Ccedil;İNDEKİLER

RAN DIŞ POLİTİKASI VE AHMEDİNEJAD

TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJESİ

DANIŞMAN

Prof.Dr.Şaban H.ÇALIŞ

HAZIRLAYAN

Yılmaz OCAK

KONYA – 2009

Ccedil;İNDEKİLER

İÇİNDEKİLER.. ii

GİRİŞ. 1

I. BÖLÜM

İRAN DIŞ POLİTİKASI

1.1. Devrim Öncesi İran Dış Politikası (1925-1979) 2

1.2. Devrim Sonrası İran Dış Politikası 4

1.2.1. İran İslam Devrimi 14

1.2.2. İran-Irak Savaşı (1980-88) 16

1.2.3. Rafsancani Dönemi 18

1.2.4. Hatemi Dönemi (1997-2005) 21

1.2.4.1. Birey Olarak Hatemi 21

1.2.4.2. Hatemi'nin Dış Politika Anlayışı 22

1.3. İran Dış Politikasını Meşgul Eden Güncel Konular 24

1.3.1. Basra Körfezi'nin Güvenliği 24

1.3.2. Irak'taki Belirsizlik ve Mevcut Yeni Oluşum.. 25

1.3.3. Nükleer Enerji ve Bölgenin Silahsızlandırılması 26

1.3.4. Afganistan Politikası 27

1.3.5. Ekonomik Açılımlar 27

1.3.6. 11 Eylül Sonrası Amerika-İran İlişkileri 28

II. BÖLÜM

İRAN'IN ORTA ASYA, AFGANİSTAN VE AZERBAYCAN

POLİTİKASI

2.1. İran'ın Bölgeye Bakışı ve Avantajları 31

2.1.1. SSCB'nin Dağılmasından Önce İran'ın Bölgeyle İlişkileri 31

2.1.2. SSCB'nin Dağılmasının Ardından İran'ın Bölgeye Yaklaşımı 35

2.2. İran'ın Bölgeyle İlişkilerinin Potansiyeli 36

2.3. İran Dış Politikasını Sınırlandıran Faktörler 38

2.4. Yeni Bağımsız Devletlerin İslamî Muhalefet Sorunu ve İran Bağlantısı İddiası 39

2.5. İran'ın Ekonomik Örgütlenmesi ve Teknolojik-Mâli Yetersizliği 43

2.6. Türkiye-İran ve ABD-Rusya Rekabeti 44

2.7. Hazar'ın Statüsü Sorununda İran'ın Tutumu. 46

2.8. İran'ın İkili İlişkileri 49

2.8.1. Azerbaycan'la İlişkileri 49

2.8.2. Tacikistan'la İlişkileri 55

2.8.3. Afganistan'la İlişkileri 57

2.8.4. Özbekistan ve Türkmenistan'la İlişkileri 63

III. BÖLÜM

AHMEDİNEJAD DÖNEMİ VE İRAN DIŞ POLİTİKASI

3.1. Dış Politikanın Dinamikleri 66

3.2. Ahmedinejad'ın Dış Politika Anlayışı 67

3.3. Nasıl Bir Gelecek. 68

3.4. Pragmatizmin Çöküş Sinyalleri 69

3.5. Ahmedinejad Dönemi ve İran'ın Küresel Konumu. 72

3.6. Türkiye ile İlişkiler 74

SONUÇ.. 76

KAYNAKÇA.. 78

GİRİŞ

Köklü bir bürokrasiye, devlet geleneğine ve kültür birikimine sahip olan İran tarih boyunca Ortadoğu'nun vazgeçil(e)mez bir unsuru olagelmiştir. Özellikle 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılması ve Soğuk Savaş'ın sona ermesiyle, kendisini bölgenin yeni süper gücü olarak tanımlama eğilimine girmiştir. 70 milyona yaklaşan dinamik nüfusu, Müslüman kimliği, sahip olduğu önemli petrol ve doğalgaz kaynakları ve jeo-politik konumu İran'ın bu iddiasını destekler niteliktedir. Değişen dengeler dâhilinde ve zorlamasında İran dış politikası da evirilmekte ve kendi dış politika parametrelerini yeniden belirlemektedir. İran İslam Devrimi'yle hız kazanan dış politikanın yeniden şekillendirilmesi süreci çok önemli gelişmeleri de beraberinde getirmiştir.

Bu çalışmada ilk olarak Şahlık dönemi, daha sonra İran İslam Devrimi ve Rafsancani dönemi, Hatemi dönemi İran dış politikası incelenecektir.

İkinci bölümde İran'ın Kafkasya ve bölge politikası incelenecek, bu bölgenin dış politikadaki yeri ve önemi ortaya koyulacak ve İran'ın diğer devletlerle ilişkisine olan etkisi tartışılacaktır.

Son bölümde ise, Mahmud Ahmedinejad'ın devlet başkanlığına geçmesinden sonra, dönem içerisindeki tavrı ve dış politikaya olan etkileri incelenerek, Ahmedinejad'ın gösterdiği olumlu ve olumsuz farklılıklar ortaya koyulmaya çalışılacaktır. İran dış politikasının şekillenmesinde Ahmedinejad'ın etkisi araştırılarak,bu değişimin ne yönde olduğu, incelenecektir.

I. BÖLÜM

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: