Стынның түйіндері

5.5.1. Ұстынның бастары. Итарқалық фермалардың ұстындарға сүйенуі жоғарғыдан немесе жанынан жобалануы мүмкін. Жоғарыдан тіреуді беларқалардың ұстындарға шарнирлі бекітілуі кезінде қолданылады. Итарқалық фермалардың F_R тіректік қысымы ұстын басының тірек плитасына, одан кейін баулықтың қыры арқылы ұстынның қабырғаларына (немесе өтпелі ұстындағы траверске) беріледі. Мұндай баулықтардың құрылымдануы мен есебі орталықтан қысылған ұстындардікі сияқты жүргізіледі.

Фермалардың ұстындарға жанынан тірелуін қатты, сондай-ақ беларқаның ұстынмен шарнирлі қосылуы кезіндегідей етіп жобалайды (5.9 сур қара).

5.9-сурет.Итаркалық ферманың ұстын жанына тіреуінің түйіні.

а - жалпы көрініс, б және в – ригельдің ұстынға қатты байланысуы кезінде жоғары белдеудің бекітілу нұсқалары, l – тіреуіш үстелше

5.5.2. Кран асты арқалықтардың тірелу түйіндері және ұстындардың түйістері. Биіктігі бойынша тұрақты қимадағы ұстындарда кран асты арқалықтар мен басқа да құрылымдар арнайы аспаларға тіреледі (5.10 сурет). Жүк көтергіштігі шамалы крандар кезінде дайындаушы зауытта ұстынның шыбығына дәнекерленген бірқабырғалы аспалар қолданылады (егер тасымалдау габариттері мүмкіндік берсе). Аспа және оны ұстынға бекіту түйістерін М=D_max e бүгіліс сәтіне және D_max күшпен қиығына (D_max–краннан түсетін ең көп күш) есептейді.

5.10-сурет.Кранасты

а – тұтас ұстын кезінде, б – торлы ұстын кезінде, в – екі қабырғалы аспа

Аспанның негізіндегі және оның бекіту түйістеріндегі кернеуді, сәт тек H= M/h_k сөрелерімен, ал вертикаль күш қабырғамен қабылданады деп алдын ала болжай отырып анықтауға болады. Ұстынның сөресін прокат қалыңдығы бағытында керуге тексеру керек (5.10, а суреттегі 1–.1 сызық).

Ұстынның қабырғасында аспаның жанасатын жерінде күрделі шиеленіскен ахуал пайда болады, әрі оның беріктігі келтіріген кернеулер бойынша

(5.19)

Формуласы бойынша тексеріледі, мұндай – ұстын қабырғасының алаңы.

Ұстын қырларының қабырға мен сөреге бекіту түйістерін Н күшінің жеріне тексеру қажет.

Үлкен күшті беру кезінде екі қабырғалы аспаны салады (5.10, в сурет). Аспанның қимасын M=D_max^e сәтінің және D_max кесетін күштің әсеріне тексеріледі. Аспаны ұстын тармақтарына бекіту түйістеріндегі күшті тетігінің ережесі бойынша шешеді (белгіленуілерін 2. в суретте қара). Аспа тармақтарына жүктеменің біркелкі емес берілу мүмкіндігін ескере отырып, күшті 20% ұлғайтады.

Сатылы ұстындарда кран асты арқалықтар ұстынның кемеріне сүйеніп тұрады. Ұстын мен кран асты арқалықтардың жоғарғы бөлігінен төменгі бөлігіне күш беру үшін кемер орнында траверс салады (сур 5.11.). траверстің биіктігін h_тр ұстынның төмегі бөлігі енінің 0,5–0,8 тең етіп қабылдайды. D_max күші қалыңдығы 16-25мм. плита арқылы траверс қабырғасына беріледі. Фрезерленген жоғарғы бет арқылы күш беру кезінде траверс қабырғасы қысып тастауға жұмыс істейді және

(5.20)

формуласы бойынша тексеріледі, мұндағы қысылатын жоғарғы еттің ұзындығы, – арқалықтың тірек қабырғасының ені; – траверс қабырғасы мен плитаның қалыңдығы.

5.11-сурет. Ұстынның төменгі және жоғарғы бөлігінің байлынысу түйіні

а- тұтас, б – торлы, в – траверстың есепті сұлбасы

N ұзына бойы күш және ұстынның жоғарғы бөлігінен М бүктесін сәті вертикаль қырлар арқылы траверске беріледі. N және M күштері ұстынның жоғары бөлігінің сөресі арқылы берілетін, беріктік қорына рұқсат етіледі деп есептейді: , мұндағы N және M 2 – 2 қимасындағы күш.

Вертикаль қырдың траверс қабырғасына бекіту (ш 1) жігінің талап етілген ұзындығы төрт жікпен дәнекерленуден шыға отырып

(5.21)

Сөрелер мен бекіту жігінің бірдей беріктігі шартынан шыға жіктің ұзындығын сөресіндегі шекті күш бойынша анықтауға болады, мұндағы – сөре алаңы.

Торлы ұстында траверс ұстынның төменгі бөлігінің еніне тең аралықпен, N, M және D_max жүктелген екі Т тәрізді арқалықтар темірдің арқалық қабырғасы сияқты жұмыс істейді (5.11 в сурет). Траверстегі қалыпты кернеу h_тр=(0,5…0,8)h_M кезінде, әдетте аз сондықтан траверс беріктігін қимаға

(5.22)

формуласы бойынша тексеру жеткілікті, мұнда – траверс қабырғасының биіктігі мен қалыңдығы; – көлденең күш.

Ортадағы қатардың симметриялық ұстындары үшін

k=1.2 арқалықтардың тірек қырларының жоғарғы бетінің ықтимал қисықтығы салдарынан D_max күшінің біркелкі емес берілісін есептейді.

Шеткі қатар ұстындары үшін анықтамасы мысалда берілген.

Ұстын тармақтарына траверстің бекітілу жіктерін (ш2) траверстің тірек әсеріне, ал траверске қарсы ұстынның сыртқы жағынан орнатылатын қырдың бекітілу жігін (ш3) күшіне есептейді.

Траверсті бекітудің үлкен сенімділігі үшін ұстынның жоғары бөлігінің сөресінде және кран асты тармақтың қабырғасында (5.11 суретті қара) траверс қабырғасын кіргізетін тілік жасайды. Бұл жағдайда кран асты тармағына траверсті бекіту жіктерін (ортадағы ұстын үшін) күшіне есептейді.

Бұл жерде күшті траверсті бекітетін жердегі кран асты тармағының қабырғасын қиыққа (1–1 желісі) тексеру керек

(5.23)

мұндағы –тармақ қабырғасының қалыңдығы.

кезінде траверстің биіктігін ұлғайту немесе ұстын тармағы қабырғасында өте толық қосымшаны жасау керек.

Тұтас қабырғалы кранасты бөлігімен ұстында траверс тек ғана емес, ұстын қабырғасына да сүйенеді, сондықтан траверсті бүктесінге есептеу талап етілмейді, ал кран асты сөренің (ш2) траверске бекітілу жіктерінің беріктігі және қабырғаның (1–1 желі бойынша) D_max күшке тексеру рұқсат етіледі.

Ұстындардағы жіктерді шектеулі ұзындығына байланысты прокатты болаттан (зауыт жіктері) жасауға, сондай-ақ ұстынды жөнелтім элементтеріне бөлу үшін, тасымалдау және монтаждау (монтаж жіктері) мүмкіндіктеріне байланысты.

Зауыт жіктерін толық пісірумен түйістіре пісіреді. Егер жіктік жалғауларды орындау мүмкін болмаса, онда жапсырма орнатады. Мұндай жалғаулардың есебін негізгі қимамен беріктігі бірдей шартта жүргізген тиімді.

Монтаж қосындылар жікті толық пісірумен немесе беріктігі жоғары болттарда орындалады.

Тоқтап қосқан кезде элементтердің шет жағын фрезерлейді. Түйісетін элементтерді тексеру және бекіту үшін монтаж бұрыштамаларын орнатады.

Беріктігі жоғары бұрамалармен монтаж түйіспелерінде қысатын күш ұстынның фрезерленген шет жағы арқылы, ал созылатыны – жапсырма арқылы беріледі.

Сатылы ұстындар үшін монтаждау түйісі әдетте кемер орнында салынады. Мұндай түйістің шешімі 5.13 суретте көрсетілген.

Ұстынның бойында өтпе салу кезінде (ерекше режимде жұмыс істейтін крандармен ғимараттарда) әлсіз учаскені қосымша табақбетті пісірумен күшейту керек (сур 5.13).

5.12-сурет. Сатылы ұстынның жинақтау жапсары

Өтпе орнындағы ұстын қимасын M,N және Q әсеріне тексеру қажет. Беріктіктің теңдігін қамтамасыз ету үшін есептеуге ұстын қимасын тексеру кезіндегі күш комбинациясын алған тиімді.

5.13-сурет. Ұстынның қабырғаға енуіне арналған ойық

а – конструктивті дайындау, б –есепті сұлба

Өтетін жердегі ұстынның жұмысы қатты жұқатақтайшалардағы ортадан тыс қысыңқы өте шыбықтың жұмысына ұқсас. M бүктелу кезеңі мен N ұзына бойы күшінен тармақтарда ұзына бойы күш көлденең күштен жергілікті кезең пайда болады.

Тармақтардың орнықтылығын ортадан тыс қысылудың формулалары бойынша тексеріледі.

Тармақтың есепті ұзындығыннан өтетін жер биіктігі ұзындығына тең етіп алады.

5.5.3. Ұстындар түптабаны. Түптабан ұстынның тірек бөлігі болып табылады және ұстыннан іргетасқа күш беру үшін арналған. Түптабан құрамына плита, траверстер, қырлар, анкерлі бұрамалар және оларды бекітуге арналған құрылғылар (столдар, анкерлі плиталар және т.б.) кіреді.

Базаның конструктивтік шешімі ұстынның типіне, оның іргетаспен байланысу тәсіліне (қатты немесе шарнирлі) байланысты.

Шарнирлі түптабандар ортадан қысылған ұстындар үшін қолданылғанға ұқсас және 8 тарауда қарастырылған. Үлкен күш түсетін кезде шарнирлі рамалық жүйелер түптабаны тірек шарнирлерді (плиталық, балансирлі) пайдаланумен жобаланады. өндірістік ғимараттарда ұстынның рама жазықтығында іргетаспен қатты байланысуы, ал жазықтықтан шарнирлі байланысуы бар.

Түптабанның екі типі бар: жалпы және бөлек. Тұтас, сондай-ақ жеңіл тесіп өтетін ұстындар үшін ( мм ені кезінде) тұтас түптабандар қолданылады (сур 5.14). кезеңді іргетасқа жақсы беру үшін ортадан тыс қысылған ұстынның түптабаны кезеңнің әсер ету жазықтығында дамиды; плитаның ортасы ұстынның ауыртпалық түсетін ортасымен қатар түседі.

Егер бір таңбаның кезеңі абсолюттік шама бойынша екінші таңба кезеңінен айтарлықтай көп болса, үлкен кезеңнің әсер ету жағына жылжыған плитаның түптабанмен конструкциясы мүмкін.

Плита астында іргетас бетонында ортадан тыс қысым формулалары бойынша анықталатын қалыпты кернеу формулалары бойынша анықталатын қалыпты кернеу (5.15 сурет) пайда болады:

(5.24)

мұндағы – плита қарсылығының алаңы мен кезеңі; – плитаның ені мен ұзындығы.

5.14-сурет. Ортадан тыс сығылған ұстынның жалпы базасы

а – бірқабырғалы траверсті жеңіл тұтас ұстын, б – жеңіл торлы ұстын, в – жалпы траверсті екіқабырғалы база, г – бөлек траверсті екіқабырғалы база, 1-анкерлі болттар, 2 - анкерлі плиткалар.

5.15-сурет. Орталықтан тыс сығылған ұстын базасының есепті сұлбасы

Бүктелу кезеңінің үлкен мәні кезінде формуланың екінші мүшесі (6) біріншіден көп болып шығуы мүмкін, әрі плита астында созылатын кернеулер пайда болады.

Плита іргетаста еркін жатқандықтан, ықтимал созылуды қабылдау үшін, орталықтан қысылған ұстын түптабанынан айырмашылығы есептік элементтер болып табылатын анкерлі бұрамалар орналастырады.

Плита ені ұстын қимасынан 100-200 мм ендірек етіп қабылданады. Сонда қысымға іргетас бетоны беріктігі шартынан (6) формуласы бойынша плитаның ұзындығын анықтауға болады:

мұндағы – бетондағы керенудің біркелкі емес таралуын есептейтін коэффициент.

қысымға іргетас бетонының есепті қарсылығы анықталады. Есепті ең үлкен шеткі бетон қысымын беретін N және M күштері комбинациясына орындайды.

Плита қаттылығы қамтамасыз ету және оның қалыңдығын азайту үшін түптабанда траверстер мен қырлар орнатады.

Жеңіл ұстындарда түптабандарды бір қабырғалы сияқты, сондай-ақ екі қабырғалы траверспен табақбеттерден немесе екі швеллерден қолданады. Өте қуатты ұстындар үшін табақбеттерден екі сатылы траверстер салады. Траверстер ұстын сөрелері үшін ортақ (5.14.в суретті қара) және бөлек (5.14, г сур қара) болуы мүмкін.

Ортақ траверстерді ұстын сөрелеріне сыртқы жіктерімен дәнекерлейді (ішкі қуысты дәнекерлеу қиын болады) олар іргетас бетоны мен анкерлі бұрамадағы күштердің қарсылығы әсерінен екі аспалы арқалықтар сияқты жұмыс істейді. Траверсті бекіту жіктері тек жылжытатын күшті қабылдайды. Мұндай траверстер ұстындардың онша үлкен емес ені кезінде (500-700мм дейін) тиімді. Ұстындардың ені үлкен болған кезде пісіру үшін бөлек траверстер өте тиімді және ығайлы.

Әрбір траверса ұстынның сөрелеріне екі жіктермен дәнекерленеді және аспа сияқты бетон қарсылығынан немесе анкерлік бұрамадағы күштен жұмыс істейді. Траверсті бекіту жіктері кезең мен жылжитын күшті қабылдайды. Траверстер мен қырларды бекіту жіктері мен қимасын тиісті жүк алаңдарынан бетон қарсылығына есептейді.

Қырлар мен траверстер плитаны жекелеген учаскелерге бөледі. Жұмыс пен плита есебі орталық қысыңқы ұстын түптабанына ұқсас. Плита астындағы іргетастағы бетон кернеуі бір қалыпты емес таралатындықтан, түрлі учаскелерде кезеңдерді анықтау кезінде шамасын (біршама артығымен) әрбір учаске шегінде ең көп етіп қабылдайды (бетондағы кернеу эпюры бойынша).

Анкерлі бұрамалар кернеуге жұмыс істейді және іргетастан түптабанды ажырататын және кезеңнің әсері кезінде пайда болатын күшті қабылдайды. Анкерлі бұрамадағы күшті, бетон созылуға жұмыс істемейді және кернеу (сурет 5.15) эпюры керілген аймағында тиісті Ғ_б созатын күші анкерлі бұрамалармен толығымен қабылданады деген болжаммен анықтайды.

Негізгі әдебиеттер: 3 [391-392, 396-414]

Бақылау сұрақтары:

1. Бір қабатты өндірістік ғимараттардың қаңқаларында қандай типті ұстындар қолданылады?

2. Тұрақты қимадағы ұстындардың артықшылығы неде?

3. Тұтас ұстындардың әдетте қимасын қалай жобалайды?

4. Тұтас ортадан тыс сығылған ұстынның орнықтылыққа тексеру қалай жүзеге асады?

5. Керегеторлы ұстын неден тұрады?

6. Тордың элементтерінің жобалануы.

7. Траверс не үшін қолданылады?

8. Ұстынның түптабанына (базасына) не жатады?

9. Түптабанның неше типі бар?

10. Анкерлі бұрамалардың қызметі.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: