Актуальнае чляненне выказвання (79)

Актуальнае чляненне - гэта чляненне на тэму і рэму. Тэма - прадмет паведамлення. Рэма - тое, што паведамляецца пра тэму, складае ў сябе асноўны змест паведамлення. Рэма - камунікатыўны цэнтр выказвання.

Андрэй паехаў у Маскву(рэма) У Маскву паехаў Андрэй(рэма).

Спосабы выраза:

" парадак слоў (нейтральны - тэма рэма - процілеглы)

" інтанацыя (фразавы націск на рэме, падвышэнне тону)

" часціцы (тэма - а, жа; рэма - толькі, толькі)

Узаемнае размяшчэнне групы дзейніка і групы выказніка - актуальнае чляненне.

Група дзейніка = тэма (актуальнае чляненне = сінтаксічнае чляненне)

Група выказніка = рэма (актуальнае чляненне = сінтаксічнае чляненне)

сказ без рэмы немагчымы. Пропуск тэмы можа быць у няпоўным сказе.

Іерархія сінтаксічнага дзялення. Сінтаксічна распаўсюджаная прапанова складаецца з групы дзейніка і групы выказніка - прэдыкатыўная група. Яна можа быць распаўсюджана дэтэрмінантам.

39. Камунікатыўная парадыгма сказа (80)

З камунікатыўнай характарыстыкай сказаў звязаны два асноўных кірункі іх класіфікацыі.

1. Класіфікацыя па мэтавым прызначэнні мяркуе агульную адзнаку сказаў з пункту гледжання іх ролі ў маўленчых зносінах. На гэтай аснове вылучаюцца апавядальныя, пытальныя і пабуджальныя сказы.

2. Класіфікацыя па актуальным дзяленні прадугледжвае размежаванне сказаў непадзеленых - такіх, у якіх усё ўтрыманне сказа складае рэму выказвання.

На аснове эмацыйна-экспрэсіўнай афарбаванасці вылучаюцца выклічныя сказы.З мадальна-прэдыкатыўнай характарыстыкай звязана размежаванне сцвярджальных і адмоўных сказаў.

Часта ў асобую групу вылучаюцца так званыя ўскладненыя сказы. Гэта сказы, якія ўключаюць аднародныя члены, адасобленыя другарадныя члены сказа, устаўныя канструкцыі, уступныя словы, звароткі, выклічнікі.

40. Парадак слоў у сказе. Камунікатыўная, граматычная і стылістычная функцыя парадку слоў у сказе. (81)

Парадкам слоў у сказее лічыцца размяшчэнне ў ім яго членаў. Лічыцца, што парадак слоў у мове вольны. Аднак гэта не так. Ён адносна вольны з-за структурнай злучанасці кампанентаў сказа і сэнсавай іх значнасці.

Парадак слоў вызначаецца структурай і семантыкай папярэдніх сказаў, камунікатыўным заданнем і г.д. Такім чынам, парадак слоў залежыць ад кантэксту. Ён іграе важную ролю ў актуальным чляненні. Актуальнае чляненне - прыстасаванне граматычнай структуры сказа да задач камунікацыі.

Парадак слоў у залежнасці ад актуальнага члянення бывае

1. прамым - тэма рэма

Бацька прыедзе / заўтра.

2. зваротным = інверсія - рэма тэма

Заўтра прыедзе / бацька.

Без рэмы сказ не існуе.

Прамы парадак слоў завецца нейтральным, а ў выніку інверсіі ўзнікае значны парадак слоў. Функцыя - паставіць акцэнт. Інверсія падкрэслена інтанацыйна - лагічны націск вылучае рэму.

Парадак слоў можа мець і чыста граматычнае значэнне. Тады ён служыць для афармлення сінтаксічных адносін паміж членамі сказа. Масква - сталіца нашай краіны. Сталіца нашай краіны - Масква. Роля дзейніка і выказніка вызначаецца толькі парадкам слоў. Змена парадку слоў не прыводзіць да стылістычных зрухаў у сказе. Гэта парушаецца пры з'яўленні якасных прыметнікаў. Выдатны горад - Масква.

Граматычную значнасць мае парадак слоў у сказах тыпу Чэрвень гарачы. Гарачы чэрвень - ужо номинативны сказ. Месца вызначае функцыю прыметніка ці дзеепрыметнікі. Супакоеная сяброўка сышла ці Сяброўка сышла супакоеная.

Парадак слоў вызначае граматычную значнасць аманімічных формаў назоўнікаў. Дзень змяняе ноч. Маці кахае дачку.

41.фармальная, семантычная і камунікатыўная арганізацыя складанага сказа. Прынцыпы класіфікацыі і тыпалагічная характарыстыка складаных сказаў (82)

Складаны сказ — гэта такі сказ, у які ўва-ходзяць дзве або некалькі частак, якія нагад-ваюць простыя сказы і аб'яднаны ў адно цэлае па сэнсу і інтанацыі. Так, у сказе Шумяць, гудуць вятры лагодныя, і песціць сонца родны край (Астр.) дзве часткі, якія адпавядаюць двухса-стаўным простым сказам. У сказе Сонца закаці-лася за лес, і адразу стала цямнець (П. Г.) пер­шая частка мае граматычную будову двухсастаў-нага сказа, другая — аднасастаўнага безасабо-вага.

Адрозненне простата сказа ад складанага заклю-чаецца ў іх будове: просты сказ складаецца з адной прэдыкатыўнай часткі, а складаны — з дзвюх ці не-калькіх частак. Просты сказ утвараецца са словазлу-чэнняў, а складаны — з простых сказаў, якія аб'ядноў-ваюцца ў адно сінтаксічнае цэлае. Састаўныя часткі складанага сказа ў адрозненне ад простых сказаў не маюць сэнсавай самастойнасці, а таксама інтанацый-най закончанасці.

Састаўныя часткі складанага сказа аб'ядноўваюц-ца ў адно сінтаксічнае цэлае рознымі сродкамі сувязі: злучальнымі злучнікамі (злучальная сувязь), падпа-радкавальнымі злучнікамі і злучальнымі словамі (падпарадкавальная сувязь), інтанацыйна (бяззлучні-кавая сувязь). У залежнасці ад сродкаў сувязі і сэнса-вых адносін, якія выражаюцца паміж састаўнымі часткамі, адрозніваюцца наступныя тыпы складаных сказаў:

складаназлучаныя сказы (часткі сказа раўнапраў- пыя, звязаны злучальнай сувяззю): Работу кончыў серп у полі, і лета хіліцца на спад (К-с);

складаназалежныя сказы (часткі сказа нераўна-праўныя, залежаць адна ад другой, звязаны паміж сабой падпарадкавальнай сувяззю): Нарач адносіцца да азёр, якія не зарастаюць раслінамі (В. В.);

бяззлучнікавыя сказы (часткі сказа звязаны па сэнсу, інтанацыяй): Май шумеў чаромхай і калінай, пад акном квітнеў духмяны бэз (Грах.).

Часткі складанага сказа могуць аб'ядноўвацца иры дапамозе розных відаў сувязі: злучальнай і падпа­радкавальнай сувяззю, злучальнай і бяззлучнікавай і інш.: Радзіма вам дала такія сілы, каб вас ніколі буры не -змаглі, а маладосць дала такія крылы, якія б вас да сонца паднялі (М. Т.); Песня — гэта крыніца, яна будзе сачыцца, покуль сэрца жыве (К. Б.). Такія сказы звычайна называюць камбінаванымі складаны-мі сказамі, або складанымі сказамі з рознымі відамі сувязі.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: