Ижреттің алтыншы және жетінші жылдары

Худайбия келісімі. Пайғамбарлың Меккеден Мединеге қоныс аударғанына алты жыл толғанда мұнда Пайғамбар мен мұсылмандар жоқшылық пен қиыншылықтың ащы дәмін әбден татты. Одан қала бере мүшірік арабтар мен еврейлердің жариялаған соғыстары да әбден қалжыратты. Осындай қиыншылықтарға қарамастан мұсылмандар Меккені естен шығармады. Олар Меккеге баруды армандайтын, бірақ екі қала арасындағы жауластық оған мүмкіндік бермеді. Бірақ мұсылмандардың Меккеге деген сағынышы күн санап арта түсті. Һижреттің алтыншы жылы Пайғамбар Қағбаға зиярат жасайтынын білдірді. Мұсылмандар бұған қатты қуанды. Бірақ, олардың көңілдері күпті болғандығы да жасырын емес. Бірақ Пайғамбар Меккеге қарусыз баратындығын жариялады. Осылй Қағбаға зиярат жасау мақсатында 1400 адам жолға дайындалды. Пайғамбар осындай зияратқа әлі ислам дінін қабылдай қоймаған араб руларын да шақырды. Бірақ олардан келгендер сирек болды. Мұсылмандар Құрайштарды алаңдатпау үшін ихрам киінді, құрбандық 70 түйесін алды. Пай,амбар қарулануды шектеді, бірақ, жолдағы қауіпсіздік мақсатында қауіп төнбесе қыннан шығармау шартымен қылыш алуға рұқсат етілді.

Мұсылмандар жолға шыққан сәтте-ақ Құрайштар қатты алаңдаған және Пайғамбардың ішкі ойына үңілуге талпынған. Осыған орай олар рубасыларының басын қосып, кеңес жүргізеді және Пайғамбар мен мұсылмандарды қлаға кіргізбеуге шешім қабылдайды. Егер қажет болса, қарумен кедергі болу мақсатында әскер де жасақтады. Халид бин Уалид пен Икрима бин Әбу Жаһил екі жүз атты әскермен қала қорғанысына көшкен. Осы атты әскердің қарасы көрінгенде қажылық жасауға шыққан мұсылмандар қан төкпеу мақсатымен ауланба жолға түсіп, Худайбияға қарай беттеді. Осы сәтте ислам дінін әлі қабылдай қоймағанымен мұсылмандармен бейбіт келісім жасасқан Хузаа тайпасының бірнеше адамы келіп Пайғамбарға кеңес берді, егер Меккеге барудан бас тартпаса, жағдайдың ушығып кететінін айтты. Оларға Құрайштардың райынан қайтуға көндіруге ұсыныс айтқанымен, ол нәтижесіз болды.

Пайғамбардың Қағбаға зияратқа келе жатқанына Құрайштардың көзі жеткенімен, «Мұхаммедтің дегеніне көнді деген арабтардың мазағына қаламыз» деген сылтаумен Пайғамбардың ұсынысын қабылдамай, мұсылмандарға Хулайс атты елшіні жібереді. Оған құрбандыққа шалынатын түйелер көрсетілгенде ол мұсылмандардың зияратқа келе жатқанына көзі жетіп кері қайтып кетті. Бұдан өзге мұсылмандар мен Құрайш арасында бірнеше елшілер барып қайтты, оның соңғысы болып Осман Меккеге барды. Соңында Құрайш елшілікке Сухайл бин Амрды жіберді. Оның жасаған алғашқы ұсынысы мұсылмандар Меккеге бармай кері қайту болды. Осылайша Пайғамбардың бейбітшілікты қолдауының арқасында келісім жасалды. Келісім шарттары келісілгеннен соң Али ибн Әбу Талиб келісімді хатқа түсірді.

Пайғамбар келісімдерді Алиге жазды деп бұйырды. Келісім «Бисмиллаһи-р-Рахмани-р-Рахим» деп басталғанда Сухайл: «тоқта олай бастама. Рахман Рахимді біз білмейміз. Арабтардың әдеті бойынша Алланың атымен (Бисмилаһумма) деп жазылуын бұйырды. Пайғамбар мұны қабылдағаннан соң келісім осылай басталды. «Бұл Алланың пайғамбары Мұхаммедтің жасасқан бейбітшілік...» деп жаздыра бастағанда Сухайл бұған да қарсы шықты: «біз сенің пайғамбар екеніңді таныған болсақ, арамызда алауыздық болмас еді», - деді. Сонда Пайғамбар Алиге Мухаммад бин Абдуллаһ деп жазуға бұйрық берді. Худайбия келісімі төмендегі баптар бойынша жасалды:

1. Мұсылмандар Меккеге осы жылы қажылық жасамай, Мединеге қайтады.

2. Келесі жылы Меккеде үш күннен артық қалмау шартымен Меккеге зиярат жасайды.

3. Мұсылмандар Меккеге қажылыққа келгенде қару-жарақсыз келеді, тек жол қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында қылыш асынуға болады.

4. Меккеліктердің бірі Мединеге барып, мұсылмандарды паналаса оны Құрайштарға қайтарып береді. Ал Медине халқының бірі мүшіріктерді паналаса, ол кері қайтарылмайды.

5. Ал басқа араб тайпалары осы екі жақтың қалағанымен одақтасуына болады.

Аталған келісімдердің барлығы мұсылмандардың пайдасына қайшы келгенімен Пайғамбар оған келісті және осы келісімді «ашық деңіс» деп атады. Бұл келісім болашақтағы тыныштық пен бейбітшілікк алғашқы қадам болатын.

Осы сәтте Құрайштар арасынан Әбу Жандал бин Әбу Жандал бір жолын тауып мұсылмандарды паналады. Әкесі ұлын көргенде оны шапалақпен бір тартып, кері қайтаруға бекінді. Келісім жасалып қойғандықтан, сахабалардың қарсылығына қарамастан Пайғамбар Әбу Жандалды қайтарып беріге келісімін берді.

Көрші елдерге елшілер жіберілу. Худайбия келесімі 628 жылы жасалғаннан үш аптадан соң мұсылманар Мединеге оралды. Осы бейбітшілік уақытты пайдаланып, Пайғамбар исламды тарату мақсатында елшілерін аттандыруға шешім қаылдады. Осы мақсатта ол Византия императорына, Иран шахына, Мысыр патшасына, Эфиопия билеушісіне, жекелеген араб княздықтарына хаттар жіберді.

Пайғамбар сахабалармен кеңесе отырып, төмендегі елшілерді көрші елдерге жіберді: Византия императоры Флавий Ираклийге Дихияту-л-Қалби, Иран шахы Хусрау Первизге Абдуллаһ бин Хузафа, Хабаш нажжашиіне Амр бин Умаййа, Мысыр билеушісіне Хатиб бин Әбу Балтаа, Оман сұлтанына Амр бин Ас, Иамама билеушісіне Сулайт бин Амр, Сирия шекарасындағы Ғассанилерге Шуджа бие Уахб, Бахрейн билеушілеріне Ала бин Хадрами, Иемен билеушісіне Мухажир бин Умаййа.

Византия императоры исламға икемділік танытқысы келгенімен маңайындағы дін басылардан қауіптенді және исламнан бас тартты. Ал Иранның билеушісі елшіден хатты оқыған кезде ашу шақырып, менің құлым, маған осылай сөйлеуші ме еді? деп Пайғамбардың хатын ашумен жыртып тастады. Осы хатқа кектенген Хусрау өзінің Иемендегі губернаторы – Базанға хат жазып, Хижаздағы әлгі Пайғамбарды өлі немесе тірі күйінде алдына алып келуді міндеттеді. Иеменнің парсылық губернаторы Базан Пайғамбарды тұтқындау мақсатында екі адамды жіберді. Пайғамбар әлгі екі адамға шахтың (кисраның) өлтірілгендігін хабарлайды. Олар алған хабарға таң қалысып Иеменге қайта оралады да көп ұзамай, шынында да шах өз ұлы тарапынан сарайда өлтірілгендігі туралы хабар келеді. Базан Пайғамбардың әлгі екі адам арқылы жіберген исламға шақыру үндеуін қабылдап, ислам дінін қабылдайды да Пайғамбардың тағайындауымен сол аймақтың уалиі болып қалады.

Ал Мысыр билеушісі Мукаукис Пайғамбарға сыпайы жауап қайтарып, Мария және Сирин атты екі қыз бен киім және мінетін көлік беріп жібереді. Пайғамбар Марияны өзі алып, одан соңғы ұлы Ибраһим дүниеге келеді. Нажжаши хатты алысымен өзінің Пайғамбарға сенетінін жеткізген. Хижреттің тоғызыншы жылы Нажжаши қайтыс болғанда Пайғамбар оған Медине қаласында жаназа намазын оқыды.

Жекелеген араб билеушілеріне жіберілген хаттарға алуан түрлі жауап берілген. Бахрейн билеушісі исламды қабылдады және тайпасы да билеушісімен бірге ислам дінін мойындады. Ал Иемен мен Иамама әмірлері дөрекілікпен жауап берді де елшілерді қайтарып жіберді.

Сириялық араб княздығы – Ғассани билеушісі Харис хатты алған кезде ашуланып, мұсылмандарға шабуыл жасауға әскерін дайындады, бірақ, император рұқсатын бермеді.

Бусра әміріне жіберілген елші Ғассанилердің муталық уалиі Шурахбил бин Амр тарапынан өлтірілді. Бұл мұсылмандар мен Византия арасындағы мута шайқасына себеп болды.

Хайбар жорығы. (хижреттің алтыншы-жетінші жылдары шамасында) Медине мен Сирия арасында орналасқан жеті қамалдан құралатын Хайбарда еврейлер мекендейтін және Араб түбегіндегі еврейлердің орталығы есептелетін. Медине қаласындағы екі жүзді, сатқын яһудилерден тазартылғаннан соң мұсылмандарға қауіп осы Хайбардан төнді. Онымен қоса Ғатафан арабтары Хайбармен тізе қосып мұсылмандарға шабуыл жасауы мүмкін еді. Пайғамбар Худайбия келісімінен соң оңтүстік аймақты қауіпсіздендіргеннен соң Хайбардағы яһуди мәселесін шешуге дайындық жасады.

Арандатушы Хайбар яһудидерінің басшысы – Хуйай бин Ахтаб өлтірілгеннен соң оның орнына басшылыққа ие болған Салам бин Абу-л-Хуқайқ да Ғатафан арабтарын арандатып, Мединеге шабуыл жасауға әскер жасақтаған. Пайғамбар бұл хабарды алысымен Абдуллаһ бин Атикті Хайбарға жіберіп, Саламды өлтіртеді. Оның орнына ендігі Хайбар басшысы Ясир ибн Раззам болды. бұл да мұсылмандарға дұшпандық рай танытты және мұсылмандарға қарсы тікелей Мединеге шабуыл жасау жоспарын құрып жатты. Ол әскер даындығымен рулар арасын аралады. Пайғамбар осы хабарды алысымен мәліметтің анық-қанығын білуге Абдуллаһ бин Рауаханы жіберді. Ол хабардығын растап келгеннен соң Пайғамбар Ясирмен келісім жасау мақсатында Абдуллаһты қайта жібереді. Абдуллаһ Ясир ибн Раззбұамға Мединеге келіп Пайғамбармен кездессе, оның Хайбардағы билігі мойындалатынын айтты. Бастапқыда Ясир Пайғамбардың ұсынысын қабылдап, отыз жақты нөкерімен жолға шыққанымен жолда күдіктеніп қайта артқа қайтады. Абдуллаһ оның уәдесінен тайғанына ашуланып, арада қақтығыс болады да Ясирді өлтіреді. Пайғамбардың Хайбармен бейбіт келісімге келу ниеті аяқсыз қалды. Хайбарлықтар Мединедегі яһудилердің кегін алу және басқа да себептерге байланысты мұсылмандарды дұшпан санайтын, әрі өздерінің биік қамалдарына, байлықтарына және мол қаруларына сенді. Еврейлердің ендігі басшысы Кинана Ғатафан және басқа да араб руларына барып, оларға Хайбар өнімінің жартысын беремін деген уәдесімен өз жақтарына тартуға тырысты. Ғатафан олардың ұсыныстарын қабылдап, мұсылмандармен соғысуға шешім қабылдады. Ғатафан тайпасы ішіндегі Уйайна руы Мединеге барымта жасап, ондағы Пайғамбардың түйелерін айдап кетті.

Хайбар келісімінен бір ай шамасында солтүстікті қауіпсіздендіру мақсатында жорыққа әзірлік жасады. Дайындық аяқталғаннан соң Мединеден аттанған 1600-дік мұсылман әскері 150 шақырымдық жолда шапшаңдықпен 3 күнде жүріп, таңертең егістік басында жүрген еврейлер мұсылмандар әскерін көргенде қашып қорғандарына тығылды.

Пайғамбар Ғатафан мен Хайбар яһудилері одақтас болғандықтан, Хайбар мен Ғатафан жерінің ортасындағы Ражи деген жерге ордасын тікті. Яөудилер Ғатафаннан көмек сұрады. Олар да қаруланып, жорыққа шықты. Бірақ, Пайғамбар Хайбардан түсетін олжаның бір бөлімін Ғатафандықтарға беретініне уәде беріп, оларды тоқтатты. Хайбарға да елші жіберілген болатын, бірақ, олар бейбітшіліктен бас тартты. Осылай яһудилер мен мұсылмандар кескілескен шайқас жүргізіп, соңында мұсылмандар қамалдарды біртіндеп басып ала бастады. Соғында еврейлер тізе бүкті. Пайғамбар яһудилермен өнімнің жартысын беру келісімін жасағаннан соң Фадак яһудилеріне де осы талапты. Оларда өз келісімдерін берді. Қайтар жолда Пайғамбар Тайма мен Хайбар аралығындағы өлкелердегі яһудиерімен де қақтығысып, оларды да салық төлеуге көндірді.

Пайғамбар еврейлермен қаншалықты жылы қабақ танытқанымен оларлың мұсылмандарға, Пайғамбарға деген өшпенділігі сөнген емес. Осы жорықта Пайғамбар бірнеше күн Хайбарда тұрақтады. Сол уақыттарда Саллам бин Мишкамның әйелі, Харистің қызы – Зейнеп Пайғамбарды қонаққа шақырады. Ол қонақасыға қойдың қуырылған етін дастархан басына тартты. Пайғамбар дастархандағы етті аузына салып біраз шайнады да күдіктеніп, түкіріп тастады. Сол сәтте сахабалардың бірі етті жеді де тіл тартпай өліп кетті. Үй егесі Зейнепті шақырып неге бұлай істегені сұралғанда ол тайсалсай, «егер жай билеуші болса, етті жейді де уланып өледі, ал егер шынайы пайғамбар болса, оған хабар беріледі және жемейді деп тәжірибеде жүзеге асырып көрейін дедім, - деп істеген қылмысын мойындады. Пайғамбар Зейнепті кешірді.

Пайғамбар Хайбар сапарында Софияға үйленді.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: