Успамінаў Еўдакім Якаўлеўны Івановай, 1907 года нараджэння, ураджэнкі в. Залатое Дно, жыхаркі в. Чырвоная Беларусь

...Страху нацярпеліся яшчэ да таго, як наша Залатое Дно згарэла. Жылі мы ўсё жыццё каля чыгункі, і мужыкі нашы на ёй да вайны працавалі. Калі сталі партызаны і пачалі ўзрываць рэйкі, усё падазрэнне спачатку лягло на нашых мужыкоў. Прыехалі аднойчы немцы, і забралі іх у Магілёў, у турму. Каля двух месяцаў таміліся там. А чыгунка па-ранейшаму ўзрывалася. Упэўніліся, відаць, што не нашы мужыкі вінаваты, і адпусцілі ўсіх да хаты. А яны як прыйшлі, так адразу ў лес падаліся, да партызан. Так і жылі ў вёсцы адны бабы з дзецьмі.

У той дзень, калі вёску нашу спалілі, мы спачатку пачулі выбух на чыгунцы. У мяне тады аж сэрца абарвалася — мае Коля і Віцечка гулялі паблізу на катлаване. Эшалон спыніўся, і ад яго ланцугом на вёску пайшлі немцы. Мы, як стаялі хто ў чым, пабеглі ўцякаць. Са мной беглі шасцігадовая дачка Нэля, сын Васілёк. Раніцай прыйшлі ў вёску, а яе няма, усё згарэла. Толькі ляжалі забітыя старая Праскоўя Шарэнка і бежанка адна... Пабеглі на 15-ы раз'езд, за тры кіламетры ад вёскі. Там сустрэла сыночкаў Колю і Віцю. Як сышлі з дому ў майках і трусах, у тым і начавалі ў лесе. Так пачаліся нашы пакуты — зіму жылі ў зямлянках, лагерам у лесе каля вёскі Камарычы. Шмат народу было — са Стараселля, Новага Быхава, Лудчыц, Камарыч. Аднойчы над нашым лагерам з'явілася нямецкая «рама», а ў хуткім часе атрад карнікаў прыйшоў на наша месца, пацягнулі ў Верхнюю Тошчыцу на дапрос. Пад кулямі нас загналі ў сарай —думалі, паліць нас будуць. Аднак сталі на дапросы выводзіць. І ўсё пыталіся, ці многа партызан у лесе, дзе мужык мой, пыталі. Гаварыла, што бацька дзяцей на міне падарваўся, што партызан поўны лес і зброі ўсялякай хапае, нават на ножках стаяць. Потым зачынілі нас усіх у стопку. Людзей было столькі, што думала, задыхнёмся. Паставілі кацёл баланды, у якім плавалі косці, і адну лыжку кінулі. Прывезлі ў Мазалава Рагачоўскага раёна. Вёска стаяла пустая, ніводнай душы. Загадалі нам тут жыць. Жылі два тыдні. Аднойчы стаіць мой Колечка каля грубкі (вокны ў хаце былі на тры бакі) і ў адно акно бачыць немцаў,а ў другое — партызанаў. «Як гэта можа быць?» — пытаецца ў мяне. Пачалася перастрэлка. Немцы ўцяклі. Мы разам з людзьмі таксама падаліся ў бок Быхава, бліжэй да дому. Ішлі тыдзень з дзецьмі. Спыніліся ў вёсцы Руднецкае. Спаць было дзе, а есці зусім нічога не было. Аднойчы заскочылі ў нашу хату немцаў трыццаць — сорак і адразу ж паклаліся ўсе на падлогу. Праз паўгадзіны ўсхапіліся. А тут ужо чуваць кананада нашых. Некаторыя з немцаў пакідалі свае манаткі і зброю. Зноў прыйшлі на 15-ы раз'езд, жылі ў зямлянках. Пад ранак заўсёды набіралася вада. Хату ж змаглі пабудаваць толькі ў 1948 годзе...

Запісала Ф.І. Кітаева.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: