Яки Хикмђт­нећ дљнь­я­да бетђ­се юк 22 страница

— Син дә уни­вер­си­тет­ка укыр­га ке­рә­сең­ме?— дип со­ра­ды Кә­ри­мә, кыз бүл­мә­гә аяк ба­сып өл­ге­рү­гә үк.

Яшь кыз­ның өс­тен­дә шә­һәр­чә юка, киң итеп тек­те­рел­гән кыс­ка җиң­ле, яшел-яшел, вак-вак, төрт­мә-төрт­мә чә­чәк­ле, ак җир­лек­ле күл­мәк иде. Ба­шын­да­гы кы­ек­ча-ко­сын­ка, оч­ла­ры бе­лән му­е­ны­на та­ба тө­ше­реп, җи­ңел­чә ге­нә бәй­лән­гән, ка­лын кө­рән чәч­лә­ре җил­кә­лә­ре­нә ка­дәр ише­леп то­ра­лар. Бар­мак­ла­ры — йом­шак­лар, ап-ак, гү­я­ки би­шек ба­ла­сы­ны­кы, ди­яр­сең. Бо­лар­ның ба­ры­сы яны­на, йө­зе­нең сип­кел­ле бу­луы, күз­лә­ре­нең зәң­гәр­ле­ге дә ки­леп ку­шыл­гач, нин­ди­дер ят­сы­ну хи­сен дә ту­ды­ра­лар. Әм­ма кыз­ның кө­ләч­ле­ге, шу­шы сый­фат­ла­рын кү­меп ки­теп, аның сый­фат­ла­рын кү­рер күз­гә бә­хет­ле итә. Мон­дый ке­ше­гә са­гыш­лы йөз ки­ле­шә ал­мый икән бит.

— Сез Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ның кем­нә­ре бу­ла­сыз?— ди­де кыз, өс­тәл янын­да­гы урын­дык­ка ки­леп уты­рып, ку­лын­да­гы сум­ка­сын­нан ки­тап-дәф­тәр­лә­рен чы­га­ра би­реп.

Аның ар­тын­нан бе­раз со­ңа­рып кер­гән һәм кая уты­рыр­га да урын та­бал­мый бүл­мә ур­та­сын­да кал­ган Са­би­ра нәр­сә әй­тер­гә бел­ми­чә тор­ган ке­бек иде.

— Кыз­ла­ры­мы?— ди­де сип­кел­ле гү­зәл­кәй, ел­маю ка­тыш ап­ты­раш­лы йөз бе­лән алар­га та­ба то­ры­лып.— Ми­нем исе­мем Ро­за бу­ла! Сез­не­ке­ләр ни­чек? Та­ны­шыйк!

Ул әү­вә­ле Кә­ри­мә­нең кар­шы­сы­на ку­лын су­зып кил­де:

— Ро­за бу­лам!

— Әйе... Аң­ла­шыл­ды! Кә­ри­мә исем­ле мин!

Бе­раз дор­фа­рак ки­леп чык­ты, бил­ге­ле. Та­ныш­кан­да исән­лә­шә­ләр икән­ле­ген бел­мәү­дән иде бу. Әм­ма Ро­за со­ңа­рып кул кы­сы­шу­га игъ­ти­бар ит­мә­де, шун­да ук Са­би­ра­га та­ба бо­рыл­ды да:

— Ро­за бу­лам!— дип, аңа ку­лын суз­ды.

— Са­би­ра!— ди­де, аның ку­лын шун­да ук кы­сар­га ба­тыр­чы­лык ит­кән Ар­ча “сар­ба­е”.— Та­ныш­лык бул­сын!

Икен­че бү­лек

I

Уни­вер­си­тет­ка укыр­га ба­ру­ның бе­рен­че кө­не Кә­ри­мә­не шун­дый бә­хет­ле ит­те, ул үзен хәт­та ак ка­нат­лы кош итеп сиз­де. Йө­ге­рә-йө­ге­рә ди­яр­лек кил­де. Ая­гын­да ка­ра та­поч­ка-баш­мак­лар иде. Өс­тен­дә йон кө­рән күл­мәк. Аңа ак яка һәм ак җиң оч­ла­ры те­гел­гән.

Ка­лын бөд­рә ка­ра чәч­лә­рен ул та­гын ма­тур итеп, олы ясап үр­де. Аңа бү­ген ак бан­тик ки­леш­ле иде. Шу­шы Бе­рен­че сен­тябрь­нең ир­тән­ге күр­кәм ал­тын ко­яш­лы Ка­зан шә­һә­ре урам­на­рын­да бу чи­бәр һәм бә­хет­ле ба­ла­ны күр­гән ке­ше­ләр­нең үз­лә­ре­нә дә сә­га­дәт ка­на­ты­ның очы ка­гы­лып кит­ми кал­ма­ган­дыр — без­нең шат­лык үзе­без­дән ге­нә тү­гел, хәт­та юл­да ял­ты­рап ал­ган ки­тель төй­мә­сен­нән дә тү­гел­ме­ни?

Кә­ри­мә­не уни­вер­си­тет­ның ак мәгъ­рур ко­лон­на­ла­ры кар­шы ал­ды­лар. Һа­ман да фән­нең бө­ек­ле­ген сак­лап ба­сып то­ру­чы ти­тан­нар ке­бек иде алар. Ко­лач­лап ка­ра­саң — ко­ча­гы­ңа сый­мый­лар, кү­тә­ре­леп ка­ра­саң — ба­шың арт­ка чай­ка­лып ки­тә. Мон­да ба­ры тик зур гый­лем ия­лә­ре ге­нә укы­ту, фән өчен, аны ха­лык­ка та­ра­ту те­лә­ге бе­лән тул­ган сту­дент­лар гы­на укый. Баш­ка төр­ле ке­ше­ләр­не ме­нә шу­шы мәгъ­рур, би­ек ко­лон­на­лар уз­ды­рып җи­бәр­ми­ләр, үт­кә­рә дә ал­мый­лар.

— Исән­ме, Кә­ри­мә!

— Әйе, исән­ме, Са­би­ра! Син­ме дип әнә ан­нан ук ка­рап ки­ләм. Күл­мә­гең ни­чек ки­ле­шә! Яңа­сын тек­те­рер­гә кай­чан җи­теш­тең?

Ике кыз ко­чак­ла­шып ал­ды­лар. Шун­да Са­би­ра:

— Хә­ни­фә Га­ли­ев­на ни­чек­ләр яшәп ята?— дип со­ра­ды.— Син алар­га ур­наш­кан­сың­дыр бит?

— Ро­за да ан­да. Ул ин­де бе­рәр ат­на­мы яшәр­мен дә ту­лай то­рак­ка кү­чә­се бу­лыр ди­гән иде. Бел­мим ин­де. Син ни­гә кил­мә­дең соң? Тә­мам ап­ты­рап бет­тек.

— Ки­чә кич ке­нә әти­ем апа­лар­га ки­тер­де дә ашы­гып кай­тып кит­те. Бү­ген Бе­рен­че сен­тябрь бул­гач, мәк­тәп ди­рек­то­ры шул бәй­рәм­дә бу­лыр­га ти­еш! Бе­лә­сең бит ин­де...

— Эһ, ме­нә хә­зер мәк­тә­бе­мә кай­тыр идем дә, мин дә бәй­рәм­дә кат­на­шыр идем. Бе­лә­сең­ме, Са­би­ра, мәк­тәп­не, Бе­рен­че сен­тябрь­не ни­чек са­гын­дым! Ме­нә хә­зер, кул­ла­ры­ма шау чә­чәк­ләр то­тып, порт­фе­лем­не алып, бе­рен­че класс­ка дип укыр­га йө­ге­рер идем!— Кә­ри­мә шун­да ут итеп Са­би­ра­ны та­гын да ни­чә кат ко­чак­лап-ко­чак­лап ал­ды. Алар­ның шун­да, ике­се­нең дә, күз­лә­ре­нә кай­нар күз яшь­лә­ре кил­де­ләр. Әм­ма ела­ма­ды­лар. Уни­вер­си­тет­ка эш­кә ашы­гу­чы олы-олы га­лим апа-абый­лар­дан да, “У­кыр­га, укыр­га һәм укыр­га!” дип дәрт­лә­неп ат­лау­чы яшь, ша­ян-шук сту­дент­лар­дан да оят иде.

— И юләр сүз сөй­ли­сең, Кә­ри­мә, әйе­ме?— ди­де Са­би­ра.— Без мон­да, үзең дә бе­леп то­ра­сың, биш ел укып бе­лем ала­быз да, шул ук мәк­тәп­лә­ре­без­гә кай­та­быз! Ел да Бе­рен­че сен­тябрь, Яңа ел, баш­ка төр­ле бәй­рәм­нәр­не уку­чы­ла­ры­быз бе­лән бер­гә бәй­рәм итә­без! Әйе­ме!.. Аһ, без нин­ди бә­хет­ле! Аң­лый­сың­мы? Бе­лә­сең­ме, Кә­ри­мә? Ә син ми­не елат­мак­чы­сың!

Алар ин­де ишек­кә та­ба кит­кән иде­ләр. Бу юлы та­гын да сүз бе­лән Кә­ри­мә тук­тат­ты:

— Ә бе­лә­сең­ме, Са­би­ра, без уң ая­гы­быз бе­лән ат­лап ке­рер­гә ти­еш­без, ба­ры­сы да уң бул­сын өчен, “биш­ле”­гә ге­нә уку өчен!

Шу­шы­лар­ны сөй­ләп бе­тер­гәч, алар­ны до­га итеп, Кә­ри­мә уң аяк­тан ат­лап, уни­вер­си­тет ише­ген­нән эч­кә та­ба уз­ды. Ә Са­би­ра, го­мер­гә бул­ма­ган­ны, аңар­дан кө­лә-кө­лә әйт­те:

— Юк­ны сөй­лә­мә, Кә­ри­мә! Әби­ең әки­ят­лә­рен авы­лың­да кал­ды­рыр­га иде! Ышан­мыйм мин ан­дый ырым-шы­рым­нар­га! Чын ком­со­мол­ка мин! Ме­нә, юри сул аяк­тан ат­лап кер­дем әле!

Кә­ри­мә­нең аңа исе кит­те. Уни­вер­си­тет фо­йе­сын­да тук­та­лып ка­лып, ип­тәш кы­зы­на усал йөз чы­га­рып ка­рап тор­ды да:

— Син нәр­сә? — ди­де.— Алай яра­мый бит! Бар! Йө­гер! Яңа­дан кер!

Са­би­ра ише­тер­гә дә те­лә­мә­де:

— Син нәр­сә, Кә­ри­мә?— ди­де, аңа кар­шы үзе­нең сүз­лә­ре бе­лән ук ке­бек ка­да­лып.— Алай ярый­мы ин­де? Кур­кыт­ма ми­не! Бо­лай да җа­ным кал­ты­рап, кур­кып то­ра!

— Шул ки­рәк си­ңа!

“Рас­пи­са­ни­е” язу­лы так­та янын­да сту­дент­лар бо­лыт бу­лып җы­ел­ган че­бен кү­че сы­ман иде­ләр. Кыз­лар шун­да та­ба якын­лаш­ты­лар. Са­би­ра ике кул­лап ди­яр­лек Кә­ри­мә­гә чы­тыр­да­тып ябыш­кан, сул ягын­нан аны кул­тык­лап ал­ган иде. Бер­се­нең мәк­тәп уку­чы­ла­ры күл­мә­ген­нән, икен­че­се­нең, Са­би­ра­ның, ак­ка зәң­гәр-су сы­зык-сы­зык эре шак­мак­лы ярым-кос­тюм-күл­мәк­тән бу­лу­ла­ры­на ка­ра­мас­тан, алар­ның үз-үз­лә­рен кы­ен­лык­та то­ту­ла­ры ка­ен бе­лән юкә­нең бер­гә, аз гы­на җил­дән дә шә­бер­дәп кал­ты­рап, яр чи­тен­дә ба­сып то­ру­ла­рын хә­тер­лә­тә иде­ләр.

II

Уни­вер­си­тет га­лим­нә­ре ара­сын­да баш­ла­ры­на төс­ле тү­бә­тәй ки­гән яһү­ди­ләр дә, ка­ра бәр­хет кә­лә­пүш­ле бер та­тар да бар иде. Кә­ри­мә­нең кү­ңе­ле­нә биг­рәк тә “Мос­та­фа мө­гал­лим” дип йөр­те­лү­че лек­тор­ның дә­рес­лә­ре хуш кил­де. Бу абый­ның озак ел­лар хәр­би юс­ти­ция өл­кә­сен­дә эш­ләү­лә­ре, Мәс­кәү­дә тө­рек-фар­сы тел­лә­ре бел­геч­ле­ге бу­ен­ча бе­лем ал­ган­лы­гы, ин­де дә, яше­нә ка­ра­мас­тан, ас­пи­ран­ту­ра тә­мам­лап ки­лүе, бо­рын­гы та­тар те­ле өл­кә­сен­дә зур гы­на һәм га­ять әһә­ми­ят­ле са­нал­ган фән­ни хез­мәт язуы ха­кын­да сту­дент­лар ара­сын­да сүз тиз йө­ре­де. Җит­мә­сә мул­ла ма­лае да икән бит! Әле­гә уни­вер­си­тет­ның үз ке­ше­се тү­гел, баш­ка бер фән­ни-тик­ше­ре­нү инс­ти­ту­тын­нан ва­кыт­лы­ча кер­гә­ләп укы­тып йө­ри, ди. Аны өнә­мәү­че­ләр дә, яра­ту­чы­ла­ры ке­бек үк — шак­тый икән. Шу­лай да бу­ла­мы икән? Мос­та­фа мө­гал­лим­нең эру­ди­ци­я­се, фән­нәр­нең төр­ле өл­кә­лә­рен­нән киң мәгъ­лү­мат­лы бу­луы, уен-көл­ке дә сөй­лә­шер­гә яра­туы, биг­рәк тә сту­дент хал­кы­на хә­ер-хак­лы ка­раш күр­сә­түе Кә­ри­мә­нең кү­ңе­ле­нә хуш кил­де. Җит­мә­сә ул абый, та­тар бү­ле­ге­нә укыр­га ки­лү­че һәр­кем ке­бек, хә­зер­гә­чә ши­гырь­ләр яза, җыр­лар чы­га­ра, алар­да үзе­нең бай хы­я­лый кү­ңе­лен су­рәт­ләп би­рү­че­ләр­дән икән. Су­гыш­ның әче­сен-тө­че­сен күр­гән, күк­рәк­лә­рен­дә ва­кыт-ва­кыт бәй­рәм­чә ме­даль һәм ор­ден­на­рын ял­ты­ра­тып йө­рер­гә яра­ту­чы яшь га­лим­нәр сту­дент­лар­га үз­рәк то­ел­ды­лар, ә ас­пи­рант хал­кы­ның исә кү­ңел­ләр­гә бе­раз кур­кы­ту са­лу­чан икән­лек­лә­ре аң­ла­шы­ла бар­ды.

Уку­ла­ры­ның өчен­че ае иде ин­де. Тиз­дән ки­леп җи­тә­чәк им­ти­хан­нар сес­си­я­се, аның нин­ди бу­ла­ча­гы әле­гә то­ман ке­бек төс­мер­лән­гән­гә кү­рә, бе­рен­че курс­лар­ны өр­ке­теп тот­ты. Шу­ны­сы ях­шы бул­ды: Кә­ри­мә­не Хә­ни­фә Га­ли­ев­на фа­тир­да кал­дыр­ды. Ро­за­га, ме­ди­ци­на инс­ти­ту­ты­ның бе­рен­че курс сту­дент­ка­сы­на, ту­лай то­рак­тан бер­нин­ди авыр­лык­сыз, җи­ңел ге­нә хәл итеп, бер кой­ка бир­гән­нәр. Са­би­ра да ту­лай то­рак­ка кү­чәр­гә ты­ры­шып ка­ра­ган иде, әм­ма уни­вер­си­тет проф­ко­мын­да:

— Кыш­кы сес­сия йом­гак­ла­ры бил­ге­ле бул­сын, ка­рар­быз, хәл итәр­без,— ди­гән­нәр.

Әү­вә­ле ул ту­ган­на­рын­да яшәп ка­ра­ды, ан­на­ры, икен­че ай­га кит­кәч, әти­се ки­леп, Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­дан үтен­де. Ки­ре бо­рып чы­га­рыр­лык сә­бәп юк иде. Как­ла­ган каз­ның да күч­тә­нәч­кә ки­те­ре­лүе ях­шы бул­ды, Са­би­ра алар­да шул көн­нән баш­лап ка­бат то­рып кал­ды. Ху­җа­би­кә­нең за­вод­та эш­ли тор­ган зур дә­рә­җә­дә­ге ин­же­нер улы өй­лә­нер­гә ти­еш икән. Шул ва­кыт­ка­ча мон­да яшәп то­ру мөм­кин иде. Хә­ер, бу Кә­ри­мә­гә дә ка­гы­ла. Әм­ма кыз мо­ңа һа­ман да бор­чы­ла бел­мә­де. Үзе­нең фа­тир эз­ләп та­ба­ча­гы­на да ыша­ны­чы бар иде. Шул юл­га кер­ми­чә, аны ир­тә­гә кал­ды­ра би­реп, оны­та ук баш­ла­ды. Ә те­ге ин­же­нер абый­ла­рын ни ба­ры­сы ир­тән кит­кә­нен­дә, кич, кай­тып, бүл­мә­се­нә ке­реп югал­га­нын­да гы­на кү­реп кал­ган­на­ры сә­бәп­ле, аны бе­леп-та­нып та бе­тер­ми­ләр, җит­мә­сә аңар­дан бе­раз шөл­ләб­рәк тә то­ра иде­ләр. Ыс­пай кы­я­фәт­ле, ты­ныч хо­лык­лы, ку­лы­на һа­ман да гә­җит тот­кан, әни­се әйт­меш­ли «Га­зиз­чик», нин­ди дә бул­са кыз бе­лән өй­лә­нәм дип йө­ри­дер сы­ман тү­гел. Соң­га ка­лып кайт­кан­на­рын­да да ул әле парт­ком җы­е­лыш­ла­рын­да, әле мест­ком уты­рыш­ла­рын­да, әле баш­ка­сын­да озак­лап кал­ган бу­лып чы­га, шу­лар ха­кын­да әни­се­нә бәй­нә-бәй­нә сөй­ләп би­рә тор­ган иде. Кә­ри­мә ул «Га­зиз­чик» абый­сы­ның олы­сы­ман бо­ры­нын да, әни­се­не­ке ке­бек үк ка­ра тут йө­зен дә, ка­ра бөд­рә­рәк чә­чен дә, озын­ча­рак ке­бек то­ел­ган бу­ен да, кыз­лар бүл­мә­се­нә та­ба бо­ры­лып та ка­ра­ма­ган күз­лә­рен дә, ты­ныч та­вы­шын да — бер­сен дә сөй­ми­дер сы­ман. Әм­ма алар Са­би­ра­га ошый­лар. Бәл­ки шу­ның өчен ул, кыз ба­ла бу­луы сә­бәп­ле оя­лып, Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­дан фа­тир­га кер­тү­лә­рен со­рап ки­лә ал­ма­ган­дыр? Бу­лыр да! Ә бәл­ки алай да тү­гел­дер әле! Әнә бит соң­гы көн­нәр­дә нин­ди эш­ләр бул­ды әле мон­да!

Ас­пи­ран­ту­ра­ны был­тыр гы­на бе­тер­гән, яшь, өмет­ле га­лим са­на­лу­чы Ну­рул­лов дип йөр­те­лә тор­ган укы­ту­чы­ла­ры әү­вә­ле Кә­ри­мә­нең ар­тын­нан ки­леп тә, ишек ба­шын гы­на то­тып кал­га­нын­нан соң, ме­нә бер ат­на ди­яр­лек Са­би­ра бе­лән Ка­бан кү­ле бу­ен­да, ке­ше кү­зе ал­дын­да гы­на йөр­гә­ли баш­ла­ды­лар. Бик дус­ла­шып кит­те­ләр! Кә­ри­мә алар­ның үза­ра ях­шы мө­нә­сә­бәт­лә­рен хуп­лый, әм­ма:

— Ну­рул­лов һа­ман да си­не ге­нә со­ра­ша, нәр­сә әй­тим?— дип Са­би­ра ап­ты­рат­кач:

— Гел дә укып кы­на уты­ру­ым­ны сөй­лә,— дип, ике дә уй­ла­мый­ча җа­вап бир­гән иде дә, хә­зер та­гын кур­кыб­рак кал­ды: “Ни­гә кы­зык­сы­на әле аның бе­лән? Са­би­ра­ны, ул ва­кыт­та, үчек­ләп, ышан­ды­рыр­га ты­ры­шып, ал­дап йөр­тә бит!”— ди­гән шик­кә төш­те. Әү­вә­ле­дә ошый­дыр сы­ман то­ел­ган ке­ше­се шу­ның бе­лән кү­ңе­ле­нә ямь­сез адәм­дәй хис кал­ды­ра баш­ла­ды. Ә аңа Кә­ри­мә­нең “за­чет” би­рә­се бар. Ал­га та­ба им­ти­ха­ны да ки­леп җи­тәр. Хә­ер, үз кү­ңе­ле­нә хуш кил­гән сту­дент­ка­лар­га бил­ге­не са­ран итеп куй­мый, ди­ләр, аны­сы. Тик ме­нә ни­чә оза­та ки­леп тә кыз­ның ке­реп ка­чу­ын яра­тып бе­те­рер­ме соң ул? Ан­дый гый­лем ия­лә­ре­нә бет­кән­ме юга­ры курс сту­дент­ка­ла­ры? Ба­ры­сы да көя­ү­ле бу­лыр­га өл­гер­мә­гән­нәр­дер әле!

Са­би­ра әй­тә, өй­лән­сәм, фа­тир мәсь­ә­лә­се дә җи­ңел­рәк хәл ите­лә­чәк дип сөй­ли, ди. Ни­гә мо­ңа ка­дәр­ле хәл ител­мә­гән икән ул? Һа­ман укы­дым да укы­дым, без­нең иге-чи­ге бул­ма­ган әдә­би­я­ты­быз һәм та­ри­хы­быз бө­тен­ләй дә өй­рә­нел­мә­гән, бә­я­лән­мә­гә­нен аң­ла­ту­ла­рын Ка­бан кү­ле бу­ен­да да кат-кат бел­де­рә, имеш. Егет ке­ше­нең ба­шын­да ан­дый уй­лар гы­на бу­лыр­га ти­еш ми­кән­ни? Кая ул ро­ман­нар­да языл­ган сер­ле мә­хәб­бәт ва­кый­га­ла­ры? Алар­ны укы­ган­дыр бит! Әл­лә чо­ры, за­ма­на­сы баш­ка­мы? Га­зиз­чик ке­бек ял көн­нә­ре ге­нә бер-ике сә­гать яки ки­но­га, яки ял пар­кы­на ба­рып кай­ту­лар бе­лән тө­кә­нә тор­ган бул­са, егет һәм кыз ара­сын­да­гы мә­хәб­бәт ди­гән­нә­ре нәр­сә бу­ла ин­де ул?

Юк, Кә­ри­мә ан­дый­лар­дан бул­ма­я­чак, ул җа­ны-тә­не бе­лән яра­та­чак, чын мәгъ­нә­сен­дә га­шыйк бу­ла­чак. Баш­ка­ча мөм­кин дә тү­гел. Тор­мыш­мы­ни ул, оша­ган ке­шем бе­лән яшим дип, яра­ту­сыз го­мер сө­рү­ләр? Чын мәгъ­нә­сен­дә га­шыйк бу­лып кы­на га­и­лә­не дә, тор­мыш­ны да дө­рес итеп ко­рыр­га мөм­кин. Баш­ка­ча яра­мый! Бу­ла ал­мый! Аның сай­ла­га­ны да үзе ке­бек яшь, үзе ке­бек акыл­лы, үзе ке­бек тәр­би­я­ле егет бу­лыр, кү­реп то­рыр­сыз әле! Ул, бе­рен­че­дән, яше бе­лән үзен­нән өл­кән­рәк егет­кә ка­ра­ма­я­чак, ә икен­че­дән, са­ры чәч­ле, зәң­гәр күз­ле егет­ләр­гә аның исе дә кит­ми, кү­ңе­ле дә тарт­мый, сөй­гә­не ка­ра чәч­ле, ка­ра күз­ле, ут янып то­ру­чы­лар­дан бу­лыр! Өчен­че­дән, мо­ны­сы та­гын да әһә­ми­ят­ле­рәк, егет ке­ше ши­гырь яз­ма­сын, сө­як кү­ңел­ле ин­же­нер да бул­ма­сын! Сый­фат­ла­ры шу­лар­дан-шу­лар­дан то­рыр, хол­кы да, җа­ны да, хис­лә­ре дә... Йа Хо­дай, шу­шы ка­дәр дә әл­лә кем­не яра­тыр ми­кән­ни? Кә­ри­мә­нең үзе те­лә­гән, җа­ны хуш ки­лер­дәй ке­ше­се кай­лар­да йө­ри икән? Әл­лә соң авы­лын­да кал­ган­мы — кар­га ку­ып, иген кы­ры сө­реп? Их, очар­га итә­сең кү­ңел, әм­ма ка­гы­ну­дан ар­тык­ка кө­чең дә җит­ми, мөм­кин­ле­гең дә юк. Шул са­ры чәч­ле, зәң­гәр күз­ле, озын бо­рын­лы как­ча Ну­рул­лов­ның нәф­се тил­гә­не­нә җим бу­лыр­сың­мы? Ни­чек ко­ты­лыр­сың аңар­дан? Им­ти­хан­нар, за­чет­лар бар бит әле! Юк-юк, алай га­дел тү­гел! Кур­кыт­ма­сын­нар! Кә­ри­мә нык то­рыр, би­реш­мәс. Ты­ры­шып укыр. Бел­гән, һәр со­рау­га җа­вап би­рә ал­ган сту­дент­ка укы­ту­чы­сы на­чар бил­ге куя ал­мас. Юк­са, га­дел­лек бе­тәр, дөнья җи­ме­ре­леп тө­шәр!

III

Кыш­кы им­ти­хан сес­си­я­се үз җае бе­лән ки­леп тә җит­те. Баш­та­рак ял көн­нә­рен­дә, биг­рәк тә Са­би­ра­ның авыл­га кай­тып кит­кән чак­ла­рын­да ял­гыз кал­га­лар­га ту­ры кил­гән Кә­ри­мә­нең үзе­нә ге­нә бик авыр һәм моң­су бу­ла тор­ган иде. Мон­дый хәл­ләр ка­бат­ла­на тор­гач, бе­раз кү­не­ге­леп, кыз шу­ны ачык­ла­ды: кү­ңе­ле ан­дый чак­лар­да тә­мам арып, са­гыш­ла­ну­дан тук­тый да бе­лә икән бит! Мо­ны­сы ин­де яңа­лык иде. Ул хәт­та җыр­лап та ал­га­лый баш­ла­ды. Мо­ңы юк­тыр ин­де аны­сы, әм­ма бер­көн­не шу­лай ма­вы­гы­лып ки­тел­гән, үзе та­бак-са­выт­лар­ны юып, идән­нәр­не ыш­кыр­га ке­реш­кән иде, нин­ди­дер шәү­лә бар­лы­гын то­ем­лап, ки­нәт бо­ры­лып ка­ра­са — Га­зиз­чик абый­сы ба­сып то­ра. Шун­да ук, кыз ба­ла­ны өр­ке­тү­ен си­зеп­ме, әл­лә яше­рен тың­ла­га­ны­дай үзен то­еп, га­еп­ле­гә са­нап­мы:

— Мин әле ра­ди­о­дан ях­шы кон­церт би­рү­лә­ре­нә ыша­нып кай­тып ки­ләм! Га­фу ите­гез?.. Кың­гы­рау төй­мә­се­нә ба­сар­га ки­рәк бул­ган!— ди­де дә, ба­шын тү­бән са­лын­ды­рып, үз бүл­мә­се­нә ке­реп кит­те.

Кә­ри­мә­гә ге­нә бу ва­кый­га авыр­лык ки­тер­де: ыш­кып юган идән­нән кү­ңе­ле кайт­ты. Ша­быр-шо­быр гы­на чы­лат­ка­лап чык­ты да бүл­мә­се­нә бик­лән­де. Эш дәр­те бе­тү ке­бек авыр­лык адәм ба­ла­сын бө­тен­ләй хәл­сез кал­ды­ра шул ул. Кыз да, ки­та­бын то­тып утыр­ган җи­рен­нән оны­ты­лып, тә­мам ары­ган кы­я­фәт­тә йо­кы­га кит­кән. Шун­да, ху­җа­би­кә кай­тып:

— Кы­зым, чәй куй әле!— дип та­выш сал­ма­ган бул­са, кич­кә ка­дәр мәл­җе­рәп оны­ты­ла­сы бул­ган. Ә аның укый­сы-укый­сы-укый­сы бар!

Ял­гы­зы кал­ган ва­кыт­лар­да ул шу­шы көн­нән баш­лап әле көн­дез­ге як­та ки­но­га ба­рып кай­ту­ны, дә­рес­лә­рен ир­тән­нән үк ка­рап ку­ю­ны үзе­нә га­дәт итеп ал­ды. Әгәр дә тыш­тан җый­нак, эч­тән оеш­кан бул­саң, бик күп эш­лә­рең­не җи­ңел кул­дан баш­ка­рып ку­я­сың икән аны! Кө­не дә си­зел­ми үтеп ки­тә, әле җит­ми­чә дә ка­ла. Мо­ны­сы ин­де са­гыш­та оны­ты­лу­га бер дә юл куй­мый!

Са­би­ра элек­ләр­не һәр ат­на­да да, ял кө­не җи­тә ге­нә баш­ла­сын, ал­дан ук ат­лы­гып, шим­бә­дә, лек­ци­я­лә­ре бе­тү­гә, дә­рес­лә­рен­нән вок­зал­га йө­ге­реп ке­нә тө­шеп, по­езд­да Ар­ча як­ла­ры­на ки­теп ба­ра тор­ган иде. Ул ва­кыт­лар­да көн­нә­ре дә озын­рак, яф­рак­лар­ның са­ры­лы­гы да ко­яш як­ты­сын­да нур­ла­нып то­ра­лар иде. Әм­ма агач­лар да шә­рә­лә­неп кал­ды­лар. Төн­нәр дә озы­най­гач, ин­де кар­лы-бу­ран­лы кыш та ки­леп җит­кәч, бу га­дә­тен таш­лар­га бул­ды би­ча­ра­кай. Шу­лай да, ни­чек итеп бул­ма­сын, ту­ган авы­лы­на ике ат­на­га бер кай­тып ки­лер­гә ты­ры­ша тор­ды. Көз­ге бәй­рәм­нәр­дә Кә­ри­мә­нең дә олы юл­га чы­гар­га исә­бе­нә ке­реп ал­ды, әм­ма әти­се­нең ки­лер­гә ти­еш­ле­ге ха­кын­да авыл­дан хат ал­гач, бу те­лә­ген­нән ки­ре чи­ген­де. Көн­нәр дә су­ык һәм бу­ран­лы иде­ләр. Әм­ма ахыр­да аны­сы бил­ге­ле бул­ды: әти­се кил­мә­де бу­лып чык­ты. Югый­сә, җан дус­ты Кә­ри­мә­не сө­ек­ле Са­би­ра үз­лә­ре­нә ку­нак­ка ча­кыр­ган иде. Әм­ма ан­да да, әти­ем­нең ки­лә­се бар дип, ба­ра ал­мый­ча кал­ды. Шу­ның ал­дын­нан гы­на Са­би­ра бе­лән бер­гә то­ра баш­ла­ган иде­ләр.

Көн­нәр үз җае бе­лән үтә то­рып, Кә­ри­мә­нең уку­лар­дан гай­ре бер­нин­ди дә ха­фа­сы юк иде. Шу­шы кап-ка­ра бө­рә чәч­ле, ал­су­ла­ныб­рак тор­ган тут йөз­ле, ка­ра күз­ле, буй-сын­га га­җә­еп дә­рә­җә­дә күр­кәм һәм сы­лу та­тар кы­зы­на һич­бер егет тә гү­я­ки кы­зык­ма­ды. Һәр­хәл­дә бу сү­зе­без бер­ни­ка­дәр ха­та­лы исә дә, Кә­ри­мә үзен шул рә­веш­тә­рәк сиз­де. Хә­ер, ул сү­зе­без дә дө­рес тү­гел. Тик шу­ны­сы бар: кыз­ның яшь­ле­ге чая егет­ләр­не кур­кы­та, өл­кән­нәр­дә сок­ла­ну ту­ды­ра, яшь­тәш­лә­рен­дә кы­ю­сыз­лык­ка сә­бәп бу­ла тор­ды. Дөнья йө­зен­дә ул алар өчен бар, әл­бәт­тә, әм­ма юк та әле­гә. Төл­ке дә әйт­кән ди бит, йө­зем җи­ме­ше­нә буе җит­мә­гәч, әле­гә пеш­мә­гән, ди­еп. Хәл­ләр­нең эч­тә­ле­ге шу­шын­нан гый­ба­рәт исә дә, бил­ге­ле, Кә­ри­мә ул хак­та алай уй­ла­ма­ды. Нин­ди­дер җи­теш­сез­ле­ге бар­лы­гы ха­кын­да кү­ңе­ле зә­гый­фа­нә ха­фа­га тө­шеп, шу­лар аның уй-хы­ял­ла­рын яшь­лек­кә ке­реп ада­шу­ын­да ты­еп то­ра иде­ләр. Ә Ну­рул­лов­тан гай­ре егет­ләр, хә­ер, төл­ке ка­дәр дә акыл­ла­ры юк­лы­гын һәм ты­ры­шып ка­рар­га ки­рәк­ле­ген исәп итә ал­мый­ча, аның яны­на ки­лер­гә, аңа сүз ка­тар­га оя­ла тор­ды­лар. Кыз гы­на, би­ча­ра­ка­ем, бу хак­та кү­ңе­ле­нә дә кер­теп ка­ра­ма­ды. Хә­ер, фи­кер­лә­гән бул­са да, дөнь­я­да бе­рен­че гү­зәл­ләр­дән икән­ле­ген аң­ла­са, хә­те­ре дә бу­та­лыр­га мөм­кин бит. Ме­нә кай­чан ке­ше­гә рух ка­ми­ли­я­те үз сер­ле­ле­ге бе­лән яр­дәм итә, аны ты­ел­гы­сыз көч­кә ия яшь­лек бу­ран­на­рын­нан сак­лап ка­ла! Җир­дә адәм ба­ла­сы­ның яра­ты­лы­шы шу­лай ка­мил ки, әгәр дә аны ке­ше-зат үз те­лә­ге бе­лән боз­ма­са һәм мин ни­гә әле бо­лай, баш­ка­ча бу­лыйм ди­гән саф­са­та бе­лән нәф­се һәм ко­ты­рын­кы хис­ләр уты­на ил­теп таш­ла­ма­са, бо­зы­лу­дан ха­ра­бат­ка да төш­мәс иде! Ха­та бит ул бән­дә­нең үзен­дә, яз­мы­шын­да тү­гел! Дө­рес, тоз­ла­нып-бо­рыч­ла­нып та ка­лып бул­мый. Яшәр­гә ки­рәк, яшәр­гә!

Яшь-җил­кен­чәк­нең ба­тыр­лы­гы юк­лы­гын Кә­ри­мә бер ге­нә дә кү­ңе­ле­нә кер­теп ка­ра­ма­ды. Аның үз кар­шы­на да буе-сы­ны, чәч­лә­ре-күз­лә­ре ямь­сез­дер ке­бек то­ел­ган ми­нут­лар аз кил­мә­де. Мон­дый ва­кыт­ла­рын­да ул биг­рәк­ләр моң­су бу­лып ка­ла. Ке­ше­ләр­дән, биг­рәк­ләр дә яшь­ләр­дән шик­лә­нүе, алар­га кур­кыб­рак ка­рап күз са­лу­ла­ры аның ме­нә шул чак­ла­рын­да баш­лан­ды. Йө­рә­ге­нә туң уты­ра ба­рып, аны эре­тер­лек һич­кем та­был­мас төс­ле иде. Егет-җи­лән, яшь-җил­кен­чәк ва­кы­ты-ва­кы­ты бе­лән Кә­ри­мә­не үз итәр­гә ат­лы­гып ка­ра­са­лар да, шул туң йө­рә­ген­нән өше­неп, кой­рык­ла­рын җыю ягын тиз­рәк ка­ра­ды­лар. Ә ху­җа­би­кә Хә­ни­фә Га­ли­ев­на мон­дый хәл­ләр­гә шат бу­лу­ын бер дә яшер­мә­де. Ни ди­сәк тә, кыз ба­ла­ның үз-үзен тәү­фыйк­лы то­туы бик кү­ңел­ле кү­ре­неш ин­де ул. Мо­ңа сө­е­неп бе­тү мөм­кин тү­гел. Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ның ике сү­зен­дә бер:

— Са­би­ра­ның бо­лай бу­лу­ын көт­мә­гән идем. Тын күл­дә шай­тан­нар йок­лый икән бит, хә­зер уя­ныр­га гы­на то­ра­лар!— ди­гән­нә­ре кыз­лар­ның, хәт­та Са­би­ра­ның үзе­нең дә, ко­тын ала тор­ды.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: