Хи­кәя-памф­лет 36 страница

— Фай­да­лан­дың да баш­ка­ның ку­лы­на тап­шыр­дың, әйе­ме?

Бу со­ра­вын Мәс­гуть юри, мыс­кыл­лау өчен бир­де. Ул сүз­ләр тез­мә­се­нә үзен би­ча­ра­лык­ка мәҗ­бүр ите­лү­че адәм су­рә­те, һич­бер га­еп­сез­гә чы­га­ру­чы бел­де­рү төс­мер­лә­ре са­лын­ган иде. Ха­ли­сә ха­ным­ны алар хәл­сез итәр­гә җи­тә кал­ды­лар. Күз­лә­рен­нән яшь бөр­тек­лә­ре чык­ты. Ул:

— Ярар, мин га­еп­ле, мин...— дия ге­нә ал­ды.

Мәс­гуть ачу­лы чы­гып кит­те. Ә шул ел­ны СССР ди­гән ил тар­кал­ды, ком­му­нист­лар юк­ка чык­ты­лар, рай­ко­мы-баш­ка­сы ябыл­ды­лар. Ха­ли­сә ха­ным да ире бе­лән ка­ла­га кү­че­неп кит­те­ләр. Аны кай­сы­дыр мәк­тәп­нең ди­рек­то­ры, ди­ләр. Пен­си­я­гә чык­кан, әм­ма кол­лек­ти­вын ялык­ты­рып һәм ап­ты­ра­тып эш­ләп йө­ри би­рә, имеш. Ире фи­лар­мо­ни­я­дә хор җыр­чы­сы икән. Әм­ма оч­раш­кан­на­ры юк, Мәс­гуть­нең мо­ңа ва­кы­ты да та­был­ма­ды. Ул ан­дый карт ха­тын­нар­га кы­зы­га ди­ме­ни ин­де хә­зер? Элек яра­ган, ан­да яшь­ләр иде­ләр, хис­ле­ләр, хә­зер — юк. Ка­зан­га ба­рып, ку­нак­ха­нә­дә кич­кә ку­нып кал­саң, ише­гең­не биш кыз берь­ю­лы ша­кый­лар. Хә­ер, җен­си мө­нә­сә­бәт­ләр­нең ни се­рен, ни рә­хә­тен юк­ка чы­гар­ды за­ма­на. Та­ләп­ләр дә баш­ка­ча, күп­ләр туя ал­мый­ча ин­те­гә­ләр...

Ә ме­нә Ир­кә? Яшь­лек­тә кал­ган хы­ял дип үк әй­теп бул­ма­са да, ва­кы­тын­да өзеп ка­бал­мый кал­дыр­ган җи­ләк­не го­ме­рең буе эз­ли­сең шул аны!

VI

Ир­кә­не уй­ла­вы­ның, исе­нә тө­ше­реп, хы­ял то­ман­на­ры эчен­дә са­та­шу­ла­ры­ның икен­че ат­на­сы баш­лан­ды ди­гән­дә Мәс­гуть­нең юлы Ка­зан ка­ла­сы­на төш­те. Вак-тө­як эш­лә­рен баш­ка­рып кай­ту өчен яр­дәм­че­лә­рен­нән бе­рәр­сен җи­бәр­гән­дә дә ярый иде. Җит­мә­сә көн­нә­ре дә соң­гы ва­кыт­та яң­гыр­лы, су­ык һәм ямь­сез тор­ды­лар. Әм­ма көз­нең хик­мә­те са­нал­ган әби­ләр чу­а­гы баш­ла­нып кит­те. Кыр эш­лә­ре яңар­тыл­ды­лар. Ил баш­лык­ла­ры иген­нәр­нең бө­тен­нән сик­сән өле­ше җы­е­лып, ам­бар­лар­га ту­ты­рыл­ды дип буш шар­лар очыр­са­лар да, чын­лык­та әле уңыш­ның егер­ме про­цен­ты да алын­ма­ган иде. Мәс­гуть бу хәл­ләр­гә күп­тән хәй­ран ит­ми. Сә­я­сәт­нең мөм­кин ка­дәр ял­ган­га ко­ры­лу­ы­на ул ин­де кү­нек­кән. Ан­на­ры ба­су-кыр­лар, тер­лек фер­ма­ла­ры аның шәх­си үзе­не­ке са­на­ла­лар. Алар­да кем­нең ни эше бар? Элек­ке­ге га­дәт бе­лән свод­ка­лар со­рап ап­ты­ра­ту­чы­лар­ны да ул ко­лак аша гы­на уз­ды­ра. Тик ме­нә банк­лар бар, алар бе­лән эш ит­кән­дә тө­гәл­лек ки­рәк. Ша­яр­ту ярап бет­ми. Бо­ла­ры ба­ры тик ак­ча хәс­рә­тен­дә ге­нә яна­лар. Ва­кы­тын­да ке­рем­не чу­мы­рып ал­мый кал­са­лар, ал­га та­ба аяк­ка та­як ты­га­лар. Ярый да хө­кү­мәт ба­шын­да­гы­лар бе­лән ту­ган­лы­гың бул­са, әҗәт­лә­рең­не бюд­жет­тан кап­лап бар­са­лар...

Хә­ер, Мәс­гуть­нең бу як­тан шу­лай ук хәс­рә­те юк иде. Ху­җа­сын ху­җа да ул, әм­ма ху­җа кул ас­тын­да­гы ху­җа. Аның аг­ро­фир­ма­сы де­пу­тат Ба­ра­нов ку­лын­да. Бер өле­ше­нә ра­йон баш­лы­гы им­за сал­ган, баш­ка­сы. Мәс­гуть­кә ун­биш про­цен­ты ту­ры ки­лә. Бу күп ке­нә тү­гел, бик күп, яр­ты ра­йон­ны ди­яр­лек ка­мый. Ил­ле­гә якын ида­рә­че-уп­рав­ля­ю­щий­ны аша­тып ята, үз өле­ше­нә ге­нә дә егер­ме биш авыл ке­рә, хө­рә­сән­нә­ре, карт-ко­ры­сы, ты­рыш-ял­кау ир-ха­тын­на­ры, ба­ла-ча­га­сы бе­лән биш мең­нән ар­тып кит­кән “жи­вая ду­ша”, җит­мә­сә, элек­ләр­не “и­ке­ле”­гә укып, хә­зер “биш­ле”­гә яшәү­че авыл со­ве­ты ида­рә­лә­ре баш­лык­ла­ры бар. Мул­ла­сы, мә­че­те, мәк­тә­бе, по­лик­ли­ни­ка­сы... Суы, уты, ур­ма­ны...Сы­е­рын, са­ры­гын ас­рый­лар. Хә­ер, хә­зер ха­лык мал тот­мый. Мәс­гуть алар­ны тер­лек­сез яшәр­гә, бә­рәң­ге ки­ме­рер­гә өй­рә­теп бе­тер­де. Ки­бет­лә­ре­нә “Буш бот­ла­ры”н кай­тар­та то­ра, пен­сия алу­чы­лар­ның ак­ча­ла­ры шун­да ки­теп ба­ра. Хә­зер һәм ал­га та­ба ба­ры тик шу­шы тәр­тип­тә ге­нә дөнья ба­ра­чак. Баш­ка төр­ле үз­гә­реш­ләр кө­тел­ми. Дәү­ләт, ке­ше­гә эш бул­сын, көн бул­сын дип ин­де, ур­та­ча дә­рә­җә­дә­ге эш­мә­кәр­лек­не кү­тә­рер­гә те­ли, әм­ма бел­ми, алар­ны мәс­гуть­ләр әл­лә кай­чан өмет­сез­лек чо­кы­ры­на бә­реп тө­шер­де­ләр ин­де. Нәр­сә, ком­му­низм дә­ве­ре дип бел­де­гез­ме әл­лә?

Ха­лык үз хә­ле­нә бик тә ри­за бит. Мәс­гуть­тән кол­хоз бай­лык­ла­рын со­рап ки­лү­че­ләр та­был­ма­ды. Бар бай­лык­лар бер үзе­нә кал­ды­рыл­ды. Дө­рес, Мәс­гуть элек­ләр­не кур­кыб­рак яши иде, кая куй­ды­гыз кол­хоз ху­җа­лы­гы мал­ла­рын, без­нең өлеш­не би­ре­гез дип бу­газ­дан ки­леп бу­ып, кос­ты­рып алыр­лар сы­ман иде. Бул­ма­ды ан­дый хәл­ләр. Про­ку­ра­ту­ра­ны да кы­зык­сын­дыр­ма­ды. Яңа­дан баш алыр­га ма­таш­кан ком­му­нист­лар гы­на бу хак­та авыз ачып ма­таш­кан иде­ләр, сай­лау­лар­дан тә­гә­рә­шеп төш­кәч, ахыр­да бө­ре­шеп, тел­сез­лә­неп кал­ды­лар.

Күр­сә дә күр­гән икән бу адәм ба­шы. Алай ит­кән, бо­лай кы­лан­дыр­ган — үз мо­ра­ды­на җит­кән. Ул су­гыш ел­ла­рын­да ала­бу­та ашап, кол­хоз-күм­хуҗ­лар­ны, алар бе­лән бер­гә ил­не исән алып кал­ган, көн-төн “та­як бә­ра­бә­ре­нә” хез­мәт ку­еп го­мер сөр­гән ата ком­му­нист ха­лык та юк хә­зер. Бул­га­ны да әби-чә­би, на­маз­га кү­чеп бе­тә ба­ра­лар. Кал­ган­на­ры гүр­лә­рен­дә че­ре­де. На­маз ди­мәк­тән, ул дин ди­гән­нә­ре бик ва­кыт­лы ба­шын кал­кыт­ты да куй­ды. Ме­нә җит­те сә­га­дәт га­сы­ры. Ха­лык­ны дин бас­кан ка­дәр һич­кем­нең ку­лын­нан кил­ми икән­ле­ген Мәс­гуть тә акыл йор­ты­ның су­кыр тә­рә­зә пы­я­ла­сы аша кү­реп тор­ды. Ха­лык­тан дин хәс­рә­тен ала гы­на күр­мә­сен­нәр, югый­сә һәм­мә­се­нең дә күз­лә­ре ачы­лыр­га мөм­кин. Ярый әле мә­чет­ләр тө­зет­те­рү өчен ты­рыш­ты. Һәр авы­лын­да ди­яр­лек бар. Мул­ла­лар­ның да шак­тый ук на­дан бу­лу­ла­ры хә­ер­ле. Са­да­ка ак­чаң­ны күр­сәт­сәң, тә­мам акыл­дан ша­шу дә­рә­җә­се­нә җи­теп си­не мак­тар­га, хәт­та әү­лия һәм пәй­гам­бәр­ләр­гә тиң­ләү­гә алы­на­лар. Алар­мы га­рәп те­лен, дин­не, йо­ла­ны, га­дәт­не ачык бе­лә? Ни­чек дө­рес дип уй­ла­са, шул як­ка тар­ту­дан уз­мый. Ха­лык ал­дын­да оят­лы бул­мас­ка ты­ры­шу­ла­рын күр. Коръ­ән ят­лап, ха­та­ны яше­реп, са­да­ка уч­лап го­мер итүе рә­хәт­тер шул.

Мәс­гуть­нең мә­чет­ләр тө­зет­те­рү­дә өле­ше зур­дан бул­са да, дин­дә кат­на­шы әл­лә ни юк иде. На­маз­ның ни-нәр­сә икән­ле­ген дә бел­мә­де, ура­за­ны да сан­га ал­ма­ды. Эш ке­ше­се­нә бо­лар шарт тү­гел­ләр, ул бо­лай да гый­ба­дәт­ле дип куш­тан мул­ла­лар сай­рый тор­ды. Хә­ер, ха­лык эчен­дә исе­ре­ге, ден­се­зе күб­рәк. Әм­ма да дин­нән, мул­ла сү­зен­нән иң ку­рык­кан­на­ры да шу­лар. Гө­наһ­ла­ры бар­лы­гын бел­гән ке­ше ге­нә кур­как ул. Ә дин­дә кур­кы­ту-кур­ку бул­ма­са, ул дин тү­гел. Ни өчен кот­ла­ры очып то­ра, ә үз­лә­ре эчү­лә­рен таш­ла­мый­лар — мо­ны­сы Мәс­гуть­кә сә­ер то­е­ла иде. Кай­ва­кыт­та бу хак­та ба­шы­на уй ки­леп, авы­ру бу­лу­ла­ры хак­тыр ди­гән нә­ти­җә­гә ки­лә. Тор­мыш­ның шу­шы рә­веш­тә ка­луы һәм ал­га та­ба да бу эз­дән ба­ра би­рүе ки­лә­чә­ге өчен зур ыша­ныч та ту­ды­ра. Ки­бет­ләр да­и­ми гөр­ләп эш­лә­я­чәк, авыл­ла­ры да яшәп ка­ла­чак. Ко­рып бе­тә дип юк­ны сөй­ли­ләр. Элек­ләр­не шә­һәр­ләр­гә кач­кан га­и­лә­ләр­нең исе­рек ба­ла­ла­ры, онык­ла­ры, пен­си­о­нер карт­ла­ры соң­гы өч ел эчен­дә ге­нә дә һәр авыл­га утыз­лап “ду­ша” кайт­ты­лар. Ан­да ка­еш та кы­са, бил­ге­ле, бик исе­ре­шеп тә йө­реп бул­мый. Мон­да кай­тып, ки­нәт ке­нә ман­тыр­га итә­ләр. Әм­ма итәк­лә­ре тар, кы­са. Ме­нә шул ирек бир­ми. Мәс­гуть бо­лар­га күз са­ла да, үзе­нең дөнья кен­де­ге икән­ле­ген эч­ке бер рә­хәт­лек бе­лән тоя. Ә югый­сә те­ге Чөш­ти Әх­мәт­са­фа ди­гән­нә­ре бе­лән бер­гә мәк­тәп­тә укы­ды­лар. Фи­зи­ка-ма­те­ма­ти­ка­ны ул чик­лә­век уры­ны­на гы­на ва­та иде, ә Мәс­гуть­нең тәр­тә­се ул як­тан кыс­ка бул­ды. Ни ты­рыш­са да, ми­сал­лар­ны ха­та­лы чи­шә иде. Чөш­ти Әх­мәт­са­фа, ка­ла­да ин­же­нер бу­лып эш­ләп йө­реп, ку­лы­на ба­кыр ак­ча уч­лап кал­ган. Ин­де ме­нә авыл­га кай­тып, ата­сы ни­ге­зен сип­ләп ма­та­ша. Улы-кы­зы үс­кән. Фа­ти­рын алар­га кал­дыр­ган. Мәс­гуть­нең кем бу­лу­ын бе­лә, ә ки­леп чык­мый, яр­дәм үтен­ми. Мыс­кыл­ла­на, ме­нә шун­да ул егет­нең хик­мә­те! Мар­җа ко­чар­га, кал­җа ашар­га дип чы­гып­лар ки­тә­ләр дә, сө­як ки­ме­рер­гә дә тан­сык­ла­нып кай­тып ке­рә­ләр. Яз­мыш, ди­ләр­ме? Ярый әле Чөш­ти Әх­мәт­са­фа ка­ла­да кал­ган, әгәр дә яшь­ли авыл­га уку­ын бе­те­реп кайт­кан бул­са, мон­да ин­же­нер да ит­сә­ләр, Мәс­гуть­нең го­ме­ре аның куш­ка­нын үтәп, шө­реп бо­рып йө­рү­че хә­лен­дә узар иде. Әйт­мәс­лек тә тү­гел: Хо­дай­га рәх­мәт!..

Ир­кә ди­мәк­тән, аны хәй­ран итәр­гә, ха­ным­ны ба­шын әй­лә­нер­лек хәл­гә са­лыр­га ки­рәк иде. Шун­лык­тан Мәс­гуть Ка­зан­да “Пи­ра­ми­да” янын­да­гы иң шәп ку­нак­ха­нә­дән бай но­мер­лар­ның бер­сен ал­ды. Ан­на­ры уни­вер­си­тет­ка юнәл­де. Та­ныш­ла­ры күп, тик аңа Ир­кә­нең ире ки­рәк. Аңар­дан те­ле­фон но­ме­рын алыр­га бу­ла, өй­лә­ре­не­кен, әл­бәт­тә!

Ирен­нән ха­ты­ны­ны­кын? Юк, аны­сы ук зур ах­мак­лык иде. Мәс­гуть шун­да ук бу фи­ке­рен ба­шын­нан чы­га­рып таш­ла­ды. Ип­тәш­лә­ре, про­фес­сор­лар, аңа хә­зер ул те­ле­фон но­ме­рын та­бып би­рә­чәк­ләр бит, юк­ка ба­шың­ны ка­ты­ра­сы да тү­гел. Мәс­гуть­нең бер те­лә­ген мең ке­ше җи­ре­нә җит­ке­рер­гә әзер!

Һәм шу­лай бу­лып та чык­ты. Эко­ном­фак­тан Ид­ри­сов­ның ка­фед­ра­сы­на ке­рү­е­нә, дус­ты кө­теп тор­га­ны­дай, аны кү­тә­реп ал­ды һәм тук­сан ту­гыз төр­ле сүз­ләр бе­лән мак­тап та куй­ды. Конь­як ач­ты. Мәс­гуть аңа си­рәк ке­рә һәм һәр­ва­кыт буш кул бе­лән. Ке­ше­нең эш уры­ны­на сум­ка кү­тә­реп йө­реп бул­мый, әл­лә нәр­сә уй­лау­ла­ры бар. Әм­ма Ид­ри­сов­ны элек­тән үк ул аз сый­ла­ма­ды, рес­то­ран­нар­га да еш алып кер­де. Ни­чә ке­ше­нең ба­ла­сын укыр­га ур­наш­ты­ру­дан яр­дә­мен та­бып, ке­сә­лә­ре ту­лы ак­ча­лы ит­те. “Кул — кул­ны, ике кул — бит­не юа!” Һе, юа гы­на­мы соң, сөр­тә дә, пыч­ра­та да ала!

Ид­ри­сов­ның йө­зен­дә бор­чы­лу га­лә­мә­те көч­ле иде. Бы­ел­гы аби­ту­ри­ент­лар­дан сай­лап алын­ган сту­дент­лар­дан, ан­на­ры Бер­дәм дәү­ләт им­ти­хан­на­ры сис­те­ма­сын­нан зар­лан­ды. Кем­нәр­не­дер укыр­га кер­тү эш­лә­ре­нең дә авыр­дан гы­на ки­леп чы­гу­ын озак­лап сөй­ләп ма­таш­ты. Әгәр дә бе­рәр­се өчен­дер со­рап кил­гән­сез икән, ин­де соң­га кал­ды­гыз, ан­на­ры, хә­зер дөнья үз­гәр­де, бик тә кы­ен­га ки­лә­чәк дип әйт­мә­де ге­нә. Шу­лай да тел те­гер­мә­не һа­ман да су­ны шул як­ка та­ба кой­ды. Мәс­гуть те­ле­фон но­ме­ры бе­лән бәй­ле со­ра­вын әйт­кәч, Ид­ри­сов тә­мам ко­яш­тай бал­кып кит­те. Шак­тый мул­дан сөй­ләү­гә кү­чеп, сө­е­неч һәм ку­а­ныч хөр­мә­тен­дә та­гын да конь­як эчерт­те. Ә те­ле­фон но­ме­ры үзен­дә үк бар икән, хәт­та йорт­ла­ры­ның но­ме­рын, тө­гәл ад­ре­сын да бир­де, ни­гә ки­рәк­ле­ген дә бе­ле­шеп тор­ма­ды.

Ид­ри­сов­ны ул ара­да де­ка­нат­ка ча­кыр­тып ал­ды­лар.

— Зин­һар­лап со­рыйм: кө­теп то­ры­гыз, кө­теп то­ры­гыз!.. Ру­бин әфән­де­нең үзен мон­да дәш­те­рер­без! Шәп ке­ше ул. Йо­мы­шы­гыз­ны үтәр!..— дип күп сөй­лә­неп һәм олы вәгъ­дә­ләр бе­лән эре ат­лап чы­гып кит­кән ке­ше­нең ка­де­ре бет­те. Мәс­гуть шун­да ук ке­сә те­ле­фо­нын­нан Ир­кә­нең фа­тир те­ле­фо­ны но­ме­рын җый­ды. Алар бер-бер­сен шун­да ук ди­яр­лек та­ны­ды­лар.

— Соң­гы көн­нәр­дә сез­нең хак­та еш исе­мә ала идем,— ди­де ха­ным, су­лы­шын ти­гез то­тар­га ты­ры­шып. Ә Мәс­гуть оч­ра­шып сөй­лә­шеп уты­ру мөм­кин­ле­ге бар­лы­гын әйт­кәч, ике сә­гать­тән соң көт­те­реп бул­са да ки­лер­гә ри­за икән­ле­ген ишет­те. Бу ин­де Хо­дай­ның рәх­мәт­ле миз­ге­ле­дер сы­ман иде. Ка­бат шал­ты­ра­тыр­га сүз би­реп ма­таш­ка­нын­да Ир­кә аңар­га үзе­нең ке­сә те­ле­фо­ны­ның но­ме­рын әйт­те. Элем­тә­гә шу­ның аша чы­гар­га үтен­де. Бо­лар ба­ры­сы да Мәс­гуть­нең план­на­ры тор­мыш­ка аша­ча­гын бел­де­рү­че фал­лар­дан иде­ләр.

VIII

Өч ке­нә ми­нут­ка дип чы­гып тор­ган Ид­ри­сов­ның яр­ты сә­гать­сез дә әй­лә­неп кер­мә­сен Мәс­гуть бе­лә иде. Про­фес­сор го­мер­гә шун­дый бул­ды. Әгәр дә аның бе­лән сә­гать ун­нар­га оч­ра­шыр­га сүз ку­еш­саң, һич­шик­сез ун­бер­гә ка­дәр кө­тәр­гә ту­ры кил­гә­лә­де. Ва­кы­тын­да аның хәт­та те­атр­га да бар­га­ны юк­тыр? Һәр­хәл­дә по­езд­га яки са­мо­лет­ка соң­га ка­лу­ла­ры ха­кын­да көл­ке­ле сүз­ләр шак­тый та­ра­лыр­га өл­гер­гән­нәр, Мәс­гуть­нең дә ко­ла­гын­нан кит­кән­нә­ре юк. Шу­лар­ны исе­нә алып, ка­фед­ра мө­ди­ре­нең өс­тә­лен­дә ачыл­ган һәм бү­лен­гән конь­як­ны моң­су хә­лен­дә кал­ды­рып, чы­гып ки­тү ягы­на кү­тә­рел­гән ке­ше­не тук­та­ту­чы та­был­ма­ды. Ул шу­лай ко­ри­дор­дан уз­ды. Аның нык­лы озын­ча гәү­дә­се, кыйм­мәт­ле кос­тю­мы, иң ки­рә­ге — кул­ла­ры­ның буш­лы­гы һәр­кем­дә ыша­ныч ту­дыр­ды бул­са ки­рәк.

Юлын­да оч­раш­тыр­га­ла­ган яше-кар­ты про­фе­сор­лар бе­лән Мәс­гуть исән­лә­шә бар­ды. Аңа җа­вап би­рә, хәт­та юл са­ба ка­ла тор­ды­лар. Кай­бер сту­дент­лар төр­ке­ме, аны чол­гап алып, үзе бе­лән ко­ри­дор буй­лап йө­рет­те. Ял­ты­ра­вык яшел са­лат тө­сен­дә­ге ди­вар­лар, ак тү­шәм­нәр мон­да бы­ел ре­монт яса­лу­ын бел­де­реп то­ра, элек­ке­чә куп­кан, ва­тыл­ган, ко­ел­ган сы­лау-шту­ка­тур­ка­лар ин­де юк иде. Тор­мыш­ла­ры җай­га са­лы­на ба­ра, ах­ры­сы. “Ка­рак­лык аз җир­дә тәр­тип тә бу­ла!”— бу фи­кер­не Мәс­гуть­нең кү­ңе­ле ни­гә­дер ка­бат­ла­ды да ка­бат­ла­ды. Ул үзе бо­лай итеп уй­лар­га ярат­мый иде. Әм­ма урам­га чык­кач та бу сүз­лә­рен­нән ко­ты­ла ал­мый­ча ап­ты­раб­рак тор­ды. Ал­тын сә­га­те­нә ка­рап ал­ды. Ин­де көн­дез­ге өч ту­лып, биш ми­нут ча­ма­сы уз­ган иде. Сә­гать дүрт­тә бу­лыр — Ир­кә­гә шал­ты­ра­та­чак! Аңын­чы ку­нак­ха­нә­гә кай­тып, бер кат үзен тәр­тип­кә ки­те­реп, рес­то­ран­да өс­тәл алып куй­са — бик ях­шы!

“Ленд Крау­зер­”ы­на якы­на­еп җит­кә­нен­дә, ка­раң­гы­ла­тыл­ган тә­рә­зә­сен­дә ча­гы­лып уз­ган йөз­гә игъ­ти­бар итеп, су­рәт­нең ия­се­нә сак кы­на бо­рыл­ды. Га­зе­та­да­гы фо­то бе­лән ох­шаш­лы­гын шәй­лә­де. Бу ке­ше­нең Ру­бин Зин­ну­ров икән­ле­ген уй­лап өл­гер­де. Ир­кә­нең ире ме­нә шу­шы иде. Зәң­гәр-су плащ ки­гән, ялан баш­лы, са­ры чәч­ле, ак йөз­ле бу адәм­нең нык­лы адым­на­ры хо­лык­лы ке­ше бу­лу­ын, бе­раз ел­май­ган ирен­нә­ре шат кү­ңел­гә ия икән­ле­ген бел­де­реп то­ра­лар. Кал­ку буе да нәкъ Мәс­гуть­не­ке ча­ма­сы икән. Ни­гә­дер тук­та­лып ка­луы гы­на сә­ер. Кем­не­дер кө­тә­ме?

Чә­че­не кү­пер­теп яса­ган бер ха­ным аңа та­ба кил­де. Исән­лә­шеп, ни­дер ха­кын­да сөй­лә­шеп ал­ды­лар. Ан­на­ры, уни­вер­си­тет­ка кер­ми­чә, зат­лы ки­тап­ха­нә би­на­сы ягы­на та­ба ат­ла­ды­лар. Мәс­гуть­кә бу күр­гән­нә­ре ни өчен­дер кы­зык­лы бу­лып то­ел­ды. Ул хәт­та мон­да бер-бер сер бу­лыр­га ти­еш, юк­тан гы­на оч­раш­ма­ган­нар дип уй­лар­га өл­гер­де. Тик бе­раз­дан соң гы­на аның бу уен­нан акы­лы кө­леп куй­ды. Ке­ше­ләр­нең баш­ка­лар ха­кын­да үз­лә­ре­нең эч­ке дөнь­я­ла­рын­нан чы­гып, үз га­мәл һәм те­ләк­лә­ре­нә үл­чәп уй­лау-бә­я­ләү га­дәт­лә­ре бар­лы­гы аңа та­ныш һәм ул мо­ны кем­ле­ген­дә ни­чә­мә сы­нап ка­ра­ган иде ин­де. Шул исе­нә төш­те. Юләр уй­ла­рын­нан та­гын кө­леп ал­ды. Ир­кә­нең ире кем­не­дер сө­яр­кә итеп то­тар­га мөм­кин дип фи­кер йөр­тү­нең сә­ер­ле­ге кү­ңел йом­шак­лы­гы­на ти­еп уз­ды. Бу ха­лә­тен­нән ко­ты­лыр­га те­лә­гән­дәй ашы­гып, Мәс­гуть мон­нан тиз­рәк ки­тү ягын ка­ра­ды. Узып ба­рыш­лый “Ленд Крау­зер­”ы көз­ге­сен­нән та­гын бер кат Ру­бин Зин­ну­ров ди­гән­нә­ре­нә һәм янын­да­гы сөй­ли-сөй­ли кил­гән сөй­кем­ле ха­ным­га күз са­лып ал­ды. Бо­лар­ның җит­ди бу­лу­ла­ры­на, гый­шык-мый­шык уй­ный тор­ган ке­ше­ләр­дән тү­гел­ле­ге­нә бу юлы та­гын бер кат инан­ды. Әм­ма баш­ка­ча­рак ва­кый­га­га та­ры­са, үзе өчен әһә­ми­ят­ле­рәк то­е­ла­сын исе­нә керт­мә­де...

Сә­гать дүрт­тә Ир­кә­нең кө­теп ал­ган­лы­гын си­зем­ләү хи­се­нә кү­мел­де. Алар бу юлы да, нәкъ элек­ке­чә, гү­я­ки әле ки­чә ге­нә соң­гы тап­кыр оч­раш­кан­нар сы­ман рә­хәт һәм үз ите­шеп сөй­ләш­те­ләр. Мәс­гуть шун­да ха­ным­ны “Пи­ра­ми­да” рес­то­ра­ны­на ча­кы­ру те­лә­ген­дә бу­лу­ын әйт­те. Өс­тәл­нең дә кө­тү­ен ис­кәрт­те. Ни хик­мәт, Ир­кә аның ча­кы­ру­ын ка­бул ит­те. Бе­раз кө­тәр­гә мөм­кин исә, яр­ты сә­гать эчен­дә ки­леп җи­тә­сен әйт­те. Ба­рып алу те­лә­ген Мәс­гуть бел­де­реп ка­ра­са да, Ир­кә ка­бул ит­мә­де. Эз­ләп ки­леп, та­ба ал­мый­ча ада­шып йө­рү мөм­кин икән­ле­ген уй­лар­га куш­ты. Ан­на­ры “Так­си”­да ки­лү­нең бер­нин­ди кы­ен­лык ту­дыр­ма­я­ча­гы ха­кын­да да бел­де­реп ал­ды. Җит­мә­сә:

— Без укы­ту­чы­лар­га хез­мәт ха­кын җи­тәр­лек тү­ли­ләр. Яр­лы­лар ди­гәч тә!.. Кай­гыр­ту­чан иле­без­гә рәх­мәт­ле­без. Бер дә ха­фа­га тө­шә күр­мә­гез!— дип шак­тый ша­яр­тып, туй­ган­чы көл­гән­дәй ит­те. Ка­зан­да ту­таш һәм ха­ным­нар­ның те­ле­фон­нан оны­ты­лып сөй­лә­шү га­дәт­лә­ре бар­лы­гы Мәс­гуть өчен бер дә сер тү­гел. Рә­хәт­лә­неп тың­ла­ды Ир­кә­нең сүз­лә­рен.

Алар шу­ның бе­лән сүз­лә­рен бе­те­реп, оч­ра­шыр­га ки­ле­шеп, яр­ты сә­гать­кә хуш­ла­шып тор­ды­лар. Ир­кә­не ки­те­рә кил­гән “Так­си” ма­ши­на­сын Мәс­гуть урам­да кө­теп ал­ды. Кы­рык­ны уз­ган ир­нең йө­рә­ге дә, уй­ла­ры да бу ва­кыт­та урын­на­рын­да тү­гел­ле­ген кы­я­фә­те­нә ка­рап әй­тер­лек тү­гел иде. Әгәр дә ку­лын­да шау чә­чәк­ләр дә бул­са, ни­чек үзе­нең көл­ке­ле хәл­гә ке­рә­чә­ген ир аң­лап эш ит­те. Шу­лай да бүл­мә­се­нә бер бу­кет чә­чәк бәй­лә­ме кай­та­рып куй­ган иде. Элек­ләр­не ку­лы­на тө­шә яз­ган ту­таш­ны ин­де хә­зер, ха­ным­га әй­лән­гәч, яңа­дан бер ге­нә кич­кә бул­са да эләк­те­реп ка­лу өчен хәй­лә сый­фа­тын­да бү­ләк­кә алын­ган ал­ка да аңа яр­дәм итә­чәк. Ма­тур һәм ышан­ды­рыр­лык сүз­ләр­не Мәс­гуть ят ке­ше ко­ла­гы­на күп­тән сөй­ләп кү­нек­кән. Ул як­тан бү­ген дә ал­дат­ма­я­чак!

Кы­зыл төс­кә буя­у­лы чит ил мар­ка­лы “Так­си”­дан төш­кән ха­ным­ны Мәс­гуть шун­да бү­ре авы­зы­на үз ир­ке бе­лән ке­реп ки­лү­че са­рык­ка нис­бәт итеп кө­лем­се­рә­де. Аның уен­да Ру­бин Зин­ну­ров һәм те­ге чи­бәр ха­ным әле һа­ман ки­тап­ха­нә туп­са­сы­на җи­теп ки­леп ма­та­ша­лар иде. Ир­кә бе­лән күз­лә­ре оч­раш­кач, бар­лы­гын һәм уй­ла­рын бер миз­гел­гә оны­тып, бә­хет диң­ге­зе­нә чум­ган­дай той­ды үзен. Җа­ны­на һәм тә­не­нә нин­ди­дер мог­җи­за­лы рә­хәт­лек иң­де, гү­я­ки җән­нәт шу­шын­да алар­ның аяк ас­ла­ры­на төш­те.

— Бар икән бу дөнь­я­да да бә­хет ди­гән­нә­ре! Бар икән! Ир­кә, җа­ным! Исән­ме!

Мәс­гуть әл­лә чын­лап, әл­лә юри сөй­лә­гә­нен үзе дә аң­ла­ма­ды. Ир­кә­гә аның шу­шы сүз­лә­ре җи­тә кал­ды­лар:

— Исән­ме, ка­дер­лем ми­нем!— дип, шун­да бер тал­пы­ну­лы адым ясап, ул аның ко­ча­гы­на сы­ен­ды. Җит­мә­сә күк­рә­ге­нә кап­лан­ды да: — Ни­чек бо­лай ми­не та­бар­га бул­дың?— ди­де.

Бу сүз­лә­ре кыз ча­гын­да­гы тат­лы, баш­лар­ны әй­лән­дер­геч ты­ны бе­лән бер­гә ише­тел­де­ләр. Хәт­та хуш­буй исен дә оныт­ма­ган икән бит Мәс­гуть. Исе­нә төш­те. Һа­ман да шун­дый­ны сөр­те­нә ми­кән­ни? Әл­лә ха­ным­ның үз исе­ме?

Мәс­гуть­нең уй­ла­ры әй­ле-шәй­ле, төр­ле-төр­ле дул­кын­да иде­ләр. Аның Ир­кә­не ча­кы­руы да, бү­ген кич үзе­нең ко­ча­гы­на са­ла­ча­гы да, сый­лы өс­тәл кө­теп то­руы да, кай­нар урын-җир дә — ба­ры­сы-ба­ры­сы бер­гә са­таш­ты­рыр­га җа­ен­ган иде­ләр. Ул бо­лар­ны мах­сус эш­ләт­те, Ир­кә өчен әзер­ләт­те. Ә ме­нә үзе шу­шы рә­хәт­лек­ләр эче­нә ке­реп чу­ма­чак, ерак­та кал­ган яшь­ле­ген­нән, дөнья ку­ып уз­дыр­ган го­ме­рен­нән, из­ге той­гы­ла­рын­нан бү­ген ят­сы­нып кө­лә­чәк, үзен та­гын да бул­дык­лы­рак, афә­рин­рәк ир итеп тоя баш­ла­я­чак. Бер ки­чә, бер мә­хәб­бәт уе­ны бар­ча яшә­е­шең­не үз­гәр­теп кую кө­че­нә ия тү­гел­ме? Һәм бу уен­ның ба­шы-ахы­ры, ав­то­ры, уен­чы­сы, ре­жис­се­ры — бө­те­не­се бер­гә Мәс­гуть үзе. Ул шу­шы те­ат­рын ашык­мый­ча, тә­мен бе­леп һәм та­тып, гау­га­лан­мый гы­на уй­нар, уй­на­тыр, ро­лен дә зат­лы итеп баш­ка­рыр.

— Рес­то­ран­да өс­тәл әзер ди­гән идең, җа­ным! Кай­да ул? Шун­да һәм­мә­сен баш­та­на­як сөй­лә­шер­без, әйе­ме?

Мең ел кү­реш­мә­гән ке­ше­ләр­нең бо­лай сөй­лә­шүе мөм­кин тү­гел. Мәс­гуть баш­ка­ча­рак бу­лыр­га ти­еш дип уй­лап куй­ган иде. Ир­кә­нең һәр сүз­не җи­ңел әй­түе ва­кый­га­лар тез­мә­сен үз ку­лы­на алыр­га, кем­ле­ген сиз­де­реп то­ру­га җай­ла­ну өчен икән­ле­ген Мәс­гуть си­зе­неп өл­гер­де. “Бо­лай­га ки­түе ях­шы­рак та әле. Тат­лы ри­зык бү­ре авы­зы­на үз ая­гы бе­лән ба­рып ке­рә!”— дип уй­лап, фи­кер­лә­рен һәм акы­лын ул ин­де баш­ка­ча­рак тәр­тип­кә ки­те­рер­гә өл­гер­де, рес­то­ран ише­ге ягы­на дәш­те:

— Мон­нан ке­рик! Без­не өс­тә­ле­без ин­де кө­тәр­гә ти­еш!

Ха­ным­ның өс­тен­дә ак шар­фы яка­дан урал­ган ка­ра, киң итәк­ле плащ иде. Аны сал­са, нәкъ укы­ту­чы апа­лар ки­еп йө­ри тор­ган зәң­гәр-су кос­тюм­нан бу­лып чык­ты.

— Мин сез­нең уку­чы­гыз бу­лыр идем дә, иң ал­гы рәт­тә, бө­тен дөнь­я­ла­рым­ны оны­тып, күз­лә­рем­не дә ал­мый­ча сез­гә ка­рап кы­на уты­рыр идем!— ди­де шун­да Мәс­гуть.

— Нәр­сә, бу ки­ем­нә­рем укы­ту­чы бу­лу­ым­ны бел­де­реп то­ра­лар­мы?— ди­де Ир­кә, ир­нең нәр­сә ха­кын­да әйт­кә­нен ях­шы аң­лап, әм­ма сүз­лә­рен уен­га бо­рып.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: