Ahmedinejad Dönemi ve İran'ın Küresel Konumu

ABD, nasıl bir İran istediğini net olarak bilmekte, ancak istediği İran'ı nasıl kuracağı konusunda sorunlar yaşamaktadır. Başka bir ifade ile ABD, İran konusunda taktik düzeyde bir sorun ile karşı karşıyadır. ABD, "İran İslam rejimini yıkma ve onun yerine kendine bağımlı bir yönetim kurma" arayışı içinde olsa da, bu amacı gerçekleştirmek için yeterli olanaklara sahip değildir. ABD, ne İran içinde rejim karşıtı bir halk ayaklanması yaratacak kadar, ne de küresel düzeyde İran aleyhinde bir hareket başlatabilecek kadar güçlüdür.

Ahmedinejad yönetiminin iç ve dış politikada kullandığı söylemler, ABD'ye İran karşıtı çalışmalarında önemli kozlar sağlamaktadır. ABD, Irak savaşı boyunca dünya kamuoyunda ciddi bir imaj kaybına uğramıştır. Bu imaj kaybı sonucu, dünya kamuoyunu İran karşıtı bir seferberliğe ikna etme güç ve yetisini yitirmiştir. Ahmedinejad'ın radikal söylemleri, bazı radikal İslamî çevreleri hoşnut etse de, dünya devletlerini tedirgin etmeye başlamıştır. Ahmedinejad yönetimi ABD'nin İran karşıtı çalışmaları için önemli bir fırsat yaratmıştır. ABD'nin bu fırsatı kaçırmayacağına kesin gözüyle bakılmalıdır. İran 1989'dan sonra AB'ye yakınlaşarak, ABD'yi İran karşısında yalnızlaştırmak istemiştir. Bu durum, İran için göreceli bir uluslararası destek sağlamıştır. Söz konusu politika, ABD'nin İran'ı tecrit etme ve ambargo uygulama politikasının yenilgiye uğratılmasında etkili olmuştur.

Ahmedinejad'la beraber İran ve AB ilişkileri zedelenmeye başlamış ve AB'nin İran politikaları ABD'ye yaklaşmıştır. Ahmedinejad yönetimi AB'nin İran politikasının

iflası anlamına da gelmektedir. AB ve ABD'nin İran'dan iç ve dış politikada talepleri aynı doğrultudadır. Ancak bu siyasi amaçları gerçekleştirmek için farklı metotlar benimsemişlerdir. AB'ye göre İran ile diyalog ve ilişki kurulmalıdır. İran'ın "akıllılaştığı" oranda bu ilişkilerin geliştirilmesi ve derinleştirilmesi politikası takip edilmelidir. AB, İran ile ilişki kurmak ve onu diyalog yolu ile "akıllandırmak" eğilimindedir. Gelinen noktada AB, İran'ın "akıllanmak yerine daha da radikalleşmesi" olgusu ile karşılaşmıştır. Bu durum AB'nin İran politikasını çıkmaza sokmuştur. AB, ya nükleer güç olmak isteyen radikal bir İran'ı kabullenecek, ya da ABD'nin "baskı, tecrit, ambargo ve ilişkilerin askıya alınması" gibi politikalarına destek vermeyi tercih edecektir. İran-AB arasındaki gelişmelere bakıldığında, AB'nin radikalleşmiş bir İran'ı kabul etmeyeceği anlaşılmaktadır. İran açısından ise, AB ve ABD'nin İran konusunda yakınlaşması tehdit içeren bir olgudur. İran'ın İsrail'e yönelik farklı bir bakış açısı olmasına rağmen, günümüze kadar etkin olan politika Humeyni tarafından kuramsallaştırılmış ve 1979'dan bu yana yürütülmüştür. Bu görüşe göre, İsrail ile her türlü barış çabası İslâm dünyasına ve Filistin'e ihanettir. İsrail'in varlığı gayrimeşrudur ve İsrail yok edilmelidir. İran bu bağlamda Hamas, İslamî Cihat ve İntifada'yı desteklemiştir[117].

İran, İsrail varlığını "gayrimeşru" bulsa da, bu söylemi resmî makamlar tarafından dillendirmemiştir. Bu söylem 1989'dan sonra ilk defa Ahmedinejad tarafından dile getirilmiştir. Ahmedinejad'ın İsrail konusundaki açıklamaları bilinçli bir politikanın ürünüdür. Bu vesileyle İslam dünyasında ABD karşıtlığım güçlendirmeye ve kendi sorununa ideolojik bir temel kazandırmaya çalışmaktadır. İran, 1979 İslam Devrimi'nin ardından birçok Arap devleti ile de kriz yaşamıştır. İran, 1989'dan günümüze kadar Arap Dünyası ile olan sorunlarını çözmek için girişimlerde bulunmuştur. Hatemi'nin 1997'de geliştirdiği "tansiyonu düşürme" politikası Arap Dünyası'nda olumlu yankı bulmuştur. Bu durum Araplar ve İran arasındaki ilişkilerin iyileşmesine yol açmıştır. Ahmedinejad'la beraber Arap Dünyası ile İran ilişkileri de karmaşık hale gelmeye başlamıştır. Ahmedinejad yönetiminin Arap Dünyasında çelişkili tepkilere muhatap olması beklenir. İsrail karşıtı açıklamaları Arap kamuoyunda olumlu yankı bulacaktır. Ancak devletlerin farklı tepkileri de ortaya çıkabilir. Ahmedinejad'ın söylemleri Suriye gibi ABD'nin hedef tahtasında olan bir ülkeyi rahatlatsa da, 8 birçok Arap devletini hoşnut edecek nitelikte değildir. Arap devletleri açısından Ahmedinejad yönetimi, nükleerleşme çabalan, ABD-îran arasındaki sıcak gerginlik, Filistin sorununun radikalleşmesi ve bölgede yeni istikrarsızlık alanları yaratması bakımından endişe kaynağıdır. Bu şartlarda Mısır, Ürdün ve Suudi Arabistan gibi radikal İslam sorunu olan ülkeler doğal olarak tedirginlik duyacaktır. Dolayısıyla İran ve Araplar arasında yaratılmaya çalışılan anlayış ortamı olumsuz yönde etkilenebilir. İran-Rusya ilişkisi, tarih boyunca inişli çıkışlı bir seyir gösterse de, SSCB'nin dağılmasının ardından iyileşme, derinleşme ve çok boyutluluk kazanarak devam etmiştir. Çünkü İran ve Rusya bölgesel açıdan ortak çıkar alanlarına, küresel sistem konusunda da ortak bakış açısına sahiptir. Aynca her iki ülkenin bölgedeki çıkar tanımlamaları birbirine yakındır. Her iki ülke tek kutuplu dünya düzeninden ve ABD'nin hegemonya arayışından ciddi şekilde rahatsızdır. Rusya, İran'ın nükleer ve askerî çalışmalarından önemli ekonomik fayda sağlamaktadır. Rusya, İran ile ilişkilerini korumayı arzu etmekle beraber, Batı dünyasıyla olan ilişkisini zedelemeyi de istememektedir. Moskova, İran-ABD arasındaki gerginliğin sıcak bir savaşa dönüşmesini ve İran'ın işgal edilmesine karşıdır. Bu nedenle Rusya, İran ve Batılılar arasındaki sorunu çözmek için devreye girmiştir. Fakat, Rusya'nın İran nükleer krizini çözme yolundaki çabalan istenen sonucu vermemiştir. Söz konusu durum Rusya ve İran ilişkilerini zayıflatabilecektir[118].

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: