Успамінаў П. I. Бажэнава, былога партызана атрада Г. I. Сазонава

Тэхнік-інтэндант другога рангу, я быў кантужаны ў палтаўскім «катле» ў кастрычніку 1941 г. і трапіў у палон. Разам з сябрам — старшыной Мікалаем Самарыным — чатыры разы спрабаваў уцячы з розных лагераў (адзін раз з самага страшнага на Украіне — Крамянчугскага). Апошні ўцёк 6 красавіка 1942 г. з лагера г. Александрыя Кіраваградскай вобласці быў удалым. Кірунак ўзялі на Беларусь. Пакуль дабраліся да Быхаўшчыны, нацярпеліся шмат прыгод, цудам вырываліся з лапаў гітлераўцаў. Ад сялян даведаліся, што ў Хачынскім лесе знаходзяцца партызаны, якія актыўна дзейнічаюць. Па дарозе каля хутара Пчэльня сустрэліся з Васілём Маро-завым і Мікалаем Сядовым — дэсантнікамі з групы лейтэнанта Мікалая Іванова, закінутымі сюды ў сакавіку. Тут і спыніліся, пачалі збіраць зброю. А ў пачатку чэрвеня жыхар Пчэльні Кузянкоў перадаў Марозаву, што з ім хоча сустрэцца чалавек. На сустрэчу пайшлі з Марозавым. Чалавек, які назваўся Багамазам (гэта быў Ілья Пятровіч Памятнёў), паведаміў, што днямі высадзілася дэсантная група Сазонава і з ёю аб'ядналіся групы — яго, Курпачэнкі і Гаўрылава. Камандзіру групы дэсантнікаў Сазонаву вядома месцазнаходжанне групы Іванова, і ён, Багамаз, упаўнаважаны дамовіцца з намі аб сустрэчы. На наступны дзень каля в. Смаліца мы ўліліся ў атрад Сазонава. Камісарам стаў батальённы камісар Палявы, начальнікам штаба — Курпачэнка. Памятнёў, які меў добрую сувязь з Магілёвам, стаў намеснікам Сазонава па разведцы і аргані-зацыйных пытаннях. Атрад пачаў баявыя аперацыі па ачыстцы раёна ад гітлераўцаў і паліцэйскіх. 3 Гіжэнскага лесу мы даставілі дзве 45-мм гарматы, снарады да іх, некалькі мінамётаў, станковыя і ручныя кулямёты, патроны. Пазней на шашы захапілі дзве варожыя аўтамашыны, на якіх з прычэпленымі гарматамі ездзілі на аперацыі. Па раёне пайшлі чуткі, што ў Дабужскім лесе высаджаны буйны дэсант. Да нас сталі ісці акружэнцы, ваеннапалонныя, мясцовае насельніцтва. У лес прыйшлі ўсе жыхары рабочага пасёлка Ветранка, большую частку якога складалі рабочыя шклозавода «Ільіч». Сярод іх сем'і Му-рашовых, Коцікавых, маладыя дзяўчаты Ляля Буранкова, Жэня Рыбакова, піянеры Сярожа Счыслёнак і Марат Казлоў, якія сталі мужнымі партызанамі, сапраўднымі героямі.

Дзякуючы значнаму колькаснаму росту атрада нам пад сілу сталі болыш буйныя і значныя аперацыі. Так, у чэрвені 1942 г. быў разгромлены карны атрад маёра Генрыха Саада. Гэты мацёры эсэсавец быў узнагароджаны жалезным крыжам. Кіраваў аперацыяй лейтэнант Курпачэнка. Тады ж быў забіты здраднік і кат Ува, былы начальнік Грудзінаўскай паліцыі, а потым памочнік каменданта Быхава.

Пасля разгрому карнага атрада фашысты сталі штодзённа бамбіць лес і в. Ветранка. Аднойчы «юнкерс» на развароце зачапіўся крылом за дом і разбіўся. Нашы мінёры замініравалі трупы лётчыкаў, і яшчэ восем фашыстаў падарваліся, калі прыехалі на бронетранспарцёрах падабраць забітых.

У пачатку ліпеня сяржанту Малькову, які з групай вяртаўся з задання, удалося падбіць з ручнога кулямёта варожы самалёт Ме-109, які на невялікай вышыні з'явіўся над партызанамі. [Ад рэдакцыі: паводле ўспамінаў А. А. Гарчакова (глядзі артыкул «Попел Красніцы») самалёт збіў кулямётчык А. Пакаціла. Не выключана, што так яно і было, паколькі агонь па самалёце вялі партызаны розных груп і з розных кропак.] Самалёт упаў каля в. Следзюкі, лётчык застаўся жывы, і яго немцы адвезлі ў Быхаў. Фашысты за дзёрзкасць партызан адпомсцілі мірнаму насельніцтву. Яны акружылі в. Красніца, якая знаходзілася ад лесу за 6—8 кіламетраў, і спалілі яе разам з жыхарамі.

Не спыняліся баявыя дзеянні нашых партызан і на шашэйных дарогах. У жніўні на шашы Гомель — Магілёў на міне падарвалася аўтамашына з фашысцкімі генераламі. 3 засады на шашы Масква — Варшава былі расстраляны дзве легкавыя машыны з афіцэрамі.

Баявыя дзеянні партызан усё больш і больш прыцягвалі патрыётаў з мясцовага насельніцтва. Неўзабаве з атрада Сазонава быў выдзелены атрад Курпачэнкі, а з атрада Мардашкіна — атрад лейтэнанта Дзюбы. 3 прыходам да нас атрада Фралова на левабярэжжы была арганізавана брыгада пад камандаваннем Сазонава. У яе ўвайшлі атрады Сазонава «Сокал», Мардашкіна «Голуб», Курпачэнкі «Стары», Дзюбы «Арол», Сямёнава «Чайка». 3 новымі сіламі партызаны ўдала правялі аперацыю «Маскарад» па разгрому паліцэйскага гарнізона ў Чырвоным Асаўцы, які прымаў удзел у знішчэнні Красніцы.

У нядзелю, калі ў гарнізоне праводзіліся заняткі (зборы), аўтамашына з пераапранутымі партызанамі (А. Гарчакоў у форме афіцэра СС, пяць чалавек у форме нямецкіх салдат, астатнія — з павязкамі паліцэйскіх на рукавах) пад'ехалі да вёскі. Кулямётны разлік, убачыўшы ў кузаве «нямецкіх» салдат і афіцэра, прапусціў нас школы, дзе размяшчалася ўправа. «Немец» і перакладчык» — Гарчакоў і Курпачэнка — узышлі на ганак школы, дзе іх сустрэлі ўраднік і стараста. Каля аўтамашыны засталіся два кулямётныя разлікі, я спыніўся ля плота, каб трымаць пад прыцэлам вуліцу і кулямётчыкаў на яе ўскрайку. Лейтэнант Казакоў непрыкметна разгарнуў у кузаве хуткастрэльны кулямёт на трынозе. Каля задняга борта машыны сядзеў Перісідскі са сваім станкачом. «Перакладчык» запрасіў паліцэйскіх ва ўправу. Калі яны пераступілі парог сенцаў, чацвёра партызан адабралі ў іх зброю. Кулямётчыкаў у вёсцы знялі без шуму. Так быў прыведзены ў выкананне прысуд здраднікам Радзімы.

У канцы жніўня партызаны брыгады адначасова нанеслі ўдар па двух буйных паліцэйскіх гарнізонах у Ніканавічах і Кузькавічах (у Кузькавічах загінуў мой зямляк кулямётчык Малькоў). У першыя дні верасня партызаны напалі на гарнізон у вёсцы Бахань.

У нас была і яшчэ адна моцная зброя, ідэалагічнага характару — партызанская кінаперасоўка і два кінафільмы: аб жыцці і дзейнасці С. М. Кірава і «Аляксандр Неўскі». Усё гэта багацце мы знайшлі ў заводскім клубе. За чатырыста кіламетраў ад фронту па сёлах левабярэжнай Быхаўшчыны раз'язджала кінаперасоўка. У час наступлення гітлераўскіх войск на фронце жыхары акупіраванай ворагам мясцовасці глядзелі сімвалічны фільм аб разгроме нямецкіх псоў-рыцараў на Чудскім возеры. Як клятва, як заклік з экрана гучалі словы: «Хто з мячом да нас прыйдзе, той ад мяча і загіне!» Фашысты неадступна палявалі за кінаперасоўкай, але завалодаць ёю так і не змаглі. «Аляксандр Неўскі» ідзе на баявую аперацыю»,— гаварылі партызаны, калі кінамеханік грузіў сваю тэхніку на фурманку. Так яно і было на самай справе. I лепшай агітацыі нельга было прыдумаць. А пакуль ішоў фільм, партызаны з кулямётамі ахоўвалі падыходы да вёскі.

...Праз два дні пасля разгрому гарнізона ў в. Бахань часці 28-га механізаванага корпуса СС пачалі карную аперацыю супраць партызан. Атрад Фралова сустрэў ворага яшчэ на далёкіх подступах да лесу ў раёне в. Боўкі і на дарозе з Красніцы на Трылесіна. Пасля цяжкага бою партызаны па балоце адышлі ў лес каля в. Дабужа, дзе знаходзіліся нашы галоўныя сілы. Вораг наступаў. Пачаўся бой за лес. Маючы толькі лёгкае ўзбраенне мы не маглі доўга супрацьстаяць адборным эсэсаўскім часцям. Замініраваўшы дарогу, атрады адышлі за раку Ухлясць. Ноччу фарсіравалі раку Проню і ўвайшлі ў Гіжэнскі лес. За Сожам Сазонаў прыняў рашэнне групамі прабірацца ў Клятнянскія лясы на Браншчыну...

Попел Красніцы

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: