Ші тақырып. Меншікке қарсы қылмыстардың криминологиялық сипаттамасы және олардың алдын алу.

Дәріс жоспары:

1. Меншікке қарсы қылмыстардың криминологиялық түсінігі,сипаттамасы.

2. Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстарды жасаушы қылмыскер тұлғасы.

3. Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстардың себептері мен шарттары.

Негізгі ұғымдар: меншік.

Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылық дүние жүзіндегі кең таралған криминалдық феномен. Пайда күнемдік сипаттағы қылмыстылық – бұл мүліктік пайданы қайтарымсыз құқыққа қайшы алуын біле тұра ұмьылуына негізделген тұлғаларың экономика аясына қол сұғатын қылмыстық жазаланатын әрекеттерінің жиынтығы.

Қол сұғушылық жұзеге асырылатын экономикалық қатнастардың сипатына қарай пайда күнемдік сипаттағы қылмыстылық келесі түрлерге бөлініеді: 1) меншікке қарсы пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылық; 2) экономикалық қызмет аясындағы пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылық; 3) коммерциялық және басқа ұйымдардағы қызмет мүдделеріне қарсы пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылық.

Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылықтың жалпы сипаттамасы:

Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылықтың көлемі- Республика бойынша тіркелген қылмыстардың санымен сипатталады.

Пайдакүнемдік сипаттағы тіркелген қылмыстылықтың дәрежесі- коэффициентпен сипатталады, яғни тұрғылықтыхалықтың 100 мың есебінде жсалған нақты қылмыстың санымен сипатталады. Пайдакүнемдік сипаттағы тіркелген қылмыстылықтың құрылымы –ол біркелкі емес экономика аясындағы қылмыстардың белгілерін қамтитын әрекеттердің жиынтығын құрайды. Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылықтың қоғамдық қауіптілігін бағалау әдетте үлкен қиындық тудырады. Қылмыстық статистикалық саралау тәжірибесінде әдетте осы қасиетті бағалаудың барлық тіркелген қылмыстардың ішінде аса ауыр қылмыстардың басымдылық көрсеткіштерінің динамикасы бойынша жанама бағалау тәсілі қолданылыды.

Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылық құрылымындағы меншікке қарсы тіркелген қылмыстылықтың бсм үлесі шамамен 95% құрайды. Бұл осы аядағы тіркелген қылмыстардың ішіндегі нақты қылмыс тобының басым жағдайын көрсетеді. Меншікке қарсы қылмыстылықтың құрылымында басым үлеске ұрлық – 77% ие, ал аз үлеске тонау – 8,2%, алаяқтық – 5,2%, бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену немесе жою -2,9%, қарақшылық -2,6% -ға ие.

Экономикалық қызмет аясындағы пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылықтың сипаттмасы:

Экономикалық қызмет аясындағы пайдакүнемдік қылмыстылығының басым үлесібарлық қоғамды қауіпті пайдакүнемдік қолсұғушылықтардың жартысынан кем болмайтын жоғары дәрежедегі мүмкіндікті құрайды. Коммерциялық және басқа да ұйымдардың қызметінің мүдделеріне қарсы пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылық қылмыстылықтың жаңа түрі. Оның дәрежесі тұрғылықты халықтың 100 мың адамының әр біреуіне 4,2% құрайды.

Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстарды жасаушы қылмыскер тұлғасы:

Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстарды жасаған тұлғалардың криминологиялық суреті төрт белгілер тобымен сипатталады: 1. демографиялық; 2. әлеуметтік-рольдік; 3. психологиялық; 4. қылмыстық-құқықтық.

Осылардың ішнде ең маңыздысы соңғы екеуі, олардың жиынтығы қылмыскер тұлғасының спецификасын анықтайды. Пайдакүнемдік сипатағы қылмыстарды жасаған тұлғалардың псхологиялық белгілерінің қатарына мыналар жатады: 1. Пайдакүнемдік бағыттылықтың тұрақтылығы. 2. пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстық ниетті күш қолдану тәсілі арқылы жүзеге асыруға дайындық дәрежесі; 3. пайдакүнемдік бағыттылықтың немесе оны жүзеге асырудың пайда болуын ынталандыратын ниеттің сипаты. 4. Мүліктік игіліктер айналымы аясындағы адамгаершілік- құқылық стандарттарға соның ішінде пайдакүнемдік қылмыстарды жасауға қылмыстық-құқықтық тыйым салуға қатынасы.

Күш көрсету арқылы пайдакүнемдік бағытталу тұрақтылығының критериі ретінде қылмыскер тұлғасының алты түрі көрсетіледі: 1 потенциалды қауіпті емес; 2 потенциалды қауіпті; 3 потенциалды аса қауіпті; 4 қауіпті емес; 5 қауіпті, 6 аса қауіпті. Осы белгілер тобына кірмейтін пайдакүнемдік қылмыстарды жасаған тұлғаларды аралық түрге жатқызу керек. Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстарды жасаған тұлғалардың әлеуметтік-рольдік сипаттамасы келесі белгілерге ие: а) азаматтық, б) қызметке орналасу аясы; в) мамандық; г) отбасылық жағдайы. Қарастырылып отырған санаттағы тұлғалардың әлеуметтік психологиялық сипаттамасы қылмыстық –құқықтық тыйым салудың сәйкес білім дәрежесінің бағасын; оларға және оларды сақтауға қатнасын; қылмысты жасауда әшкереленудің субъективтік қаупін; берілгент жазаға қатнасын құрайды.

Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстардың себептері мен шарттары:

Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылыққа әсер ететін жағдайлар өте көп және әр түрлі. Олардың ішінде а) экономикалық; б) саяси; в) құқықтық; г) әлеуметтік –психологиялық; д) ұйымдастырушы факторлар; е) техникалық факторлар. Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылықтың экономикалық себептері мен шарттары: 1) экономикалық дағдарыс жағдайытұрғындардың негізгі қажеттіліктерінің үздіксіз тұрақсыздығының негізі болып табылады. 2) кіріс дәрежесі бойынша тұрғындарды бөлу дәрежесі. 3) мүліктік қамтамасыз етілуінің физиологиялық қажетті минимумының негізінде анықталатын тұрғындардың абсолютті кедейлік дәрежесі. 4) Инфляция, ақшаның құнсыздану процесі. 5) Жұмыссыздық. 6) Артық салық салу.

Экономика аясындағы қылмыстылықтың саяси факторы:

1) Жалпы саяси тұрақсыздығы. 2) Қылмыс пен күресудегі қылмыстық саясаттың тұрақсыздығы. 3) Қылмыс пен күресте тұрғындардың қатысуының төмен дәрежесі. 4) Қылмыскер тұлғаларға қаиысты жемқорлық. Мемлекеттік аппараттың қылмыспен күресте мүдделі танытпауы.

Құқықтық факторы: 1) Заңнаманың толық және жүйелі болмауы. 2) заңдардың ресми түсініктемелерінің болмауы. 3) Қылмыстық –құқықтық нормалардың техникалық жетіспеушілігі. 4) Бірнеше қылмыс жасағаны үшін төмен дірежелі жаза беру. 5) жауапкершілік жөніндегі санкциялардың анықталмағандығы. 6) заңның терминологиялық сәйкессіздігі. 7) қылыстың алдын алу жөніндегі заңның жоқтығы. 8) жауапкершілікті әсерлі құқықтық реттеудің жоқтығы.

Әлеуметтік –психологиялық факторы: 1) әлуметтік құндылықтардың тұтынушылық жүйесінің қалыптасуы. 2) мүліктік қажеттіліктерді қанағаттандырудың экономикалық шарттарынан асып түсуі. 3) тыйым салуға тұрғындардың бағынынуының тқмен дәрежесі. 4) жауапкершілікке тарту мүмкіндігіне немқұрайлық пен қарау. 5) Құқық қорғау органдарына сенімнің жоғалуы.

Ұйымдастырушы факторлар: 1. қылмыстың сипатымен құрылымына мемлекеттік әсер ету жүйесінің тең еместігі. 2. қылмыстардың жиі ашылмай қалуы. 3. тергеу технологиясының жоғары әсерлігінің аздығы. Т.б.

Техникалық факторы: 1) Қылмыстың алдын алу немесе жоюдың техникалық тәсілдерінің жетілмеуі. 2) Қылмысты тез арада ашу үшін ұйымдастырушылық техникалық механизіммен қамтамасыз етілмеуі. Т.б.

Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылықпен күресу шараларының жүйесі.

Пайдакүнемдік сипаттағы қылмыстылықпен күресудің экономикалық шаралары: Жалпы шаралар: а) экономикалық дағдарыстан құтылу. б) нақты инфляцияның дәрежесін жылына 2-4% ға дейін азайту. в) тұрғындарды кіріс дәрежесі бойынша бөлу дәрежесін азайту. г) жұмыссыздықтық дәрежесін төмендету. Арнайы шаралар: а) құқық қорғау органдарын қылмыспен күресте ресурспен қамтамасыз ету.

Ші дәріс.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: