Хи­кәя-памфлет 18 страница

Хә­ер, шу­лай да бул­сын, ди. Әм­ма да ме­нә улы­ның ба­бай­лар ке­бек мә­чет кар­ты рә­ве­ше­нә ке­рә ба­руы гы­на сә­ер­рәк. Ник ми­ңа Ро­берт исе­ме куш­ты­гыз дип бе­ра­ра ап­ты­рат­кач, аңар­га әни­се:

— Бу исем без­нең та­тар­ның нин­ди олы язу­чы­ла­ры, ша­гыйрь­лә­ре исе­ме! Бу исем­гә ла­ек бу­ла­сың бар әле!— ди­гәч, бә­хәс­лә­шү­дән тук­тап, сө­е­неп тә йө­ри баш­ла­ган иде, бу ата мө­сел­ман­лы­гы ка­ян ки­леп чык­ты та­гын? Имеш, мө­сел­ман бу­лу ул биш­ва­кыт на­маз уку­дан гый­ба­рәт! Әм­ма да бу юлы да әни­се Га­фи­фә акы­лы­на утырт­ты үзен:

— На­маз­ның рә­веш­лә­ре төр­ле аның, улым,— ди­де. Кай­лар­дан бе­леп бе­тер­гән икән­ле­ген дә сөй­ләп бир­гән­дер әле. Җа­бир агай үзе дә мон­дый ук гый­лем ия­се тү­гел икән­ле­ген аң­ла­ды. Ал­ла­һы­ның бар­лы­гын һәм бер­ле­ген да­и­ми кү­ңе­лен­дә то­ту, һәр эш­не һәм га­мәл­не аның исе­ме бе­лән баш­лау һәм тә­мам­лау да на­маз икән бит. Го­му­мән дә, син мөэ­мин икән­сең, на­маз­сыз кал­мый­сың, ди. Чөн­ки гый­ба­дәт үзе үк на­маз икән бит.

Бо­ла­ры Җа­бир өчен олы яңа­лык иде. Ком­му­нист бул­ды, пар­торг. Әм­ма дин­гә кар­шы Су­кыр Гыйсь­мәт ба­бай­лар­ча ул чор­лар­да кө­рә­шеп, мә­чет ма­на­ра­ла­ры ки­сеп йөр­мә­де­ләр. Әгәр дә куш­кан бул­са­лар? Ярый әле ан­дый фәр­ман юга­ры­дан тө­ше­рел­мә­гән!

Ка­ра әле, те­ге ва­кыт­та ни­чек бул­ды? Ха­ты­ны Га­фи­фә, абыс­тай­лар җы­еп, Коръ­ән ашы уз­дыр­гач, аның өс­тен­нән рай­ком­га шел­тә ха­ты юл­ла­ган иде­ләр. Ан­да ни­чек ачу­лан­ды­лар! Бел­ми кал­дым дип ке­нә ко­ты­ла ал­ды. Ул эш шу­шы Су­кыр Гыйсь­мәт карт­ның гы­на тә­гәр­мәч­кә та­як ты­гуы бул­ма­ды­мы икән? Алай ди­сәң, баш­ка рә­веш­ле, кың­гыр-мың­гыр йөр­гә­ләп алу­ла­ры­на ни­чек бер “сиг­нал” да юл­ла­ма­ган икән?

Җа­бир үз уй­ла­рын­нан ап­ты­рап куй­ды, эч­тән ге­нә кө­леп тә, сү­ге­неп тә ал­ды. Ир­тә­гә мә­чет­кә ба­рып кер­сә, ха­лык нәр­сә­ләр сөй­ләр иде икән аның ту­рын­да?

Шун­да аның хә­те­ре яңа­рып, әгәр дә баш­ка­лар си­нең ту­рың­да нәр­сә уй­лау­ла­рын бе­лә­сең кил­сә, әү­вә­ле алар­ны үзең ни­чек бә­я­лә­вең­не исе­ңә ал дип, шул хак­та хә­те­рен яңар­тып, эч­тән ге­нә кө­лем­се­рәп куй­ды. Нәкъ ме­нә шул юл бе­лән ул үзен ты­ныч­лан­ды­ра бе­лә иде. Те­ге ва­кыт­лар­да, газ кер­тү эшен җи­тәк­ли баш­ла­гач, сек­ре­тарь­дан ра­йон ад­ми­нист­ра­ци­я­се баш­лы­гы­на әве­ре­леп ал­ган һәм де­мок­ра­тия, бур­жуй­лык бай­рак­ла­рын юга­ры кү­тә­рер­гә өл­гер­гән ху­җа аңар­га икен­че тап­кыр ин­де:

— Әгәр дә эш­ли бел­мә­сәң, Җа­бир Миң­ле­йәх­мә­то­вич, эш­ли бе­лә тор­ган ке­ше­не та­бар­быз!— ди­де.

— Ни­чек ин­де?— дип үп­кә­сен бел­дер­де аңа кар­шы Җа­бир.— Ни­чек ин­де? Ме­нә бит нәр­сә­ләр­не әй­лән­де­реп таш­ла­дык, газ­ны ал­ты эчен­дә авыл ба­шы­на ки­те­реп җит­ке­рә ал­дык. Бу бит аз чы­гым­нар бе­лән баш­ка­рыл­ды. Ма­те­ри­ал­га эко­но­мия ясап!

Әм­ма ху­җа­га мон­дый җа­вап бер нәр­сә ха­кын­да гы­на әй­тә иде, ул шу­ны сиз­де­рер­гә те­ләп та­гын ка­бат­ла­ды:

— Эш­ли бел­ми­сең, Җа­бир Миң­ле­йәх­мә­то­вич!

— Ап­ты­рат­ты­гыз ин­де! Нәр­сә, ни­чек бу­ла соң ул эш­ли бе­лү?— дип, ачуы бе­лән си­ке­реп тор­ды да ишек­кә та­ба юнәл­мәк­че иде, Җа­бир­ның исе­нә төш­те: Кая ки­теп ба­ра соң әле ул?

Яңа­дан да ху­җа кар­шы­сы­на зат­лы урын­дык­ка ки­леп уты­рыр­га мәҗ­бүр бул­ды һәм, ярым үп­кә­лә­гән төс чы­га­рып:

— Әйе, сез хак­лы! Эш­ли бел­мим. Әй­теп ке­нә җи­бә­ре­гез әле шу­ның мәгъ­нә­сен, Ал­лаһ ха­кы өчен!— ди­де үте­неп.

Ху­җа кө­леп җи­бәр­де. Ан­на­ры аң­ла­тып та бир­де:

— Эш­ли бел­мә­гән ке­ше ке­бек со­ра­вы­гыз­га га­җәп­лә­нәм,— ди­гән бул­ды. Без­нең ке­сә­гә ак­ча уң­нан да, сул­дан да агып ке­рер­гә ти­еш. Риш­вәт бу­лып тү­гел. Ал­лаһ сак­ла­сын! Ке­ше­ләр­нең үз те­ләк­лә­ре бе­лән! Бе­лә­без бит: ба­зар за­ма­на­сы! Ба­зар! Сез — бе­лем­ле ке­ше, то­вар­га со­рау бар икән, аның бә­я­се дә юга­ры­га та­ба си­ке­рер­гә ти­еш!

— Без­нең то­вар шун­дый­мы­ни? Ә дәү­ләт ка­ра­ры? Ха­лык бит ул юләр тү­гел, бо­лай да кер­тер­ләр ул газ­ны дип кө­теп ят­са, нәр­сә эш­ләр­гә ка­ла? Ме­нә бит ни­чек!

Яңа­ча, ягъ­ни ба­зар мө­нә­сә­бәт­лә­ре ур­наш­ты­рыр­га әле­гә Җа­бир­ның на­му­сы куш­мый иде.

— Юләр сүз сөй­ли­сез!— дип мыс­кыл­ла­ды аны ху­җа.— Ни­чек алай бул­сын ул?

— Соң ин­де!..

— Бер дә соң тү­гел,— ди­де баш­лык, ярым ша­яр­тып һәм бо­рып алып ки­теп,— то­вар­ны аны тәкъ­дим итә бе­лер­гә, аңа бә­я­не куй­ган­да да йө­рәк­ле бу­лыр­га ки­рәк. Газ­лаш­ты­ру өчен тө­зел­гән “с­ме­та­лар” бу­ен­ча алар әү­вә­ле кас­са­га ки­те­реп тү­лә­сен­нәр, әм­ма сез, мо­ңа өс­тәп, үз та­риф­ла­ры­гыз­ны бул­ды­ры­гыз. Һәр газ кер­тел­гән йорт­тан ми­ңа мең дол­лар­дан да ки­тер­мәс­сез. Ме­нә шул бу­лыр эш­ли бе­лү!

Бу ва­кыт­лар­да ул дол­лар­лар бә­я­се бик алай ук ко­тыр­ма­ган да иде. Әм­ма бу ак­ча бә­лә­кәй дә тү­гел. Мо­ны гы­на Җа­бир бе­леп тор­ды һәм исәп­ләп тә чы­гар­ды: ир­тә­гә­дән газ кер­те­лә баш­ла­ныр­га ти­еш­ле авыл­да өч йөз дә алт­мыш ху­җа­лык. Бик җи­ңел ге­нә өч йөз дә ал­мыш мең дол­лар. Җы­е­лып алы­ныр­га, баш­лык­ның ке­сә­се­нә ки­леп ке­рер­гә ти­еш. Әгәр дә өч авыл­ны да исәп­кә ал­са­лар, мил­ли­он­нан да ар­тып ки­тә­чәк!

Җа­бир та­гын юл бу­е­на уй­ла­нып кайт­ты. Үзен дә буш кал­ды­ра­сы кил­мә­де. Ки­чә ге­нә пар­тия җи­тәк­че­се бул­ган, ил­гә ту­гы­ры хез­мәт ит­кән ху­җа бү­ген үз ке­сә­сен ге­нә кай­гыр­та баш­ла­ган икән, ди­мәк ул бе­леп эш­ли: гай­ре юл­дан дөнья ба­ра ал­мый! Го­мер бу­е­на өс­тә­ге­ләр­нең сү­зен тың­лап һәм үтәп ки­лү­не бә­хе­те са­на­ган Җа­бир Миң­ле­йәх­мә­то­вич бү­ген­нән ге­нә бү­тән­чә­гә үз­гәр­мә­я­чәк.

Һәм ул шу­шы күр­сә­тел­гән юл­дан шу­лай ук “ком­му­нист­лар­ча” ту­ры ат­лап кит­те. Дө­рес, бер­кем дә ул ка­дәр ак­ча­лар­ны чы­га­рып “тү­гәр­лек” дә­рә­җә­дә үк ах­мак тү­гел иде. Җа­бир­лар­га за­ма­на үзе яр­дәм­гә кил­де, ак­ча көн­нән-көн­гә бә­һа­сез­лә­нә ба­рып, аны ке­сә­дә сак­лау­ның яи­сә аңа та­я­ну­ның мәгъ­нә­се кал­ма­ды. Ә ху­җа ул ак­ча­лар­ны кая, ни­чек ку­яр­га икән­ле­ген бик тә ях­шы бе­лә бу­лып чык­ты. Җа­бир­га да мо­ны өй­рәт­те:

— Ке­ре­ме­гез­не ка­пи­тал­га әве­рел­де­рә ба­ры­гыз, ка­пи­тал­га! Тиз­дән ан­нан да ыша­ныч­лы­рак бай­лык бул­ма­я­чак!— ди­де.

XVII

Ро­берт­ны әни­се Га­фи­фә соң­гы ба­ла итеп ке­нә тү­гел, хәт­та со­ңа­рып та алып кайт­ты. Ул ва­кыт­та әти­се Җа­бир­га кы­рык яшь иде ин­де. Әм­ма ул­ла­ры зә­гыйфь бул­ма­ды, ба­ла ча­гын­нан бир­ле тәү­фыйк вә тәр­би­я­дә үр­нәк күр­сәт­те. Ән­кә­се аның бу рә­веш­ле бу­лу­ы­на тә­мам хәй­ран иде. Бер ге­нә ба­ла­сы да шу­шы ка­дәр зат сө­як­тән тү­гел­ләр икән! Үс­тер­сәң, ме­нә нин­ди ул үс­тер икән аны!

Ро­бер­ты ир­кә­рәк иде. Үз­сүз­ле­ле­ге дә җи­тәр­лек. Әм­ма да са­быр ба­ла бу­лыр икән. Ме­нә шу­шын­да гы­на кө­теп тор дип кал­дыр, уры­нын­нан да куз­гал­мый, арып­лар бет­кән­че ка­лыр иде. Кай­ва­кыт­та ән­кә­се аны кай­да кал­дыр­га­нын да оны­тып җи­бәр­гә­лә­де. Ба­ла кич­кә ка­дәр кайт­ма­гач кы­на исе­нә тө­ше­реп, ай-һай­лап йө­ге­реп ба­рып, алып кай­та тор­ган иде. Ме­нә бит ни­чек­ләр дә бу­ла ул! Ро­берт ярый әле ях­шы­ны үр­нәк ит­те, усал­лар­га ияр­мә­де. Мәк­тәп­не бе­тер­гәч тә, уни­вер­си­тет­ның юри­дик фа­куль­те­ты­на укыр­га кер­де. Әни­се пен­си­я­гә чык­кан­да ул ин­де сту­дент иде. Әти­се газ эше бе­лән йө­реп, шул ук ва­кыт­та зур итеп таш­тан йорт та сал­дыр­ды, гү­я­ки мон­да ба­ла­ла­ры ту­лып то­рыр сы­ман иде. Әм­ма ан­да Га­фи­фә бе­лән ике­се ге­нә яшәп кал­ды­лар. Бы­ел олы­лап Җа­бир аб­зый­ны да пен­си­я­гә озат­ты­лар. Ва­кый­га март аен­да бу­лып, йорт­ны ту­ты­рып зур бәй­рәм яса­ды­лар. Ра­йон­нан ха­ки­ми­ят баш­лы­гы тү­гел, бу юлы ра­йон баш­кар­ма со­ве­ты җи­тәк­че­се­нә әве­рел­гән, исе­ме үз­гәр­те­леп тә, җи­ме­ме шул ук ди­яр­лек кал­ган ху­җа үзе кил­де, күк­ләр­гә чө­еп тост әйт­те, ахы­рын­да, та­гын өс­тәп:

— Хә­зер, Җа­бир Миң­ле­йәх­мә­то­вич, сез, Ал­лаһ на­сыйп итеп, Җа­бир ба­бай­га әве­рел­де­гез. Мә­чет­кә йө­рер­гә, гый­ба­дәт то­тар­га да ва­кы­ты­гыз бар­лык­ка кил­де,— дип озак һәм озын бер но­тык та сөй­ләп ал­ды. Мо­ны­сын ише­тер­гә Җа­бир аб­зый хә­зер тү­гел иде. Бе­раз ри­за­сыз­лык та бел­дер­де:

— Сез ми­не мә­чет­кә, ан­на­ры зи­рат­ка ку­ар­га ашык­ма­гыз әле!— ди­де. Әм­ма аның бо­лай “чы­гым­лап” кую­ын бәй­рәм­дә­ге­ләр ишет­мә­де­ләр һәм ише­тер­гә дә те­лә­мә­де­ләр. Зат­лы сүз әй­тү­е­нә ба­сым ясап, ху­җа­ны күк­ләр­гә та­гын да чө­еп мак­та­ды­лар. Ку­нак­лар­ның куш­тан­лы­гы өс­тәл­нең ямен ге­нә арт­тыр­ды.

Хә­ер, бо­ла­ры оны­ты­лып бет­те­ләр ин­де. Ме­нә ул да мә­чет­кә ба­рып ке­рер ми­кән­ни — ме­нә нәр­сә­дә хик­мәт! Бер дә ая­гы тарт­мый шул. Ха­ты­ны Га­фи­фә нәр­сә ди бит ә? Адәм ба­ла­сы гый­ба­дәт­сез яшә­ми, ди­ме? Дө­рес ми­кән­ни?

Җа­бир агай, Җа­бир аб­зый га­дә­тен­чә те­ле­ви­зор бы­тыр­дап утыр­ган­да уй­лар­га яра­та иде. Әм­ма бу юлы, игъ­ти­ба­ры үз­гә­рү­гә, буш ки­леш ке­нә ди­ван чи­тен­дә бу­лу­ын аң­лап, аяк­ла­ры­на бас­ты. Кил­де. Те­ле­ви­зор­ны ка­быз­мак­чы бул­ды, ал­гы як­тан ха­ты­ны Га­фи­фә эн­дәш­те:

— Әти­се, ка­ра әле, без­гә ке­ше ке­реп ки­лә!— ди­де.

Бу сүз­ләр­не ишет­кәч, ни­я­тен­нән ки­ре кай­тып, Җа­бир аб­зый ке­реп ки­лү­че­не кар­шы алыр­га ишек­кә юнәл­де. Ул да тү­гел, ан­да авыл­ның мул­ла­сы Гыйль­мул­ла карт кү­рен­де. Аның ияк ас­тын­да кеч­ке­нә шак­мак­лы са­ка­лы как­ча йө­зе­нә ки­ле­шеп то­ра иде.

Сә­лам би­ре­шеп кү­реш­те­ләр. Хәз­рәт­кә уты­рыр­га урын бир­де­ләр. Ул ку­лын до­га­га кү­тәр­де, йорт әһел­лә­рен дә үзе­нә ияр­теп “а­мин” кап­ла­ды, ан­на­ры гы­на:

— Ка­ра әле, Җа­бир энем,— дип сүз­гә ке­реш­те,— улым Ро­берт­ның кайт­кан­ны әйт­кән иде­ләр, аңар­га йо­мы­шым да бар иде. Ча­кыр­мас­сың­мы?

— Ки­теп тә бар­ды шул,— ди­де Җа­бир агай,— яшь­ләр­нең шул ин­де алар­ның, бер урын­да гы­на то­ра бел­ми­ләр.

Гыйль­мул­ла ба­бай ап­ты­раб­рак ал­ды. Ан­на­ры:

— Ай, алай икән, со­ңар­ган­мын икән!— ди­де.

Аның бо­лай итеп улын со­рап ки­лүе Га­фи­фә­нең кы­зык­сы­ну­ын арт­тыр­ды. Шу­ңа кү­рә:

— Аңар­да ни йо­мы­шы икән, Җа­бир, со­ра әле!— ди­де.

— Һи-и,— дип Гыйль­мул­ла ба­бай кет­кел­дәп кө­леп куй­ды.— ни­гә аны, сең­лем, ту­ры­лап үзең мин­нән со­ра­мый­сың? Җа­би­рың сүз­не ки­те­реп җит­кер­гән­че җа­ва­бын да би­реп өл­ге­рәм әле мин. Ко­ла­гым да кат­ма­ды, Ал­ла­һы­га шө­кер, сик­сән­не уз­сам да зи­һе­нем ях­шы. Ара­кы эч­мә­дем, тә­мә­ке тарт­ма­дым, ка­ян зи­һен­гә зы­ян кил­сен ди әле? Үзем­нән со­ра!

Ара­да тын­лык ур­наш­ты. Ни ге­нә әйт­мә­сен, Гыйль­мул­ла ба­бай ба­ры­бер карт­лык зәх­мә­те­нә ба­ша­як чу­мып бе­теп ба­ра иде. Шу­лай да ул үзен кул­га алыр­га өл­гер­де. Ан­на­ры:

— Ни өчен дип... Аның ди­не­без­дә бик тә гый­лем икән­ле­ген ише­теп кил­дем. Аңар­га со­ра­вым бар иде,— ди­де.— Ме­нә бит, ки­теп тә бар­ган. Ярый ин­де, алай бул­гач, мин дә куз­га­лыйм!

Әм­ма нәр­сә­не­дер исе­нә тө­шер­де. Җа­бир аб­зый­га кү­тә­ре­леп ка­ра­ды да, кул та­я­гын аяк­ла­ры ара­сын­нан чы­га­рып, идән­гә төр­теп-төр­теп ал­ды:

— Син, энем Җа­бир, бер дә мә­чет­тә кү­рен­ми­сең!— дип әй­теп куй­ды. Ан­на­ры та­гын да исе­нә алып, сүз­лә­рен дә­вам ит­тер­де: — Бү­ген си­не Коръ­ән ашы­на изил­не­ке­ләр ча­кыр­ды­лар­мы? Ба­рыр­га ки­рәк! Аш­тан өс­тен бу­лыр­га яра­мый! Аны шу­шы­лай ия­рә-ия­рә ке­ше ара­сы­на ке­реп ки­тә­сең!— ди­де, әмер бир­гән­дәй. Җа­бир­га вәгъ­дә кай­та­рыр­га гы­на кал­ды.

— Ча­кы­ра кил­гән­нәр иде, сә­гать өч­кә икә­нен әйт­те­ләр. Мин дә ва­кы­ты бул­са — ба­ры­рын әй­теп чы­гар­ган идем. Ма­лай­ла­ры кил­гән иде!— ди­де Га­фи­фә, шун­да хәз­рәт­нең учы­на кә­газь ак­ча со­нып.

Ба­бай кар­шы кил­мә­де. Са­да­ка­ны бик тә олы­лап до­га укы­ды, әр­вах­лар­ны, ата-ба­ба­лар­ны ис­кә ал­ды, алар­га хә­ер­ле ахи­рәт го­мер­лә­ре те­лә­де, йорт­ка һәм әһе­ле­нә иге­лек һәм ты­ныч­лык, сә­га­дәт­лек үтен­де.

— Ка­ра әле!— Шак­лар кат­ты Га­фи­фә.— Һәм­мә­се­нең дә исем­нә­рен хә­тер­ли­сез икән бит, Гыйль­мул­ла ба­бай!— дип сөй­лә­де, сө­е­не­чен яше­рә ал­мый­ча.

Хәз­рәт­не Җа­бир агай оза­та чык­ты. Шун­да гы­на Гыйль­мул­ла ба­бай:

— Энем, ни, со­ра­ма­дың­мы Ро­берт улың­нан, яшь­ләр ара­сын­да нит­кән ка­дим­че­лек га­лә­мәт­лә­ре баш­лан­ган ан­да? Бел­мә­дең­ме?— дип со­ра­ды.

Ка­дим­че­лек ди­мәк­тән, Җа­бир агай ул нәр­сә­нең ни икән­ле­ген бел­ми һәм ишет­кә­не дә юк иде. Бәл­ки гә­җит укы­ган­да ул сүз­гә оч­рап куй­ган­дыр, әм­ма ан­да да игъ­ти­бар­сыз узыл­ган­дыр. Ин­де хәз­рәт­кә ни дип җа­вап бир­сен?

Аның тел­сез то­ру­ын­нан Гыйль­мул­ла агай тө­ше­неп ал­ды­мы, әл­лә со­ра­вын оныт­ты­мы:

— Син, энем Җа­бир, аш­ка ва­кы­тын­да ки­лер­сең! Ме­нә бит, ба­шы­ңа кә­лә­пүш тә ки­еп ал­ган­сың!— дип, хуш­лаш­ты да, элек­тән кыс­ка­ра бел­ми тор­ган озын бу­ен җир­гә сең­де­реп ке­нә, та­я­гы ар­тын­нан тиз-тиз ки­теп бар­ды. Аны оза­тып кал­ган Җа­бир агай­га ха­тын-кыз та­вы­шы бе­лән эн­дәш­те­ләр. Бо­ры­лу­ы­на, янын­да ба­сып тор­ган ярым тө­рек­чә, ярым та­тар­ча, ярым рус­ча, ярым әл­лә кем­чә ки­ен­гән бе­рәү­не кү­реп ал­ды.

— Мон­да мө­сел­ман­нар кай­да яши­ләр?— дип со­ра­ды ул ха­тын.

Аңар­га ни­чек җа­вап кай­та­рыр­га да бел­ми­чә ап­ты­раб­рак кал­ган Җа­бир агай исә:

— Без мө­сел­ман идек. Нәр­сә­гә иде соң?— дип со­ра­ды.

Ба­шы-ая­гы тә­мам ди­яр­лек кап­лан­ган ул ха­ным исә аңар­га әл­лә ышан­мый­ча, әл­лә чир­ка­нып ка­рап тор­ды да:

— Мин бит чын мө­сел­ман­нар­ны со­рыйм!— ди­де.

Җа­бир агай бу юлы да ап­ты­раб­рак кал­ды, ан­на­ры:

— Мө­сел­ман­нар­ның ял­ган­на­ры да бу­ла­мы­ни?— дип ап­ты­ра­ды. Бу ва­кыт­та ул үзе­нең бик тә мыс­кыл­ла­ну­ын той­ды. Ачуы кил­де. Шу­лай да ты­ныч ка­ла бир­де.

— Мин үзем­чә ки­ем­ле мө­сел­ман­нар­ны әй­тәм!— ди­де те­ге ха­тын, шу­лай ук Җа­бир агай­га чир­ка­нып ка­ра­вын сиз­де­рер­гә те­ләп.

Шун­да гы­на аң­ла­шыл­ды: авыл­ла­ры­на бы­ел кы­шын шә­һәр­дән кү­че­неп кайт­кан, олы юл бу­ен­да­гы йорт­та яшәү­че сәү­дә­гәр Бә­кер­не әй­тә икән бу ха­тын. Җа­бир агай аңар­га аң­ла­тып бир­де:

— Бар шул ан­дый ке­ше без­дә! Нәкъ дө­рес ки­лә­сез. Ха­фа­зый­ның оны­гын әй­тә­сез ин­де бит!.. Ба­ры­гыз, ан­на­ры, шу­шы оч бе­лән ки­леп, уң­га бо­ры­лыр­сыз. Ки­бет­кә җи­тә­рәк олы кап­ка­лы йорт бу­лыр. Шу­лар­га ке­рер­сез. Бу оч­та тү­гел­ләр алар!

— Ми­ңар­га шу­шы йорт­ны күр­сәт­кән иде­ләр!— ди­де бу мөс­ли­мә ха­тын, Җа­бир агай­ның сүз­лә­рен ки­ре ка­гып һәм кап­ка­сы­на төр­теп күр­сә­теп.

Ара­да тын­лык ур­наш­ты. Нәр­сә ди­яр­гә дә бел­ми­чә, Җа­бир агай җил­кә­сен ге­нә си­керт­те, ан­на­ры:

— Мон­да да мө­сел­ман­нар яши, әм­ма сез­нең­чә ки­е­неп йө­рү­че­ләр­дән тү­гел... Ху­җа­сы мин бу­лам!— ди­де.

— Юк-юк,— ди­де бу ха­тын, юләр­ләр­чә сөй­лә­неп тә алыр­га өл­гер­де, ан­на­ры өс­тәп тә куй­ды: — Ал­лам сак­ла­сын!

Аның бо­лай дип әй­түе нәр­сә өчен бул­ган­дыр, Җа­бир агай аң­ла­ма­ды, кай­та­рып та со­ра­ма­ды. Ки­теп бар­ган бу ха­тын ар­тын­нан ап­ты­рау­лы хәл­дә ка­рап кы­на кал­ды.

Көн бик тә эс­се­лә­неп һәм кай­нар­ла­нып ки­лә иде. Озын итәк­ле күл­мәк­тән, тә­мам ди­яр­лек тө­ре­неп бет­кән хә­лен­дә, җил­кә­се аша бук­ча сал­ган, кул­тык ас­ты­на мен­дәр ка­дәр төр­гәк кыс­тыр­ган ул ха­тын Җа­бир агай­га ни өчен­дер ыша­ныч­сыз ке­бек то­е­лып кал­ды. Үзен һәм үзе ке­бек­ләр­не ге­нә дө­рес­кә са­нап, баш­ка­лар­ны ачу­ла­нып, ден­сез һәм иман­сыз­лар дип ләгъ­нәт­ләү­че ке­ше­ләр­не күз ал­ды­на ки­тер­де дә, алар­ны ха­ты­ны Га­фи­фә бе­лән ча­гыш­тыр­ды. Шу­шын­да аңар­га ха­кый­кать ачыл­ган ке­бек то­ел­ды. Ха­ты­ны Га­фи­фәнең һәм аның ке­бек го­мер­лә­ре бу­е­на тор­мыш йө­ген ире бе­лән бер­гә тар­тып алып ба­ры­шу­чы­лар­ның кү­ңе­лен­дә ге­нә Ал­ла­һы тә­га­лә­нең йор­ты­дыр, алар гы­на чын һәм хак мө­сел­ман ха­тын­на­ры­дыр дип уй­лар­га өл­гер­де ул. Ә бу, тыш­тан кү­пе­реп, эч­тән баш­ка­лар ту­рын­да на­чар­ны уй­лап йө­рү­че­ләр­дән кү­ңе­ле чир­кан­ды. Ме­нә ни өчен Ро­бер­ты­на ачуы кил­гән бул­ган аның, ме­нә ни өчен: “Хәз­рә­те ишан бу­ла­мыз!”— ди­гән сүз­ләр­не улын­нан ише­тү­дән кур­кып йөр­гән ул!

Га­фи­фә­се дө­рес әй­тә, мө­сел­ман­лык­ның асы­лын бе­леп сөй­ли икән шул!

Һәм Җа­бир агай өе­нә та­ба ат­ла­ды. Ул, кап­ка­ны ачып, эч­кә та­ба уз­ган­да, баш­ка уй­лар һәм өмет­ләр бе­лән яши баш­ла­ган ке­ше иде ин­де. Те­ге “а­та ком­му­нист”, ха­лык җил­кә­сен ки­ме­рү­че бай­гу­ра, бо­зык­ның чи­ге­нә ба­рып чык­кан Җа­бир агай урам як­та кал­ды. Баш­ка­лар ке­сә­сен­нән та­лап ди­яр­лек җы­еп алын­ган бай­лык­лар ар­ка­сын­да шәп­ле­ге һәм мә­һа­бәт­ле­ге бе­лән бал­кып тор­ган йор­ты-җи­ре, иха­та­ла­ры хә­зер аңар­га рә­хәт­лә­неп, ты­ныч кү­ңел­дән шө­кер итеп яшәр­гә ирек би­рә­чәк­ләр. Те­ле­нә “бис­мил­ла”­ны мен­дер­сә, элек­ке­ге тү­рә­ле­ге дә ки­ре кай­та­чак тү­гел­ме соң?

Әйе, ул бү­ген Коръ­ән ашы­на һич­шик­сез ба­ра­чак. Нәр­сә дип әй­тә­ләр әле? “Хәз­рә­те ишан бу­ла­мыз!”— ди­ләр­ме?

Ка­зан, 28.05.06.- 20.01.07.

ТӘ­КӘ­ЛӘР СӨ­ЗЕ­ШЕ,

яки

ЮЛӘР КЕ­ШЕ ГАЙ­БӘТ­ЛӘ­РЕ

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: