Тақырып 6. Ұйымның міндеттемелерінің есебі 3 страница

Дт Ақша

Кт Қайта алынған капитал

Кт Төленген кпитал

Резервтік капитал операциялық қызметтен болатын залалды жабу үшін қолданылады.

Дт Бөлінбеген пайда

Кт Резервтік капитал

Бөлінбеген пайда деп акционерлер арасында дивиденд ретінде бөлінбеген меншікті капиталдың бір бөлігін айтады.Төленген капиталмен бірге бөлінбеген пайда активтерді алу көзі болып табылады. «Бөлінбеген пайда» шотының қалдығы компанияның қызмет етіп жатқан барлық уақыты ішінде жинақталған таза пайдадан залалды, дивидендтер бойынша төлемдерді және шығарылған акционерлік капиталға реинвестицияланған пайданы шегергенде қалатын соманы білдіреді. Бөлінбеген пайда кәсіпорынның активі болып табылмайды және оның бар болуы пайда алынған операциялар бойынша кәсіпорын активтерінің ұлғайғандығын көрсетеді.

«Бөлінбеген пайда» шотында дебеттік қалдық та болуы мүмкін (бөлінбеген пайданың «дефициті», яғни жетіспеушілігі) де ол шаруашылық қызметтен алынған пайдадан залалдар мен төленген дивидендтердің басым болғанын білдіреді. Бөлінбеген пайданың «дефициті» баланстың «Меншікті капитал» бөлімінде бейнеленіп, капиталдың жалпы сомасынан шегеріледі.

Қорытынды:

Сонымен, меншікті капитал ұйымның меншік иелерінің қаржыларынан құралады. Жарғылық капитал - сомасы кәсіпорынның жарғысымен анықталған бастапқы капиталы. Ол негізінен акцияларды сатудан түскен түсімнен немесе құрылтайшылардың салымдарынан құралады. Жарғылық капиталға бағытталған қаржы жаңа құрылған кәсіпорын қызметінің басталуын қамтамасыз етуі тиіс.

Шаруашылық қызметтің үш негізгі ұйымдастырушылық-құқықтық нысаны бар:

жеке тұлғаның иеленуі;

серіктестік;

акционерлік қоғам немесе корпорация

Меншікті капиталдың есебі осы ұйымдастырушылыққұқықтық нысандардың ерекшеліктеріне қарай жүргізіледі.

Дәріс сабағына әдістемелік нұсқаулық:

Берілген дәрістік материал және ұсынылған әдебиет негізінде

1. Маңыздылық деңгейіне қарай құрылымдық жоспар әзірлеңіз.

2. Тақырыптың соңында келтірілген сұрақтарға жауап беріңіз.

3. СОӨЖ және СӨЖ тапсырмаларын орындаңыз.

Негізгі әдебиет:

1. ҚР 28 ақпан 2007 жылғы № 234-ІІІ «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңы.

2. Международные стандарты финансовой отчетности. Перевод полного официального текста МСФО, действующих в ЕС по состоянию на 1января 2005 года М.: Аскери, 2006 г.

3. Ф.С. Сейдахметова «Қазіргі заманғы бухгалтерлік есеп» Алматы 2008ж.

4. Тулешова Г.К. Учет и отчетность по международным стандартам. Алматы, 2005 г.

5. Акимова Б.Ж. Финансовый учет II/ Учебное пособие - Астана: 2010 - 180 с.

Қосымша әдебиет:

1. Гершун А.М. и др. Учет по Международным стандартам: учеб. пособие. – 3 изд.. М.: - Фонд развития бухгалтерского учета, 2006 г.

2. Терехова В.А. Международные и национальные стандарты учета и финансовой отчетности. – Москва: «Питер», 2003 г.

3.Нидлз Б., Андерсон X. и др. Принципы бухгалтерского учета. М., 1996.

4. Энтони Р., Рис Д. Ж. Учет: ситуации и примеры. М., 1996.

Kieso D.E., Weygandt I. I. Inter-mediate Accounting 7-th ed. 1992

5. Д. Александер, А. Бриттон, Э. Йориссен Международные стандарты финансовой отчетности. – Москва, «Вершина», 2005 г.

9 Тақырып. Қаржылық есептілікті ұсыну (ҚЕХС 1 )

Дәріс мазмұны

Жылдам шешім қабылдаудың негізі–толық және маңызды ақпаратпен қамтамасыз ету болып табылады. Бұған есепке алу мен есеп беру арқылы қол жеткізіледі. Есеп беру дегеніміз–меншіктің барлық түріндегі кәсіпорындардың қаржы шаруашылық қызметін және ұйымдық– құқықтық мәртебесін кешенді түрде сипаттайтын жиынтық көрсеткіштер жүйесі.

Берілетін есептің деректеріне жабдықтаушылар, бәсекелестер, қазіргі және келешектегі инвесторлар. Қызметкерлер сондай–ақ министрліктер, ведомостволар, қалың көпшілік мүдделі. Қаржылық есепте инвестициялық саясат ұсынуға және несие беру жөнінде шешім қабылдауға, болашақтағы ақша ағынын бағалауға, кәсіпорындардың ресурстары мен міндеттемелерін және оның басшы органдарының қызметін сараптауға қажетті ақпарат жинақталады.

Үкімет пен оның органдары берілген есеп ақпаратын сол кәсіпорынға қатысты экономикалық саясат пен салық шараларын белгілеу үшін пайдаланады. Оларға сондай–ақ субъектілер қызметін ретке келтіріп, салық салу саясатын жүзеге асыру үшін және табыстарды кіріске алу мен әр алуан статистикалық деректердің негізі үшін мәліметтер керек.

Қаржылық есеп негізінде субъектінің қаржылық жағдайының нашарлай бастау тенденциясын дер уақыттында аңдап, оның шаруашылық қызметіндегі жағымсыз құбылыстардың алдын алуға болады, сондай–ақ пайданы молайту үшін ішкі резервтерді анықтауға, соны жұмылдырып, тиімді пайдалану арқылы табысқа жетуге болады. Кәсіпорындағы қаржы қызметінің ойдағыдай барысы алға қойған мақсатқа, жоспарланған көрсеткіштерге қол жеткізуге қажетті жағдай жасайжы, кәсіпорынның өндірістік қызметінің үздіксіздігі мен қаржылық жағдайының қалыпты тұрақтылығын қамтамасыз етеді, ал бұлар кәсіпорының төлем қабілетіне кепілдік береді.

Алайда, субъектілердің қаржылық есебін пайдаланушылар мүдделерінің айырмашылықтарына қарамастан, субъектінің өмір сүруінің басты шарты–оның қызметіне қажетті капиталдың жеткіліктілігі болып табылады. Сондықтан капитал иелері мен басқа да инвесторлар есептен алатын ақпаратқа қанағаттануға тиісті. Мұндай жағдай ақпарат пайдаланушыларға ортақ сипат. Осы талапқа жауап беретін қаржылық есеп жалпы мақсаты есеп деп аталады, ол барлық тұтынушыларға арналған, бұлар үшін қаржылық есеп шаруашылық жүргізуші субъект туралы ақпаратты негізгі көзі қызметін атқарады. Кейбір тұтынушылар, мысалы несие берушілер қосымша ақпарат талап етуі мүмкін. Алайда, тұтастай алғанда, есеп беру тұғырнамасы сыртқы тұтынушылардың жалпы қажетіне қатысты және ол бәрінен бұрын өз капиталын субъектінің қарамағына бергендердің мүдделерін қорғауға бағытталады.

Жылдық есеп мынадай тұтынушыларға беріледі:

Меншік иелеріне (қатысушыларға, құрылтайшыларға) немесе өкілдікті органдарға немесе құрылтайшылық құжаттарға сәйкесті органдар;

Кәсіпорының тұрған жеріндегі салық органдарына;

Жергілікті қаржы органдарына;

Мемлекеттік статистикалық органдарына;

Заңды тұлғаның қаржылық есебі тұтынушылар үшін ашық болып табылады. Ол қалың көпшілікті субъектінің даму бағыттары туралы және оның аймақтық экономикалық, әлеуметтік ахуалын жақсартуға соңғы жетістікрі туралы ақпаратпен қамтамасыз ете алады.

Қаржылық есеп берудің элементтеріне: активтер, міндеттемелер және капитал; кірістер мен шығындар жатады. Мойындау - объектінің балансына қосылатын, сонымен қатар бір элементтің анықтамасына сәйкес келетін және мойындау критерияларына жауап беретін үрдіс.(мұнда объектінің құны немесе бағасы бар, ол өлшеу үшін сенімді болуы мүмкін). Баға - қаржылық есеп беруде элементтер балансқа енгізіліп, шығындар мен кірістер туралы есеп берудің сомасын анықтайтын үрдіс.ХҚЕС- да бағаның әртүрлі екі түрі қолданылады; тарихи баға, ағымдық (қалпына келтірілген) баға, сатудың мүмкіндік бағасы, келтірілген баға.

ХҚЕС сәйкес келетін есеп беру формасының түрлері, нұсқалары, баптары бойынша кеңейтілген түрлері келесідей:

Мақсат- бұл қаржылық жағдайдағы есеп беру, қаржылық нәтиже мен ақша ағымдарының сенімді көрінісі.Міндетті есеп беруге кіретіндер: Бірінші басшылардың есеп беруі, кірістер мен шығындар туралы есеп беру, баланс, ақша ағымы туралы есеп беру (ақша құралдарының қозғалысы), капиталды өзгерту туралы есеп беру, есеп беруге түсініктеме және есеп саясаты.Басқа есеп берулер компанияның ынтасы бойынша көрсетіледі.

Баланс дегеніміз–бұл шаруашылық субъектісінің ресурстары мен олардың құралу көздерінің жағдайын ақшалай формада және белгілі бір уақыт сәтінде көрсетіп беруге мүмкіндік жасайтын бухгалтерлік есеп әдістемесі. Баланста бұл екі категория–ресурстар мен көздер, яғни актив пен пассив мейлінше анық ерекшеленеді. Баланстың негізгі бухгалтерлік есептің классикалық:

Актив–пассивке (міндеттемелер+жеке меншік капитал) теңдеуі болып табылады.

Активтер субъектісінің қолында не бар екенін, яғни барлық құны бар мүмкін, мүліктік және мүліктік емес жеке игілігімен құқын көрсетеді.

Міндеттеме дегеніміз–борышкердің несие берушінің пайдасына белгілі бір іс–қимыл жасау немесе одан бастарту міндеті, ал несие беруші борышкерден өз міндетін орындауды талап етуге қақылы.

Жеке меншік капитал дегеніміз–бұл меншік иесінің активінен оның міндеттемелерін ұстағаннан қалған капитал.

Жұмыс істеп тұрған субъектінің балансы белгілі бір мерзімге құрылады. Сонымен қоса баланстардың бірнеше түрлері болады, олар бір–бірінен елеулі айырмашылақтарымен ерекшеленеді.

Бұл ұйымдық (алғашқы) баланс, ол субъект қызметінің басталуына бағындырылған. Субъектінің бағыныштылығына қарай баланс. Жаңадан құралған субъектілер және бұрындары жұмыс істеген субъектілердің ізбасарлары болып бөлінеді. Бірінші жағдайда субъект баланс қарапайым болып келеді, өйткені мүліктердің көпшілігі негізінен тек ақша қаражатынан тұрады.

Бухгалтерлік баланста ресурстарды топтау субъектісінің шаруашылық ресурстарының экономикалық саралауға және осы ресерстардың құралу көздеріне негізделінеді. Олар ресурстар мен шаруашылық операцияларының экономикалық мазмұнын жақсырақ көрсететіндей, сол арқылы субъектінің қаржылық жағдайын зерттеу мақсатындағы балансты талдауды жеңілдететіндей тұрғыда орналасады.

Баланстың сол жағы (формаға қараңыз)–актив өзіне екі бөлімді қосып алады. І бөлім–«ұзақ мерзімді активтер» ІІ бөлім «ағымдағы активтер».

Баланс активінің І бөлімінде статьялардың мынадай тобы болады:

Материалдық емес активтер, негізгі құралдар, аяқталмаған күрделі құрылыс, инвестиция, дебиторлық берешек, алдағы кезеңдердің шығындары.

Баланс активінің ІІ бөліміндегі «ағымдағы активтер» мынадай статьялар тобы бар: тауар–материал активтері, дебиторлық берешек және басқа да активтер.

Баланс активінің ІІ бөлімі қысқа мерзімде пайдалануға арналған, бір жыл ішінде қолма–қол ақшаға айналдырылатын (жылдам өтетін) ресурстарға бекітіледі.

Баланс пассиві осы ресурстардың құралу көздері мен мақсатты бағыттарын көрсетеді: Ол мынадай бөлімдерден тұрады: І бөлім: «жеке меншік капитал», ІІ бөлім «ұзақ мерзімді міндеттеме»

ІІ бөлім: Ағымдағы міндеттемелер:

Бірінші бөлім субъектінің міндеттемелерін өтегеннен кейін қолында қалғандарын көрсететін статьяларды біріктіреді.

Ұзақ мерзімді міндеттемелер дегеніміз шаруашылық субъектінің ақшалай формада міндеттемелерін, көрсетілген қызметтерді және басқаларды бір жылдан астам уақыт мерзімде төлейтін соманы білдіреді.

Сөйтіп, нарықтық экономика жағдайында бухгалтерлік балансты пайдаланушылардың ұланғайыр тобы үнемі назар аударып отырады.

Бухгалтерлік балансқа жекеленген шаруашылық жүргізуші субъектілер мен бухгалтерлік ақпарат пайдаланатын көптеген сыртқы және ішкі топтар мүдделері тұрғысынан келу қажет. Сондықтан да оның рөлі маңызды.

Сөйтіп, баланстың негізгі элементі шаруашылық ресурстарының белгілі бір түрі (активті статия) немесе олардың көздерінің (пассивті статья) қорытындыланған көрсеткіштер есебіндегі статьясы болып табылады.

Баланс статьялары топтарға қорытылады, ал топтар бөлімдерге қорытылады. Мұның өзі бухгалтерлік баланстағы ақпараттық шолу мен талдауды жеңілдетеді. Бухгалтерлік баланс активтері мен пассивтердің жалпы ауқымдарының тұрақты теңдігі ұсталынады. Актив пен пассив көрсеткіштерінің жиынтығын баланс валютасы деп атайды.

Бухгалтерлік баланс құрлымының күрделілігі, көрсеткіштердің өзара байланысы мен тұрақты сипаты оны тікелей және кері байланыстары нақты көрініп отыратын саластырмалы түрдегі дербес ақпараттық жүйе ретінде қарастыруға мүмкіндік береді. Пассив сипатымен келісілмеген активтер өзгерісі шаруашылық тетіктерінің тепе–теңдігін бұзуға, тиісті көздермен қамтамасыз етілмеген шаруашылық ресурстарының құрылуына соқырады.

Өз кезегінде актив баланс пассивіне ықпал етеді: шаруашылық ресурстарын тиімді пайдалану олардың көздерін ұлғайтады, субъектінің қаржылық жағдайына игі әсер етеді.

Қорытынды:

Сонымен, қаржылық қорытынды есеп беру – кәсіпорынның өткен кезеңдегі қызметінің жағдайы мен нәтижесін сипаттайтын көрсеткіштер жүйесі. Қаржылық қорытынды есеп берудің элементтері болып актив, міндеттемелер, капитал, кірістер және шығыстар табылады. Есеп беру діңнегізгі компоненттері: баланс, кіріс және шығыс тұралы есеп бері, ақша қаражаттарының қозғалысы тұралы есеп беру, меншікті капиталдың өзгерістері тұралы есеп беру.

Дәріс сабағына әдістемелік нұсқаулық:

Берілген дәрістік материал және ұсынылған әдебиет негізінде

1. Маңыздылық деңгейіне қарай құрылымдық жоспар әзірлеңіз.

2. Тақырыптың соңында келтірілген сұрақтарға жауап беріңіз.

3. СОӨЖ және СӨЖ тапсырмаларын орындаңыз.

Негізгі әдебиет:

1. ҚР 28 ақпан 2007 жылғы № 234-ІІІ «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңы.

2. Международные стандарты финансовой отчетности. Перевод полного официального текста МСФО, действующих в ЕС по состоянию на 1января 2005 года М.: Аскери, 2006 г.

3. Ф.С. Сейдахметова «Қазіргі заманғы бухгалтерлік есеп» Алматы 2008ж.

4. Тулешова Г.К. Учет и отчетность по международным стандартам. Алматы, 2005 г.

5. Акимова Б.Ж. Финансовый учет II/ Учебное пособие - Астана: 2010 - 180 с.

Қосымша әдебиет:

1. Гершун А.М. и др. Учет по Международным стандартам: учеб. пособие. – 3 изд.. М.: - Фонд развития бухгалтерского учета, 2006 г.

2. Терехова В.А. Международные и национальные стандарты учета и финансовой отчетности. – Москва: «Питер», 2003 г.

3.Нидлз Б., Андерсон X. и др. Принципы бухгалтерского учета. М., 1996.

4. Энтони Р., Рис Д. Ж. Учет: ситуации и примеры. М., 1996.

Kieso D.E., Weygandt I. I. Inter-mediate Accounting 7-th ed. 1992

5. Д. Александер, А. Бриттон, Э. Йориссен Международные стандарты финансовой отчетности. – Москва, «Вершина», 2005 г.

10 тақырып. «Шоғырландырылған және бөлек қаржылық есептілік (ҚЕХС 27)»

Сабақтың мақсаты: Топ тұжырымдамасы және шоғырландырылған қаржылық есептілікті дайындау мақсатын түсіндіру, есептіліктегі азшылық үлесі мен гудвиллді есепке алу топ компаниялары арасындағы сауда операцияларының тиімділігін көрсету.

Дәріс сұрақтары:

· Шоғырландырудың мақсаты. Жалпы тәртібі.

· Топішілік дебиторлық және кредиторлық қарыздар.

· Шоғырландырылған қаржылық есептілік.

Негізгі түсініктер: Бас ұйым, еншілес ұйым, бақылау, Шоғырландыру процедуралары, азшылық үлесі, еншілес ұйымды сатып алу және есептен шығару, жеке қаржылық есептілік.

Дәрістің негізгі мазмұны:

Шоғырландырылған қаржылық есептілік – бұл топтың біртұтас экономикалық ұйым секілді дайындаған қаржылық есептілігі. Бұл жерде топ деп отырғанымыз еншілес ұйымдарымен қоса алғандағы бас ұйым.

Бас ұйым – бір немесе бірнеше еншілес кәсіпорындары бар ұйым.

Еншілес - өзге ұйыммен (бас ұйым) бақыланатын ұйым.

Бақылау – бұл ұйым қызметінен қандай да бір пайда табу үшін осы ұйымның қаржылық және операциялық саясатын басқару құқығы.

№27 ҚЕХС «Шоғырландырылған және жеке қаржылық есептілік» стандарты Бас ұйымның бақылауындағы ұйымдар тобы үшін шоғырландырылған қаржылық есептілікті дайындау және ұсыну барысында қолданылады.

Бас ұйым тек мына жағдайларда ғана шоғырландырылған қаржылық есептілікті ұсынудан босатылады:

· Ол өзге ұйымның толық немесе жартылай меншігіндегі еншілес ұйым болып табылады және оның дауыс беруге құқығы бар иелері осы ұйымның шоғырландырылған қаржылық есептілікті тасымайтыны жайлы хабарланған, әрі оған қарсы емес;

· Бас ұйымның қарыздық немесе үлестік құралдары ашық нарықта айналысқа түспейді (ішкі немесе шетелдік қор биржасы немесе биржадан тыс нарықта, жергілікті және аумақтық нарықты қоса алғанда);

· Бас ұйым, өзінің қаржылық есептілігін бағалы қағаздар жөніндегі комиссияға немесе өзге реттеуші органға ашық нарыққа қандай да бір бағалы құралдарын шығару мақсатында бермеген және беру үшін дайындау процесінде емес;

· Осы Бас ұйымның соңғы немесе кез келген Бас ұйымы халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарының талаптарына сәйкес келетін Шоғырландырылған қаржылық есептілікті шығарады.

Шоғырландырылған қаржылық есептілік барлық еншілес ұйымдарды қамтуы тиіс. Алайда, еншілес ұйым төмендегідей жағдайда консолидациядан шығарылуы тиіс: егер,

· Еншілес ұйымды бақылау әуелгі бастан уақытша сипатта болса, яғни осы еншілес ұйымды сатып алу және иемдену тек сатып алған күннен бастап 12 ай ішінде оны қайтадан сатып жіберу мақсатында ғана жүзеге асырылса;

· Жетекшілік сатып алушыны белсенді түрде іздестіру үстінде болса мұндай ұйымдарға салынған инвестициялар сатуға арналған деп сыныпталып, есепте ҚЕХС №39 «Қаржылық инструменттер: тану және бағалауы» сәйкес көрсетілуі тиіс.

Егер жоғарыда аталған еншілес ұйым (консолидациядан шығарылған) 12 айдың ішінде сатылмаған болса, онда ол сатып алынған күннен бастап консолидацияға жатқызылады. Сатып алынған сәттен бергі кезеңдегі қаржылық есептілік қайта қарауға жатқызылады.

Корпорация өзге корпарацияны оның акцияларын сатып алу арқылы инвестиция сала алады. Инвестицияны есепке алу тәртібі оны сатып алғаннан кейінгі инвестиция салған компанияның сол инвестиция салынған компанияға ықпал ету немесе бақылау жасау дәрежесіне қарай есептеледі.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: