоспары мен бюджеті болып табылады.

Егер олар кәсіпорынның басқармасымен қарастырылып және мақұлданылса, олардың құндылығы өседі.ал алдынғы дайындалған жоспар мен бюджеттер фактілік нәтижелерден сонша көп ерекше болған жоқ. Ақшалай ағымдардың болжамы ең қарапайым күтулерге негізделуі қажет, яғни бекітілген бюджеттерге қалай болса солай таратылмаған кезеңдерде, өйткені бұл анықтық одан әрі күмәніді болып келеді.

ХҚЕС (IAS) 36 стандарты, компанияың жоспарланған бюджеттік түсімдерінің жоғарлауы үнемі бір қалыпты кезеңділікпен, ал төмендеудің мерзім бойынша болуын талап етеді. Мұндай жағдай ағымдардың өсім коэффиценті жалпы сала үшін қалыпты ұзақ мерзімді көрсеткіштерден аспауы мүмкін емес.

Стандарт есеп айырысуға тек келесілерді қарастырады:

активті тұрақты және қалыпты пайдаланумен байланысты жүйелі түрде ақшалай ағымдар;

активтің жоюлу құны (бар болса);

ағымдардың қамтамасыз ету үшін қажетті ақшалай қаражаттардың қайтаруы;

пайдалануға активтік дайындаумен байланысты ақшалай қаражаттардың қайтаруы.

Сәйкесінше кірмейтіндер:

өз бетінше амортизациялық аударымдар, өйткені ақшалай шығын болып есептелмейді;

алынған активтің қаржыландырумен байланысты шығындар. Олар: заемдардың негізгі соммалары, пайыздық төлемдер, алынған актив бойынша кредиторлық берешектің төленуі. Осының барлығы активті сатып алу әдісі оның пайдалану әдісінен тәуелді болмайды деген шешімімен байланысты.

пайдаланбаған активтер немесе активті консервациялауда болуымен байланысты ақшалай ағымдар;

салық салу мөлшерлемесін пайдаланудан әсері. Барлық болжамдар салық салынғанға дейін ағымдар мен қайтарымдар құрылу қажет.

Сатуға кеткен шығындарды алып тастағандағы әділ құн

Сатуға кеткен шығындарды алып тастағандағы нақты құнның ең жақсы көрсеткіш – бұл активтің сату-сатып алу келісім шартта көрсетілетін баға. Егер келісім-шарт болмаса, бірақ белсенді нарық болса, онда сатуға кеткен шығындарды алып тастағандағы нақты құнын өткізу шығынын ескере отырып нарықтық бағамен анықталады.

Егер келісім-шарт болмаса, белсенді нарық та болмаса, онда актив бағасы оның құны туралы барлық түсінілікті ақпарат негізінде анықталады.

Сатудағы шығындарды алып тастағанда әділ құнын анықтау былай қаранда аса үлкен қиындық тудыратынына қарамастан, тәжіребе жүзінде компания кейбір түсінбеушілікке қақтығысуы мүмкін.

Қорытынды:

Құнсыздану

Барлау және бағалау миниралды ресурстарға жататын активтерге, құнсыздықтану сараптамасы жүргізіледі. Сараптаманың мақсаты: активтердің құнсыздануы нәтижесіндегі залалды, баланстық құнның жабуы.

Құнсыздану сараптамасынан материалды және материалды емес активтерде өткізіледі.

Миниралды ресурстарды барлау активтерін ХҚЕС (IFRS) 6 стндарты жүргізеді және активтердің құнсыздану ақпараттарын ашу ХҚЕС(IAS) 36 стандартына сәйкес жүргізіледі және басқа да активтердің ААЖБ ен бірігуі мүмкін. Аталған жағадар ХҚЕС (IAS) 14 стандартарына сәйкес топтар тек қана бір сегменттен ғана аса алады.

Әдістемелік нұсқау:

Берілген дәрістік материал және ұсынылған әдебиет негізінде

1. Маңыздылық деңгейіне қарай құрылымдық жоспар әзірлеңіз.

2. Тақырыптың соңында келтірілген сұрақтарға жауап беріңіз.

3. СОӨЖ және СӨЖ тапсырмаларын орындаңыз.

Негізгі әдебиет:

1. ҚР 28 ақпан 2007 жылғы № 234-ІІІ «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңы.

2. Международные стандарты финансовой отчетности. Перевод полного официального текста МСФО, действующих в ЕС по состоянию на 1января 2005 года М.: Аскери, 2006 г.

3. Ф.С. Сейдахметова «Қазіргі заманғы бухгалтерлік есеп» Алматы 2008ж.

4. Тулешова Г.К. Учет и отчетность по международным стандартам. Алматы, 2005 г.

5. Акимова Б.Ж. Финансовый учет II/ Учебное пособие - Астана: 2010 - 180 с.

Қосымша әдебиет:

1. Гершун А.М. и др. Учет по Международным стандартам: учеб. пособие. – 3 изд.. М.: - Фонд развития бухгалтерского учета, 2006 г.

2. Терехова В.А. Международные и национальные стандарты учета и финансовой отчетности. – Москва: «Питер», 2003 г.

3.Нидлз Б., Андерсон X. и др. Принципы бухгалтерского учета. М., 1996.

4. Энтони Р., Рис Д. Ж. Учет: ситуации и примеры. М., 1996.

Kieso D.E., Weygandt I. I. Inter-mediate Accounting 7-th ed. 1992

5. Д. Александер, А. Бриттон, Э. Йориссен Международные стандарты финансовой отчетности. – Москва, «Вершина», 2005 г.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: