Радавыя партызанскай вайны

Сувязныя, разведчыкі, падрыўнікі, збройнікі, медыцынскія работнікі, кухары, пекары, шаўцы... Гэта на іх плечы, часам зусім юныя, лёг увесь цяжар нялёгкіх партызанскіх будняў ва ўмовах ляснога жыцця, ча­стых абстрэлаў, карных аперацый. Дзеля дня вызвалення самаахвярна ішлі яны на верную смерць, стойка і мужна перажывалі страту баявых сяброў, родных. Як непазбежнае пераносілі нялёгкую работу, якой была партызанская вайна.

Аляксей Іванавіч Салаўёў з в. Дабужа скончыў сярэднюю школу ў 1941... А наступнай вясной быў ужо кулямётчыкам у атрадзе Я. А. Курпачэнкі. Камандзір любіў шчырага, добразычлівага, трапнага і смелага ў баях кулямётчыка. «Ну і вока ў цябе, Алёша! Фашыстаў стрыжэш прама пад «нулёўку»,— смяяўся Курпачэнка.

Напярэдадні 25-й гадавіны Вялікага Кастрычніка, узначаліўшы дыверсійную групу, Я. А. Кур­пачэнка павёў партызан на чыгунку. У першую ж ноч група пусціла пад адхон эшалон ворага ў раёне блок-паста 219-га кіламетра на перагоне Быхаў — Рагачоў. Вяртаючыся з задання, падрыўнікі спыніліся ў лясной вёсцы Paгi Клічаўскага раёна. На світанні на вуліцы з’явіліся карнікі. Завязаўся бой. У гэтым баі на вачах Алёшы смерцю героя загінуў камандзір Курпачэнка, падарваўшы гранатай гітлераўцаў, якія населі на яго. Алёша даў тады клятву адпомсціць за любімага камандзіра. І клятву сваю камсамолец стрымаў — з беларускіх лясоў ён дайшоў да Берліна. Кулямёт воіна Аляксея Салаўёва біў без промаху. Грудзі маладога байца ўпрыгожылі ордэн Айчыннай вайны II ступені, медалі «За адвагу», «Пар­тызану Айчыннай вайны», «За ўзяцце Берліна», «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941 — 1945 гг.».

Маладая настаўніца Кацярына Іванаўна Валчкова ў першыя дні вайны вярнулася з Капаткевіцкага раёна, дзе працавала, на родную Быхаўшчыну — у в. Падгор’е. Стала партызанскай сувязной. Не аднойчы хадзіла на яўкі ў Магілёў, трапляла ў небяспечныя становішчы, але знаходзіла заўсёды выйсце з іх. Многім патрыятычным і разведвальным групам дапамагла смелая дзяўчына. Адважная сувязная ўзнагароджана ордэнам Чыр­вонай Зоркі, медалём «Партызану Вялікай Ай­чыннай вайны» II ступені.

Цяжкі след пакінула вайна ў памяці К. I. Валчковай: у барацьбе з акупантамі загінулі тры яе браты — Восіп, Міхаіл, Мікалай. Сама Кацярына Іванаўна пайшла працаваць у дзіцячы дом, дзе стала клапатлівай і пяшчотнай маці для сірот вайны.

«...Самым лепшым падрыўніком у нашым пар­тызанскім палку з'яўляецца Іван Маёраў. Ён асабіста падарваў 15 варожых эшалонаў, навучыў і выхаваў цэлую плеяду бясстрашных партызан-падрыўнікоў. Вось яны: Зыкалеў, Ісаеў, Ёлкін, Кожух, Акуленка...»,— пісала газета «Смерть врагам» партызанскага палка «Трынаццаць».

У баявой характарыстыцы партызана злучэння «Трынаццаць» Мікалая Дзмітрыевіча Мітчанкава запісана: «13-гадовым падлеткам уступіў у барацьбу супраць нямецка-фашысцкіх акупантаў. У партызанах з 1 мая 1942 г. Сумесна з атрадам прайшоў увесь цяжкі шлях барацьбы ў тыле во­рага. Удзельнік многіх баёў і дыверсійных актаў на камунікацыях ворага. Акрамя таго, Мітчанкаў адважны разведчык. Юны партызан быў актыўным удзельнікам Боўскай абароны ў кастрычніку 1943 г. на тэрыторыі Быхаўскага раёна, мужна перанёс раненне і кантузію.

Мікалай Мітчанкаў за адвагу ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі прадстаўлены камандаваннем злучэння да ўрадавай узнагароды».

Іван Ільіч Гаравы пайшоў у партызаны, калі яму не было і васемнаццаці. Разам з вопытнымі байцамі хадзіў у разведку, удзельнічаў у баях.

Аднойчы разам з Міхаілам Камаровічам, узбе­кам Таджыбаевым і яшчэ двума партызанамі ён атрымаў заданне ўзяць «языка». Накіраваліся да в. Падклённе. Неўзабаве з засады ўбачылі чатыры варожыя фурманкі, на якіх сядзела дванаццаць гітлераўцаў. Партызаны абстралялі абоз. Акупанты ў паніцы кінуліся хто куды. Акрамя нямецкага унтэр-афіцэра, пяцёра партызан прыгналі ў лагер і фурманкі.

Пасля злучэння партызан з часцямі Чырвонай Арміі Іван Гаравы стаў салдатам. Пад г. Асавец гітлераўцы прадпрынялі танкавую атаку на пазіцыю іх роты. Выбраўшы зручны момант, Іван кінуў пад танк бутэльку з запальнай сумессю, за ёй — другую. Танк загарэўся. Смела дзейнічалі і астатнія байцы. Варожая атака захлынулася. За праяўленую ў гэтым баі асабістую адвагу і мужнасць I. I. Гаравы быў узнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі.

Апошні бой, у якім удзельнічаў Гаравы, адбыўся 28 красавіка 1945 г. пад Берлінам. Цяжка параненага асколкам варожага снарада байца адвезлі ў шпіталь.

Вярнуўся дамоў Гаравы з ордэнам Чырвонай Зоркі і двума медалямі «За адвагу».

Марыя Паўлаўна Альховік разам з іншымі камсамольцамі роднай в. Латкалонія па даносу здрадніка была схоплена летам 1942 г. Ноччу камсамольцам удалося ўцячы і дабрацца да партызан, якія знаходзіліся ў Боўскім лесе. Марыя стала партызанкай атрада I. П. Дзюбы.

У верасні 1942 г. ў час карнай экспедыцыі атрад, вырваўшыся з акружэння, трапіў у засаду. Вораг прыціснуў партызан да Сожа. Выхад быў адзін — пераправіцца на другі бераг. А перапраўляцца не было на чым. Трэба было тэрмінова шукаць брод, пакуль партызаны адбіваліся ад насядаючага ворага. Выканаць рызыкоўнае заданне ўзялася Марыя. Убачыўшы намыты пясок, яна смела пайшла ў ваду. Але праз некалькі крокаў дно раптоўна знікла. Зброя і сумка адразу пацягнулі на дно. Аднак дзяўчыне ўдалося вынырнуць. 3 вялікай цяжкасцю ўчапіўшыся за корч, Марыя паплыла ўніз па рацэ. Адчуўшы на нейкі момант пад нагамі зямлю, партызанка была ўпэўнена, што менавіта тут зможа пераправіцца атрад. I непамылілася — байцы ўдала перайшлі раку ў тым месцы, дзе наказала Марыя, і былі выратаваны ад смерці. Потым Марыя Паўлаўна змагалася ў складзе атрада на Гомельшчыне і Браншчыне. Пасля вызвалення роднай Беларусі вярнулася ў родную вёску.

Ірына Васілеўна Аўчыннікава з в. Асоўшчына— адна з соцень тых простых жанчын, якія, рызыкуючы ўласным жыццём і жыццём сваіх дзяцей, сумленна і самааддана выконвалі грамадзянскі і мацярынскі абавязак. Сувязная Аўчыннікава жыла з траімі маленькімі дзецьмі пасуседству са старастам і паліцаем. Аднак жанчы­на знаходзіла магчымасць дапамагаць партызанам 152-га партызанскага палка — па іх заданні збірала звесткі і інфармацыю аб ворагу. Знаходзілі ў хаце гэтай сардэчнай, ветлівай жанчыны і прытулак, і адпачынак партызаны, вяртаючыся ці ідучы на заданне. Хоць побач была смяртэльная небяспека, жанчына ніколі не адпусціла іх, не накарміўшы. Аднойчы яна прапанавала партызанам забраць у лес карову: «Не сёння — заўтра ўсё роўна яе забяруць гітлераўцы. Няхай п’юць малако параненыя»,— настойвала жанчына. Ці можна забыць такое?..

Фама Міхайлавіч Еўмушкоў з в. Аляксандрава не быў у партызанах, непасрэдна не страляў у ворага. Аднак цяжка сказаць, колькі палягло акупантаў ад адрамантаваных ім кулямётаў і нават гармат. Кузня Фамы Міхайлавіча, якую гаспадар амаль ніколі не пакідаў, стала сапраўднай зброевай майстэрняй. I колькі радасці было, калі пасля ўпартай работы кулямёт, выцягнуты з возера або сапсаваны ў баі, пачынаў «гаварыць». Еўмушкоў прыдумаў прыстасаванне для стральбы з супрацьтанкавых ружжаў па самалётах, якое выкарыстоўвалі партызаны ў час налётаў варожых самалётаў на вёскі, партызанскія базы. Па чарцяжы партызанскага збройніка рабілі спружыны для аўтаматаў. Вынайшаў майстар і змазку, якая хутка ачышчала зброю ад іржы. Фама Міхайлавіч не раз быў на валаску ад смерці, аднак мужна рабіў сваю справу.

Эмілія Пятроўна Кузняцова з в. Хамічы неяк пасля вайны даведалася, што ў адной з газет былы партызан прасіў адгукнуцца жанчыну з в. Вязьма Быхаўскага раёна, якая выратавала жыццё яму і яго баявым сябрам. «Нічога ж асаблівага не зрабіла»,— вагалася жанчына, прымаючы рашэнне, даваць адказ ці не.

Так, у вайну яна жыла ў в. Вязьма, пякла пар­тызанам хлеб. Аднойчы, вытапіўшы надвячоркам печ, паставілаў яе хлеб. Жанчына чакала парты­зан, якія павінны былі прыйсці за ім. На душы чамусьці было трывожна, не хацелася нават у хаце быць. Жанчына выйшла ў двор. На краі вёскі забрахалі сабакі. Эмілія Пятроўна паглядзела ў той бок і сумелася — гітлераўцы. Яна праз сад выбралася за вёску і кінулася да луга, па якім звычайна хадзілі партызаны. Ад хвалявання і хуткага бегу жанчына не магла ні крычаць, ні гава­рыць, калі ўбачыла знаёмых партызан, што выходзілі з хмызняку. Эмілія Пятроўна зняла хустку і пачала ёю падаваць сігнал трывогі. Байцы заляглі.

Неўзабаве разам з падмогай, якая з’явілася ў патрэбны час, партызаны нанеслі раптоўны ўдар па гітлераўцах і вымусілі іх пакінуць вёску.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: