Азақстандағы консалтингілік қызметтің бағасы

Нарықтың дамуы бәсекелестіктің қатаңдануына әкеледі және компаниялардан кәсіптік тәсілдемелерді талап етеді. Көптеген кәсіпкерлер мен басшылар, оған кеңесшінің болуы артық болмайтыны туралы ойлана бастады. Кеңесшіні өзіңе қай уақытта шақыруға болады? Сол үшін салған ақша босқа кетпейтіндей кеңесшіні қайдан алға болады? Оның жұмысының тиімділігін қалай анықтауға болады? Осы сұрақтардың барлығы осы зерттеу шолуында қарастырылады.

Консалтинг – тәуелсіз кеңес беру және басқарушылық мәселелері бойынша көмектесу, оларды өткізуде сәйкес шаралар мен көмектер ұсыну.

Ішкі және сыртқы кеңес берушілер болып бөлінеді.

Сыртқылар – бұл тәуелсіз кеңес беруші фирмалар және сәйкес шарттар негізінде тапсырыскерлерге қызмет көрсететін, жеке кеңесшілер.

Ішкілер – бұл ұйым штатындағы мамандар (олар ұйымның қосалқы талдамалы, <штабты> жүйесін құрайды).

Сыртқы кеңесшілер менеджерлер алдында бірнеше артықшылықтары болады: тәуелсіздігі, алалықсыз көзқарасты, ой өрісі кең, менеджмент пен шаруашылықтың әртүрлі саласынан кең ақпараты бар (ағымды басқарудың проблемамен аз жүктелу күшінде), басқа ұйымдардың тәжірибелерін кеңінен зерттеу және алуға бағдарлану (бұл негізінен сыртқы кеңесшілерге қатысты).

Бұл тарауда сол, сыртқы консалтинг туралы әңгіме болады.

Консалтинг түрлері, сөздің тар мағнасында, кеңес пен ұсыныс түріндегі көмек ретінде келесідей сыныптауға болады.

1. Жалпы басқару бойынша кеңес беру: ұйымдастыру мен сыртқы ортадағы істердің күйін бағалау, ұйымның жалпы мақсаттары мен құндылықтарын анықтау, даму стратегиясын әзірлеу, болжау құру, филиалдар мен еншілес фирмалар ұйымдастыруға көмектесу, меншіктену нысандары мен меншіктенушілер құрамын өзерту қсыныстар, мүлік, акциялар мен пай сатып алуға көмектесу, ұйымдастыру құрылымдарын жетілдіру және т.б.

2. Әкімшіліктік басқару бойынша кеңес беру (әкімшіліктендіру): компанияның қалыптасуы мен тіркелуі, кеңсе жұмысын ұйымдастыру, деректерді өңдеу, әкімшілікті бақылау жүйесі және т.б. Кеңесшілердің негізгі міндеті – ұйымдастыруды басқаруды оптималдау.

3. Қаржылық басқару бойынша кеңес беру: қаржы ресурстарын пайдалану және көздер іздеу; ұйым қызметіндегі ағымды қаржы тиімділігін бағалау және жоғарылату; келешекке қаржылық жағдайды бекіту. Кеңесшілер қаржы ның жоспарлануы мен бақылау, салық салу, бухгалтерлік есеп, нарықта акциялар мен пайларды орналастыру, несие, сақтандыру, пайда мен өзіндік құн, төлеу қабілетсіздігі және т.б. мәселелермен айналысады.

4. Кадрды басқару бойынша кеңес беру: қызметкерлерді іріктеу мәселесі бойынша шешім әзірлеу, кадр құрамының сапасын бақылау, еңбекті төлеу жүйесі, кәсіптікті жоғарылату және кадрларды басқару бойынша, еңбекті қорғау және ұжымдағы психологиялық климатбойынша.

5. Маркетинг бойынша кеңес беру: нарықты зерттеу және өткізу, баға құру, жарнама, жаңа өнімді әзірлеу, сатудан кейінгі қызмет және т.б. салалардағы шешімдерді қабылдауды қамтамасыздандыру; жабдықтарды қолдану және оларға техникалық қызмет көрсету; өндірісті жопарлау және бақылау; сапаны бақылау.

7. Ақпараттық технологиялар бойынша кеңес беру: басқарудың автоматтық жүйесін ендіру, ақпаратты-іздені жүйелері бойынша ұсыныс әзірлеу, компьютерлердің бухгалтерлік есепте және кәсіпорын қызметін бағалаудың басқа сандық әдістерінде қолданылуы.

8. Мамандандырылған консалтингілік қызметтер – бұл жоғарыда айтылған жеті топтың бірінеде жатпайтын қызметтер түрлері. Логистика мәселелері бойынша консалтинг – осындай мамандандырылған қызметтердің бір түрі.

Басқа кәсіпкерлік қызметтер, штаттық менеджерлер мен кәсіпорынның мамандары орынына менеджменттің белгілі бір функцияларын орындауды божайды. Оларға жататындар: аудит, бухгалтерлік қызмет көрсету, заң қызметтері, инжиниринг, рекрутмент, жарнама және қоғаммен қатынас, істік ақпарат, лоббилендіру, тренингтер.

Нарықты экономикалы, өнеркәсіпті дамыған елдер тәжірибесінде кеңесшілер қызметі нысанында интелектуалдық капиталды сатып алуды инвестициялау, машиналарды, жабдықтарды және технологияны сатып алуға қарағанда тиімділігі көп болмаса, аз емес екендігі қарастырылады.

ҚР нарығында қазіргі кезде консалтингілік қызмет көрсететін, 130дан астам компания әрекеттенеді, бұған аудиторлық және заңдық қызмет көрсетуші компанияларда кіреді. Консалтингілік компаниялардың 70% жуыға Алматы қаласында орналасқан.

Неге компаниялар консалтингілік фирмалар қызметіне жүгінеде? Консалтинг – бұл сәнбе немесе қажеттілікпе? В. Лысковскийдің пікірі бойынша, F1 (Қазақстан) компаниясының консалтингілік тобы бойынша бөлім бастығы, консалтинг идеясы 93% бизнестің нақты қажеттіліктеріне қызмет көрсетеді және тек 7% дейін кәсіпкерлерге қызмет көрсетіледі, олар консалтинг бойынша экспертті шақырғанда сәнге жол береді.

Консалтинг нарығындағы жқмыс тәжірибесі негізінде В. Лысковкий консалтинг бойынша маманға өтініш жасаудың келесі себептерін бөледі:

- «Өсу ауруы» - фирманың шағын немесе «отбасылықтан» статусынан орта және ірі фирмалар разрядына өтуі (500 астам және 1000 астам жұмыскерлер) (тапсырыскерлердің 8 %);

- Өзінің қызметін автоматтандыру тілегінің болуы. Бұл көбінесе кәсіпорынның алдын-ала зерттелуін қарастырады және көбінесе бизнестің белгілі бір қайта ұйымдастырылуын талап етеді, яғни бизнес-ортаның автоматтандырылған жүйесін енгізу үшін оптималды өткізуді (56% тпсырыскерлерді);

- Өзінің фирмасындағы бизнес-процестерді жүйелендіру тілегі. Бұл әншейінде директордың қаржылық және тауарлық ағым туралы айқындық алуды, сол арқылы толық бақылауды керек етуімен жасалады. Әрине 20 жұмыскері ғана болған кездегідей емес (ол кезде барлығын оңай бақылауға болатын), енді фирма өскен кезде, бақылау басқару жүйесінен шыға отырып құрылуы керек (8% тапсырыскер);

- ISO шеңберінде сапа сертификатын алу тілегі. Ескерейік, тапсырыскерлердің үлкен бөлігін тіпті сертификаттаудың өзі емес, ал тапсырыскерлер сенімін жеңіп алуға бағытталған, маркетингілік саясаттың элементі ретінде, сапаны басқару жүйесін өзінде ендіре отырып, фирманың тәртіп пен артықшылық алуы қызықтырады (5% тапсырыскерлер);

- Ұжымдағы қолайсыз беталыстарды болдырмау және ауыр, бірақ қажетті әкімшіліктік шешімдерді негіздеу. Ережеге сай, бұл жерде кеңесшілер, көп жағдайда басқармадағы проблемалармен шартталатын психологиялық проблемаларды шешеді (4% тапсырыскердер):

- Бәсекелестік күрестің жаңа әдістерін іздеу. Бұл жағдайда фирма жаңа маркетингілік саясат құруға тырысады, ол кеңесшілердің білімін олардың бизнестің әртүрлі саласындағы жұмыс тәжірибесіне көбейтейтіндісіне сүйенеді (9% тапсырыскерлер);

- Өзінің бизнесінің дамуының сенімділігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуді тілеуі. Бұл жағдайда фирма кеңесшіден мүмкіндікті бизнес-тәуекелдік пен оларды минимизациялау бағдарламаларын әзірлеуді күтеді (3% тапсырыскерлер);

- Қалғандары – сәнге жығылу, тренингтер және іскер ойындар (7% тапсырыскерлер).

Консалтинг – бұл бизнес, кеңесшінің қызметінің құны, дүниежүзілік тәжірибеде қабылданған, келесі сұлба бойынша орнықтырылады: мерзімдік ақы; тіркелген сараланбаған ақы төлеу; кеңес берілген объектісінің немесе нәтижесінің құнынан пайызбен ақы төлеу; аралас ақы төлеу.

Бұл бағалардың барлығы нарықты болып табылады, яғни бәсекелестік күрес пен келіссөздер процесінде орнықтырылады. Консалтингілік қызметке жалпы мемлекеттік прейскуранттар болмайды, бірақ бағаны анықтау негізінде барлық уақытта бірқатар орынды ойлары, аргументтері мен негізделулері жатады. Егер Сіз консалтинг нарығындағы баға құрылу ақпаратын білетін болсаңыз, онда бір жағынан, артық ақша төлеуге тәуекелдік етпейсіз, екінші жағынан – кәсіпті кеңесшілерді олардың еңбегін төмен бағалағауыңызбен итермейсіз.

Мерзімдік ақы консалтингілік жобаны жүзеге асыруға жұмсауға қажетті, жұмыс уақытының мөлшерін (адам-сағат, адам-күн немесе адам-ай), олардың кәсіптігін ескергендегі жұмыс уақытының бірлігінің құнына көбейтумен есептеледі.

Тіркелген (сараланбаған) ақы сұлбасын қолдану кезінде кеңесші, өзі үшін жұмыс көлемін анықтап және оған жұмсалатын уақыт шығынын анықтап, тапсырыскерге ақысының жалпы мөлшерін атайды, бірақ бұл кезде басқа негіздерге емес, адам-күн калькуляциясына сілтейді. Мұндай негіздеу ретінде осы немесе басқа консалтингілік фирмалардың ұқсас жобаларының бағалары қолданылады, сонымен қатар (процестік және оқытушы кеңес беру үшін сипатты) бизнес мектебі мен менеджмент курстарындағы бағалау бойынша.

Кеңес берілген объектісінің немесе нәтижесінің құнынан пайызбен ақы төлеу сияқты нысанын қолдану кезінде, консалтингілік қызмет бағасы, кеңесшілерді ұстау кезіндегі тапсырыскермен жүзеге асырылған саудалық мәміле шамасынан, инвестиция көлемінен немесе басқа жобалар шамасының үлесі ретінде есептеледі, немесе тапсырыскермен алынатын экономикалық эффект үлесі ретінде (өзіндік бағаның төмендеуі, пайданың өсуі және т.б.).

Қазақстандағы консалтингілік қызметтің бағасы, кеңес берілетін объект құнынан пайыз ретінде алынуы, көбінесе келесі қызметтің үш түрі бойынша қолданылады:

- Мүлікті бағалау (жекешелендірі, сату кезінде және т.б.) (мүлік құнынан пайызбен алынады)

- Контракт құратыру бойынша кеңес беру (контракттың күрделілігіне қарай контракттың құнынан пайызбен алынады)

- Инвестицияны тарту бойынша кеңес беру (инветиция мөлшерінен пайызбен алынады)

Ақырғы нәтижеден ақы төлеу әдісіне қатысты айтсақ, теориялық тұрғыдан, ол ең жақсысы болар еді, өйткені кеңесшіні тапсырыскер үшін максимал тиімділік алуына ынталандырады, ал тапсырыскердің «сөз үшін» ақша төлеу тиімділігіне күмәнденуін болдырмайды. Біраұ тәжірибеде, бұл әдістің қолданбалылығын шектейтін, үш қиын шешілетін мәселе пайда болады:

- Тиімділіктің мөлшерін қалай дұрыс есептеуге болады?

- Кәсіпорынның жұмысындағы экономикалық тиімділіктің жалпы сомасынан, кеңесшінің еңбегінің нәтижесі ретінде пайда болған үлесті қалай анықтай керек?

- Егер тиімділікті алуға дейін ұзақ уақыт кезеңі өтетін болса, кеңесші жұмысын қашан төлеу керек?

Бұл сұрақтарды шешу үшін тапсырыскердің жоғары экономикалық мәдениетінен өзге моральдық – психологиялық факторлар қажетті: кеңесші мен тапсырыскер арасындағы өзара сенім, олардың тілектестігі және т.б.

Консалтингілік қызмет бағасы жоғарыда аталған үш әдістің комбинациясы ретіндеде анықталады. Бұл әдіс ТМД нарығының консалтингілік компанияларымен белсенді қолданылады, жәнеде айқында, жасырын түрдеде. Мерзімдік ақы мен тіркелген баға комбинациясы абонементтік қызмет көрсету кезінде көп қолданылады, ал тіркелген баға мен пайыздық ақы төлеу комбинациясы - нақты проблеманы кеңестендіру кезінде.

Кеңесшіні тарту нәтижесін бағалау әдістерінің бірі, тапсырыскермен бірге кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштерін (шығындар, пайда және т.б.) жобаның басталуынан бір ай бұрын және кеңесші ұсынысын ендіргеннен кейін бір айдан соң анықтау болып табылады.

Алынған айырмашылық (немесе кеңесші мен тапсырыскер арасындағы келісілген пайыз) кеңесшілердің жұмысының эффектісі ретінде қарастырылады.

Көбінесе басқа әдіс қолданылады – нақты өзгерстерді анықтау, оларға жататындар:

- Ұйым қызметкерлерінің жаңа мүмкіндіктері – кеңесшімен біріккен жұмыс барысында тапсырыскердің ұйымының қызметкерлерінің алған дағдылары мен шеберліктері.

- Жаңа жүйелер – кеңесшімен енгізілген маркетинг, бухгалтерия, ақпараттық, кәсіпорын қызметін бағалау жүйелері және т.б.

- Жаңа тәртіптер - менед­жерлер мен бағыныштылар арасындағы қатынастардың өзгеруі және т.б.

- Жаңа бағдарламалар – кеңесшілермен әзірленген кәсіпорынның даму бағдаламалары, оның өнімін сату бағдаламасы және т.б.

- Жаңа жобалар – кеңесшілердің қатысуымен өткізілген инвестициялар, контрактылар және т.б.

13 дәріс. Туристік қызмет маркетингі

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: